Koku ve Tat Alma Ne İşe Yarar?

Koku ve tat alma hayatımızı geniş olcude etkiler ve yaşamsal acısından onemlidir. Bu duyularımız sayesinde hayattan tat alırız, yeme arzusu doğar, etrafla ilişkilerimiz duzenlenir. Bir cok meslek tat ve koku duyusu ile ilgilidir.
Koku alma duyusu tum canlılarda tehlikeyi uzaktan ve cok onceden belirlemede, zehirli yiyecekleri, gazları ve dumanları zamanında hissetmede gorev yapar. Dil kokune değen zehirli maddeleri fark ederek kusma refleksinin uyarılması tat duyusunun onemli bir gorevidir.
Bircok yiyecek madde tat yanında esas olarak kokularından tanınırlar. Cikolata yerken burun kapatılırsa, yenilen maddenin tatlı veya acı olduğu hissedebilir ama cikolata olduğu anlaşılamayabilir. Bu durum cikolatanın lezzetinin coğunlukla koku ile algılandığındandır. Aynı şekilde kahve de boyledir. Bir cok meslek tat ve koku alma duyularını kullanarak yapılır. Yemeğin lezzetini tam olarak almak isteyen aşcı, lezzet uzmanı gibi kişiler, her yutkunuştan sonra burunlarından nefes vererek kokuyu daha iyi almaya calışırlar.
Kadınların erkeklerden daha iyi tat ve koku almalarının ozellikle cocuklarını zehirlenmelerden koruyabilmeleri amacıyla olduğu duşunulmektedir.
Tum canlılarda koku ve tat yaşamsal acıdan onemlidir. Orneğin boceklerin yaklarında ve antenlerinde yer alan tat alma hucreleri sayesinde tat alma duyuları insanlarınkinden fazla gelişmiştir. Balıkların bu duyu hucreleri ise yuzgeclerindedir.
Koku ve Tat Alma Duyuları Nasıl Calışırlar?
Koku ve tat alma duyuları elektrokimyasal olaylardır.
Havada ucabilecek kadar kucuk koku molekullerinin burun icine girip, burun boşluğunun en ust kısmında yerleşmiş olan beyinle de direkt bağlantı halinde bulunan koku alma hucrelerini uyarmasıyla koku hissedilir.
Tat duyusu dil uzerindeki 200-250 tane tat tomurcuğunun icine tukuruk tarafından ayrışıma uğramış kimyasal maddelerin girmesiyle başlar. Daha sonra burada oluşan bilgiler sinirlerle beyine taşınırlar. Bu sırada cok sayıda kimyasal olay oluşur. Genel olarak dil; tatlı, tuzlu, acı ve ekşiden oluşan 4 farklı ana tadı algılayabilir. Tatlı dilin ucu, acı dilin koku, ekşi ve tuzlu dilin yan kısımları tarafından ayırt edilir. Dil bu 4 ana tadı ayırt edip beyne gonderir. Beyin buradan gelen uyarılarla yuzlerce tat karışımını değerlendirmekte, buruk, kekremsi, saman tadı vs diye tanımlanan cok karmaşık tatları tanımlayabilmektedir.
Lezzet tat ve koku duyularının ortak calışmasıyla algılanır. Lezzeti değerlendirmede koku duyusu tat duyusuna gore iki kat daha onemli bir kısmı ustlenir. Bu nedenle burun tıkalı olduğunda lezzeti değerlendirmek zorlaşır.
Koku ve Tat Alma Neden Bozulur?
Toplumda ortalama %1 oranında koku ve tat alma bozukluğuna rastlanmaktadır.
Amerika Birleşik Devletlerinde bir araştırmaya gore 2 milyondan fazla kişinin, dunyada ise 20 milyon kadar insanın koku ve tat duyusundan rahatsız olduğu tahmin edilmektedir.
Koku ve tat almayı bozan cok sayıda hastalık vardır.
Bunların başında ust solunum yolu enfeksiyonları, burun tıkanıklığı yapan hastalıklar, burun polipleri, alerjik hastalıkları, sinuzitler, ağız ici iltihaplar, diş sorunları ve kafa travmaları gelir.
Hormon hastalıkları ve dişle ilgili sorunlar da koku ve tat almamızı etkileyebilir.
Yıllar boyunca bocek ilacları gibi kimyasal maddeler soluyanlarda da koku alma duyusu kaybolmaktadır.
Sigara dumanı, yoğun hava kirliliği bu duyuları bozabilir. Sigara bırakıldıktan sonra bu duyular yavaş yavaş geri gelmektedirler. Sigara icen kişinin tekrar eskisi gibi koku alabilmesi icin sigara ictiği donem kadar sigarayı bırakmış olması gerekir.
Sigara da aynı etkiyle koku ve tat alma duyusunu bozar. Bazı ilaclarda koku ve tat almayı bozabilirler.
Yuz bolgesine kanser nedeniyle yapılan şua tedavilerinden sonra ve bazı norolojik hastalıklarda da koku ve tat alma duyuları zarar gormektedir.
Tat ve Koku Yaşla Değişir Mi?
60 yaşından sonra doğal koku alma yeteneği azalır. Koku alma yeteneği 30 ile 60 yaşları arasında en iyi durumdadır. 60 yaşından sonra azalmaya başlar. Genelde her yaştaki kadınlar, erkeklere gore koku almada daha duyarlıdırlar.
Koku ve Tat Alma Bozuklukları Nasıl Test Edilir?
Oncelikle detaylı bir oyku alınır. Bu sorunun basit bir nezle ile mi başladığı, kafa da bir darbe sonrası mı geliştiği, burun tıkanıklığı ile ilgisinin olup olmadığı, bu bozukluğun zaman zaman duzelip duzelmediği, mevsimsel değişiklik gosterip gostermediği oğrenilir.
Detaylı KBB muayenesini takiben gerekiyorsa koku ve tat duyusu testleri uygulanır. Tanı amacıyla pek cok koku ve tat testi geliştirilmiştir. Burada temel amac değişik tat ve kokuyu farklı yoğunlukta vererek bunları ayırt edip edemediğini veya yoğunlukları arttırıldığında fark edip edemediğini araştırmaktır. Bu şekilde kişinin ayırt edebildiği en duşuk yoğunluk bulunur, bir bozukluk olup olmadığı belirlenir.
Tomografi (BT) ya da magnetik rezonans (MR) goruntulemesi gibi radyolojik tetkikler de gerekebilir.
Tad ve Koku Alma Bozuklukları Nasıl Tedavi Edilirler?
Bircok tat ve koku alma bozukluğu geri donuşumludur.
Kendiliğinden iyileşmeyenlerde oncelikle tanı konulup, sebep bulunarak tedavi yapılmaya calışılır. Bazen kullanılan bir ilac koku ve tat alma bozukluğunun tek sebebidir ve ilac kesilince veya değiştirilince durum duzelir.
Şiddetli nezle, grip, alerji gibi hastalıklar olanlar, durumlarının duzelmesi ile koku ve tat alma hassasiyetlerini tekrar kazanırlar. Burun tıkanıklıklarının giderilmesi, poliplerin temizlenmesi ile koku ve tat almada duzelmeler gorulebilir.
Bu gunku bilgi ve imkÂnlarımızla koku ve tat alan ve bunları beyne ileten sinir hucrelerinin kalıcı hasarlarında tedavi imkÂnı yoktur.

[h=2]İstanbul Kulak Burun Boğaz uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]