KOAH akciğerin zararlı gaz ve partikullere karşı anormal enflamatuar yanıtı sonucu ortaya cıkan tıkayıcı ve ilerleyici bir akciğer hastalığıdır. Ekspirium (nefes verme) sırasında havayollarında ortaya cıkan cokme ve aşırı bronşial ifrazat havayollarında daralmaya neden olarak hava akım hızını azaltmakta ve bu olay surekli olarak şiddetini arttırarak hastanın yaşam kalitesinde bozulmaya yol acmaktadır. Bu tanımdan da anlaşıldığı gibi KOAH'ta havayollarında meydana gelen değişikler geri donuşumsuzdur ve surekli ilerleyici karakter gosterir.
KOAH, Kronik bronşit ve amfizeme bağlı hava akımı kısıtlaması ile karakterizedir. Yine aynı derneğin tanımlamasına gore Kronik bronşit, birbirini izleyen iki yıl icersinde bir başka nedene bağlanamayan ve en az 3 ay suren kronik oksuruk ve balgam cıkarma olarak ifade edilebilir. Amfizem ise akciğerin en uc noktalarında yer alan ve atmosfer havasından Oksijeni alıp kandaki Karbon dioksiti havaya vermemizi sağlayan alveolerin (kucuk hava kesecikleri) anormal ve kalıcı genişlemesidir. Bu 2 hastalığın akciğerde yerleştiği alan ve yapmış oldukları kalıcı değişiklikler farklı tipte olmakla beraber KOAH,genellikle kronik bronşit ve amfizemin değişik oranlarda birlikteliği ile karakterizedir.
Dunyada ve ulkemizde KOAH'nın boyutu nedir ?
Tum dunyada ciddi bir olum nedeni olan bu hastalık yuzunden her yıl yaklaşık 2,5 milyon kişi yaşamını yitirmektedir.Bu hastalalığın 2020 yılında kuresel yuk acısından ilk 5. sıraya yerleşeceği tahmin edilmektedir.ABD'de 1968-1995 arası yaşa uyarlanmış olum oranlarının seyrine bakıldığında,koroner kalp hastalığı, inme, diğer serebrovaskuler hastalıklar ve bunların dışında kalan diğer tum olum nedenlerinde azalma izlenirken, aynı donemde KOAH nedenli olum oranlarında ciddi bir artış olduğu (% 163) saptanmıştır.
KOAH bugun tum dunya genellinde olum nedenleri arasında 6. sırada yer almaktadır ve 2020 yılında 3. sıraya yerleşeceği ongorulmektedir. Turkiye'de yaklaşık 3 milyon KOAH'lı hasta bulunduğu ve KOAH'ın 5. olum nedeni olduğu tahmin edilmektedir. Hastalık kamuoyu ve sağlık calışanları tarafından fazla bilinmemektedir.
Bu durum hastaların cok azının teşhis edilmesine ve teshis edilenlerin de cok azının uygun tedavi almasına neden olmaktadır. 1965-1997 yılları arasinda Turkiye'deki tum hastanelere yatan kronik bronşit, amfizem ve astımlı hastaların sayısında bu donemde 4 kat artış olmuş ve bu hastalıktan olumler 5 kat artmıştır. Turkiye'de sigara iciminin yanısıra, evde ısınmak ve yemek pişirmek amacıyla odun ve tezek kullanımının da KOAH gelişiminde rol oynadığı duşunulmektedir.
KOAH icin risk faktorleri
KOAH icin risk faktorleri astımda olduğu gibi genetik ve cevresel olmak uzere 2 grupta ele alınabilir. Yandaki tabloda gorulen risk faktorlerinden en onemlisi sigara kullanımıdır. Gelişmiş ulkelerde KOAH gelişiminden sorumlu en buyuk risk faktoru sigara iken gelişmekte olan ulkelerde sigaranın yanısıra cevresel ve mesleki zararlı gaz ve partikullere ya da hava kirliliğine maruz kalma da onemli oranda KOAH gelişiminden sorumlu tutulmaktadır. Orneğin ulkemizde bazı kırsal alanlarda yakıt olarak kullanılan tezek dumanı KOAH icin risk faktoru olarak ele alınmalıdır.
Aktif sigara kullanımı KOAH icin bilinen en onemli risk faktorudur. Sigara icenlerde KOAH gelişme riski icmeyenlere gore 10-25 kat daha fazladır. Aktif sigara icenlerin sigarayı bıraktıklarında solunum fonksiyon testlerindeki yıllık kayıp hızı, sigara icmeye devam edenlere gore ileri derecede azalmaktadır. Sigarayı bırakma yaşı ne kadar erken olursa solunum fonksiyon testlerindeki bozulma hızı o derecede yavaşlamaktadır. Bugun sigara icenlerin yaklaşaık % 15-20 kadarında KOAH geliştiği bilinmektedir.
Mesleksel maruziyet de KOAH icin onemli risk faktorudur. Havalandırması kotu, korunma onlemlerinn uygulanmadığı dumanlı ve tozlu işyerlerinde calışanlarda KOAH gelişimi icin normal populasyona gore daha yuksek risk taşımaktadırlar.
Belirti ve bulgular
Hastalığın ilk belirtileri oksuruk ve balgam cıkarmadır. KOAH hastalarının buyuk coğunluğu aynı zamanda sigara tiryakisi olduğundan oksuruk ve balgam yakınması başlangıcta hasta tarafından sigaradan oluyor duşuncesi ile onemsenmez.
Oysa bu donemde hastalığa tanı konulması hastanın geleceği acısından son derece onemlidir. Erken donemde sigaranın bırakılması ile hastalık belirtileri gerileyebilir ve hastalık gelişimi durabilir. Oksuruk genellikle sabahları daha fazla ve arka arkayadır.Kronik bronşitin on planda olduğu KOAH olgularında coğu kez oksurukle birlikte balgam cıkarma da vardır. Hastalığın bu donemde fark edilmemesi ve sigaraya devam edilmesi neticesinde hastalık ilerler ve hışıltılı solunum, nefes darlığı gibi yakınmalar ortaya cıkar. Ayrıca bazı hastalarda balgamla birlikte hafif hemoptizi(kan tukurme) olabilir.On planda amfizemin yer aldığı KOAH olgularında ise hastalar en fazla nefes darlığından yakınırlar. Bu gruptaki hastalarda hışıltılı solunum, oksuruk ve balgam cıkarma yakınmaları daha seyrektir. Yine amfizemin on planda olduğu KOAH hastaları genellikle astenik, ince yapılı tiplerdir. Buna karşın Kr.bronşitin on planda olduğu KOAH hastaları tıknaz kısa boylu yapıdadırlar. KOAH'ın ağır ve cok ağır formlarında kandaki Oksijen miktarında azalma ve buna bağlı siyanoz ve en nihayetinde sağ kalp yetersizliğine bağlı, ayaklarda şişme gibi belirtiler ortaya cıkar.
KOAH'ta teşhis nasıl konulmaktadır?
Risk faktorlerine maruziyet oykusu olan kişilerde ve oksuruk, balgam, eforla nefes darlığı olan hastalarda KOAH duşunulmelidir. Fakat teşhisı, solunum fonksiyon testleriyle doğrulanmalıdır. Bu testler, sadece tanıda değil, hastalığın şiddetinin belirlenmesi ve hastalığın seyrinin takibinde de kullanılmaktadır. Solunum fonksiyon testleri, bir sağlık kuruluşunda bulunan ve birinci saniyedeki zorlu ekspiratuvar volum (FEVı) ve zorlu vital kapasite (FVC)'yi olcen spirometre cihazlarıyla kolayca yapılır.
Tedavi planını hazırlamadan once, spirometrik anormalliğin boyutları, belirtilerinin derecesi ve diğer akciğer hastalıklarının (astım, tuberkuloz vb) varlığına gore KOAH'nin şiddeti (risk altında, hafif, orta, ağır, cok ağır) belirlenmelidir.
Solunum fonksiyon testleri ise KOAH tanısının objektif olarak kesinleştirilmesini ve hastalığın varlığı durumunda ağırlık derecesinin belirlenmesini sağlar. Bu tetkikleri dışında EKG ve tam kan sayımı gibi yardımcı tanı yontemlerine de başvurulabilir.
Tedavi
KOAH'nın tedavisi 4 bolumde ele alanıbilir. bunlar, Hastalığın tanısı ve derecesinin değerlendirilmesi, sigaranın bıraktırılması ve diğer risk faktorlerinin azaltılması, stabil donemdeki tedavi ve akut atak donemlerindeki tedavi olarak sıralanabilir.
Bugun KOAH tedavisinde kullanılan pek cok ceşit ilac piyasada bulunmakla beraber bu ilacların hicbiri hastalığı tamamen ortadan kaldıramaz ve hicbir ilac SİGARANIN BIRAKILMASI KADAR HASTALIĞIN İLERLEMESİNİ YAVAŞLATICI ETKİ GOSTEREMEZ.
Stabil donemde KOAH tedavisinde tercih edilecek ilaclar aynı astım tedavisinde olduğu gibi solunum yoluyla kullanılan inhaler ilaclar olmalıdır. Hastalığın ağırlık durumuna gore bu ilaclar gerektiğinde yani hasta orneğin efor yaparken nefes darlığı hissetiğinde kullanılabilir ya da hekimin onerdiği şekilde surekli ve duzenli bir tedavi şeması uygulanabilir.KOAH'da ilac dışı tedavi modaliteleri ise uzun sureli Oksijen tedavisi ve pulmoner rehabilitasyon programlarını icerir.
Uzun sureli yada surekli Oksijen tedavisi kanlarında Oksijen parsiyel basıncı hastalık nedeniyle belirli bir değerin altına duşmuş olgularda onerilir. Unutulmamalıdır ki bilincsiz Oksijen kullanımı KOAH olgularında yarardan cok zarar getirebilir. Bu nedenle Oksijen tedavisinin gerekliliğine mutlaka hekim karar vermelidir.
KOAH'da akut atak tedavisi
KOAH’lı hastanın, zeminde var olan dispne, oksuruk ve/veya balgam cıkarma yakınmalarında, tedavisinde değişiklik gerektirecek boyutta akut bir artış gostermesi aku atak olarak tanımlanmaktadır. KOAH'lı hastalar yılda 1-4 kez alevlenme (akut atak) gosterebilirler. Alevlenmelerin buyuk kısmı hafif olup evde tedavi edilebilirse de, cok şiddetli ve hayatı tehdit eden alevlenmelerde hastalar yoğun bakım unitelerine bile yatırılabilirler. KOAH'lı olgularda bircok alevlenme nedeni olduğu bilinmekle birlikte hastaların buyuk coğunluğunda solunum yolları enfeksiyonları tablonun ortaya cıkmasında rol oynar

[h=2]Adana Goğus Hastalıkları uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]