KOKU DEYİP GECMEYİNİZ !
Gunumuze kadar, insanda koku duyusu tam olarak anlaşılamamıştır, duyuların en eskilerinden biridir. Tat duyusuna da buyuk katkısı vardır (tat bozukluklarının coğunda koku bozukluğu bulunur). İştahsızlık, beslenme bozukluğu ve depresyon, ciddi koku bozukluğu olan hastalarda karşımıza cıkabilecek sorunlardır.


Koku bolgesi burun boşluğunun 1/3 ust bolumunde yer alır. Yaklaşık olarak 25 milyon reseptore sahip koku bolgesinde başlayan ileti sinyalleri, beyin on lob’daki koku merkezine ulaşır. Koku molekulunun belirli ozelliklere sahip olması gerekir (suda cozunebilirlik, duşuk molekul ağırlığı vb.). Koku bolgesinde 60 mikronkalınlığında tuylu hucreler bulunur. Bunların uzerindeki reseptorlere ozel proteinler (lipokalinler) ile bağlanan molekuller, kimyasal yanıta neden olur, burun tavanı ustundeki koku terminalinde ise elektriksel impulsa donuşup ust koku merkezine yonelirler.


Pekcok kişi, yaklaşık olarak 2000 kokuyu birbirinden ayırdedebilir (parfum, icki sektorunde calışanlar 10.000 kokuyu ayırdedebilir). İnsan burnunun değerlendiremeyeceği kadar hassas/ozgun durumlarda ise ‘Elektronik Burun’teknolojisi kullanılmaya başlanmıştır. Askeri amaclarda, uzay istasyonları, kimya endustrisi, hava temizlik olcumlerinde, metrolarda, madenlerde, robotik endustri de vb. kullanılmasının yanında, medikal alanda da E-Burunyerini almaktadır. Yaralar, sıvıların niteliğinin veya enfeksiyon (bakteriler vb.) varlığının belirlenmesi icin yeni elektronik burunlar kullanılmaktadır.


Her iki burun deliğimiz sağlıklı ise, kokunun ne tarafdan geldiğini de algılayabiliriz. Bu konu ile ilgili ABD-BerkeleyUniversitesinde gecen aylarda yapılan bir klinik calışma, koku kaynağını bulabilmede iki burun deliğinin tek burun deliğine gore buyuk avantaj sağladığını (ses kaynağını belirleyen iki kulak gibi) ve koku izleme/yerini belirleme fonksiyonunun geliştirilebileceğini vurgulamaktadır.


Koku kaybının birinci nedeni burun tıkanıklığıdır.


Yaş ilerledikce de, koku algılama yeteneğimiz azalır. Bunun ceşitli nedenleri vardır (koku bolgesi bozularak kuculmesi, burun tıkanıklığı, sinirsel duzeyde zedelenme vb.). Konu ile bağlantılı bircok merkezde (ABD başta olmak uzere, ceşitli ulkelerde) bilimsel araştırmalar yapılmaktadır. Kasım 2006’da da, ABD- Yale Universitesinde 6 milyon dolarlık bir fon ile, yaşa bağlı koku kaybının nedenlerini araştıracak ayrıntılı cok merkezli bilimsel calışma/araştırma başlatılmıştır.


Koku kaybı olması ile;
Tat duyusu olumsuz etkilenir (iştahsızlık) Beslenme bozukluğu, depresyon gelişebilir (ozellikle yaşlı bireylerde).Guvenlik acısından sorunlar olabilir (besin zehirlenmesi, gaz solunmasına bağlı zehirlenme riski vb.)



İstatistiklere gore, ABD’de yılda 200.000 kişinin, koku bozukluğu/bağlantılı rahatsızlıkları ile doktorlara başvurduğu bilinmektedir.


Koku bozuklukları terimleri:
Anozmi:Hic koku alamamak
Hipozmi:Az koku almak
Parozmi:Var olan bir kokunun kotu hissedilmesi
Fantozmi:Koku uyaranı olmadığı halde, kotu koku algılanması
Kakozmi:Kotu koku algılanması (ustteki son iki terimi de icerir)
Agnozi: Kokunun algılanmasına rağmen, sınıflandırılamaması/yoğunluğunun anlaşılamaması


Tanı:
KBB muayenesi, ayrıntılı oyku alınması, kullanılan ilaclar, hastalıkların varlığı vb. belirlendikten sonra MR veya Bilg. Tomografi (sinuslerin değerlendirilmesi icin) istenebilir.


Noroloji ve Psikiyatri uzmanlarının da koku bozukluğuna sahip hastayı muayene etmeleri gerekebilir.


KBB muayenesi ve radyolojik incelemesi normal bulunan hastalarda, alkol/ butanol koku eşik testi, Connecticut koku belirleme testi, Pennsylvaniakoku (kazıma testidir) testlerinden biri ya da elektroolfaktometre, klinik muayene de kullanılabilir.


Yaşlı kişilerde, koku bozukluğunun burun-sinus veya kafaicinde bir tumor hastalığı veya norolojik bir rahatsızlık (Orn.; Alzheimerhastalığı) olabileceği akla gelmelidir.


Tedavi:
Nedene yonelik olmalıdır. Ozellikle mekanik (burun boşluğunu tıkayan) nedenler, KBB hastalıkları uzmanı doktorlar tarafından değerlendirilir.


Hangi sorunlar koku almamızı etkiler?
Her şeyden once, koku molekullerinin koku bolgesine sağlıklı ulaşması icin, burun boşluğunu/koku bolgesini kapatmış veya odem/iltihap oluşturabilen faktorler olmaması gerekir (kemik/kıkırdak eğrilik, burun eti, ust solunum yolu enfeksiyonu/sinuzit, alerji).


Burunla ilgili mekanik(doğrudan tıkanıklık yapan) sorunlar:
En sık gorulen koku kaybı rahatsızlıklardır.
Deviasyon(Burun eğriliği): Latince eğrilme veya sapma anlamına gelen bu kelime, coğu kez burun eğriliği icin kullanılır. Burun ic ve/veya dış yapısındaki kemik-kıkırdak yapıyı ilgilendiren eğrilikler, burun icerisinde ciddi tıkanıklık oluşturabilir. Bu eğrilikler doğuştan veya sonradan carpma, duşme gibi nedenlerle ortaya cıkabilir. Sadece burun icinde olan eğrilikler, lokal ya da genel anestezi (narkoz) altında kısa surede duzeltilebilir. Orta-ust bolum, ya da arkada olan eğrilikler endoskopik yontemle de yapılabilir.


Burun dışında da eğriliği olan, dış ve ic yapının birlikte duzeltilmesi gereken hastalarda, Rinoplasti adını verdiğimiz kozmetik burun cerrahi işlemi planlanır ve genel anestezi altında gercekleştirilir.Rinoplastiameliyatı sonrası, 10 gun icerisinde dikişler alınmış, burun ustundeki bantların coğu cıkarılmış olur. Başarı, hasta memnuniyeti cok yuksekdir.


Burun etleri:Konka adı verilen ve yan duvarda bulunan burun eti’nin alerji/enfeksiyon vb. nedenlerle aşırı buyumesi veya tek taraflı kemik eğriliğinin neden olduğu buyume tıkanıklık oluşturabilir ve koku kaybına/azalmasına yol acar. Konkaların kucultulmesi, icindeki kemiğe/yumuşak dokunun durumuna, buyume nedenine bağlı olarak değişik tekniklerle yapılabilir. Sadece yumuşak doku buyumesi var ise ve ilac tedavileri yanıt vermemiş ise, lazer, radyofrekans, elektrokoter, klasik cerrahi gibi farklı yontemlerle, farklı tekniklerle konkalar kucultulebilir. Her yontem/tekniğin kendine gore avantaj ve dezavantajları vardır.


Polipdenilen farklı tur burun etleri ise, daha cok alerji zemininde ve /veya astımlı hastalarda karşımıza cıkar. Sinuslerden/burun yan duvarından kaynaklanan etler, genellikle ici sıvı dolu kistik yapılara benzer. Burun boşlukları ust bolumu poliplerle tıkandığı icin, koku kaybı ve burun tıkanıklığı şiddetlidir. İlac tedavisini takiben cerrahi tedavi (ki, son yıllarda polipleri ortadan kaldırmak icin shaverveya microdebrideradı verilen ozel aletlerle endoskopi altında ameliyatlar tercih edilmektedir. Burun -sinus tumoru olasılığı icin polip duşunulen etlerin biyopsi’sinin her zaman yapılması gerekir (patolojik inceleme).


Shaveradını verdiğimiz bu aletlerin kullanılmasının avantajı, poliplerin dikkatlice burun yan duvarından temizlenebilmesi, kanamanın cok az olması, cevre normal dokuların zedelenmemesi, iyileşme doneminde fazla sorun yaşanmamasıdır. Ameliyat sonrası yine uygun ilac tedavisi verilirse poliplerin tekrarlama oranı azalacaktır.


Ust solunum yolu enfeksiyonu/ Sinuzit:
Gecirilmiş ust solunum yolları enfeksiyonu sonrasında, bazen gecici ya da kalıcı turde de koku kaybı ortaya cıkabilir. Viruslerin koku bolgesinde neden oldukları mukoza zedelenmesi sonucu bu durum oluşur.


Kronik sinuzit: burun mukozasındaki odem ve sinuzit’e neden olan faktorler (kemik eğriliği, burun eti vb.) nedeniyle koku kaybı burun tıkanıklığı ile birliktedir. Nedene yonelik tedavi planlanması, koku kaybını da duzeltecektir.


Alerjik nezle: koku kaybı/azalması bu grup hastalarda da belirgindir, Hapşırma,burunmukozasında odem, kızarıklık, sulu burun akıntısı ile oluşan allerji klinik tablosu icin, kişinin hangi alerjen maddelerden etkilendiği/astım rahatsızlığı olup olmadığı, enfeksiyonun hangi derecede olduğu belirlenmeli ve ilac tedavisi planlanmalıdır. Evcil hayvanlardan (kedi, kopek, kuş vb.) uzak durulmalı, sigara icilen, kirli havalı ortamlarda kalınmamalıdır. Cerrahi tedavi, ilac tedavisine yanıt alınamayan hastalarda (konka kucultulmesi, sinuzit cerrahisi vb.) ya da mekanik tıkanıklık yapan nedenlerin (kemik eğriliği vb.) varlığında duşunulebilir. Aşı tedavisi de (immunoterapi), ilac tedavisi sonrası duşunulebilir.


Diğer koku bozukluğu yapan nedenler:
Fizyolojik yaşlılıkİlaclar, toksik nedenlerVirus enfeksiyonlarıNorolojik hastalıklar (Alzheimer hast., Parkinson hastalığı, )Burun-sinus veya kafa ici tumorleriKafa travmaları (kazalar)Hormonal bozukluklar (Şişmanlık, diyabet vb.)Sistemik hastalıklar (Hipertansiyon, beslenme bozukluğu vb.) Diş/dişeti enfeksiyonlarıRadyoterapi (kanser tedavisi)Psikiyatrik bozukluklarİdiyopatik(nedeni belirlenemeyen) koku bozukluğu (Doğuştan veya sonradan olan)



[h=2]İstanbul Kulak Burun Boğaz uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]