Kişilik, uyuma donuk değilse, esneklikten yoksun ise, işlevsel bozukluğa ve oznel rahatsızlığa yol acıyorsa kişilik bozukluğundan soz edilir.
Kişilik bozukluklarında; kişinin normal dışı davranışları kendini rahatsız etmez, tersine haz vericidir. Kişilerarası ilişkilerde bozukluk oluşturur. Bilişsel yetiler, duygulanım ve duşunce yapısı sıkıntılıdır. Psikosomatik hastalıklar sıktır. Suc, madde kullanımı, bağımlılık sık gorulur. Kişilik bozuklukları genel nufusta % 10–20 oranlarında gorulur.
Kişilik bozuklukları yaşam boyu surer. Tedavide psikoterapi uygulanabilir. İlac tedavisi semptomatik olarak kullanılır. Kişilik bozuklukları tek başına ya da başka psikiyatrik bozukluklarla birlikte gorulebilir.
Kişilik Bozukluklarının Sınıflandırılması:
A KUMESİ: Paranoid K.B., Şizoid K.B. ve Şizotipal K.B.
B KUMESİ: Antisosyal K.B., Narsisistik K.B., Histrionik K.B. ve Borderline K.B.
C KUMESİ: Cekingen K.B., Bağımlı K.B. ve Obsesif-Kompulsif K.B.
BTA : Pasif-Agresif K.B. ve Depresif K.B. (BTA: Başka Turlu Adlandırılamayan K.B.)
Paranoid Kişilik Bozukluğu
Guvensiz kuşkucu, patolojik kıskanclıkları ve tehditkÂr duşunceleri vardır. İş, arkadaş ilişkileri ve evlilik yaşamlarında sorunları vardır. Eşlerinden kuşkulanırlar, kendilerine zarar verileceği duşunceleri vardır. İş arkadaşlarının guvenilirliğinden kuşkulanıp, aleyhine kullanılacağını duşunerek sır vermezler. Sıradan soz ve olaylardan anlam cıkarırlar. Haksızlığa ve onemsenmemeye dayanamazlar.
Paranoid kişilik bozukluğunda yerleşik duşunce “insanlar olası duşmanlardır”, onde gelen davranışı ise “dikkatli olmadır.”
Şizoid Kişilik Bozukluğu
Surekli toplumsal ilişkilerden kopma, kacınma davranışları gorulur ve başkalarıyla birlikte olunan ortamlarda duygularının anlatımında kısıtlı kalırlar. Duygularını hicbir şekilde ifade etmezler, etrafındaki insanlarda yoğun duygu yaşamaz gibi izlenim bırakırlar. Kendi halinde bir yaşam tarzı secmek veya kimseye karışmamak gibi davranışları vardır. Cinsel deneyim yaşamaya ilgisizdirler. Yakın bir ilişkiye girmeye zorlanırlarsa, anksiyeteleri artabilir. Başkalarına ihtiyac duymadan tek başlarına bir yaşam surerler.
Şizoid kişilik bozukluğunda yerleşik duşunce “benim bir dunyam olmalı”, onde gelen davranışı ise “toplumdan uzaklaşmadır.”
Şizotipal Kişilik Bozukluğu
Şizotipal kişilik bozukluğu olan kişiler davranışlarında, duşuncelerinde, duygulanımlarında, konuşmalarında ve gorunumlerinde acayiplikler ve sıra dışılıklar vardır. Kendilerini ozel olarak gorurler, ozel gucleri olduğuna inanırlar. Olağandışı algısal yaşantılar ve bedensel illuzyonlar olabilir. Telepati, altıncı his, gaipten sesler, konuşmalar ve mesajlar aldığına inanırlar.
Antisosyal Kişilik Bozukluğu
Başkalarının haklarını saymama, başkalarının haklarına saldırma, onları hice sayan davranışlarla giden kişilik bozukluğudur. Bu tanı 18 yaşından kucuklere konmaz. Bu kişilik bozukluğu gosteren kişilerde cocukluktan itibaren evden kacma, yalan soyleme, hırsızlık, saldırganlık, madde kullanımı, yasadışı aktiviteler gibi davranışlara rastlanmaktadır. Verdikleri zarardan dolayı vicdan azabı duymazlar. Genelde kavgacıdırlar. Kendilerine zarar verme cabaları yaygındır. Kolay yoldan para kazanmak isterler.
Antisosyal kişilik bozukluğunda yerleşik duşunce “kandırılabilecek insanlar var”, onde gelen davranışı ise “saldırıdır.”
Borderline (Sınır) Kişilik Bozukluğu
Bu kişilerin kimlik duygusunda, duygudurumunda ve ilişkilerinde surekli bir tutarsızlık vardır, nevrozla psikoz arasındadır. Davranış şekilleri onceden tahmin edilemez. Bu hastalar yalnız kalmaya tahammul edemezler. Arkadaşlıkları icin cılgınca yollar denerler. Yalnızlıklarını azaltmak icin rastgele ilişkiler kurarlar. Boşluk duygusu ve can sıkıntısından sıkca bahsederler. İnsanları tumuyle iyi ya da kotu kategorisine ayırırlar, bu yuzden ilişkileri başarısızdır. Ofke patlamaları sıkca olabilir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu
Her alanda aşırı duygusallık ve ilgilenilme arayışı vardır. Dikkat cekme davranışı belirgindir. Duygu ve duşunceleri abartılıdır. İlgi cekmek icin ağlama nobetleri gecirirler. Ayartıcı davranışları sıktır. Seksi gorunurler, sekse duşkunmuş gibi davranırlar. Fakat ilişkileri yuzeyseldir. Cinsel fantaziler yaygındır. Telkine yatkındırlar, kolay etkilenirler.
Histrionik kişilik bozukluğunda yerleşik duşunce “etkilemeliyim”, onde gelen davranışı ise “rol yapmadır.”
Narsisistik Kişilik Bozukluğu
Ustunluk duygusu, beğenilme gereksinimi ve empati yapamama temel ozellikleridir. Kendilerinin cok onemli olduğu duygusu yaşarlar. Başarılarını ve yeteneklerini abartırlar. Cok beğenilmek isterler, başkalarının zayıf taraflarını kullanırlar. Bu hastalarda “uretmek ve sevgi” hayata bağlayan iki noktadır. Benlik duyguları kolay zedelenebilir. Kendini beğenmiş tavır ve tutumları vardır.
Narsisistik kişilik bozukluğunda yerleşik duşunce “ben ozelim”, onde gelen davranışı ise “onemini abartmadır.”
Cekingen Kişilik Bozukluğu
Toplumsal ilişkilerinde, yetersizlik duyguları ve olumsuz değerlendirilmeye aşırı duyarlılıkları olduğu icin kendilerini korumak adına kısıtlamalar getirirler. Başkaları tarafından utanc, urkek, yalnız ve kendi halinde kişiler olarak tanımlanır. Sevildiğinden emin olmadıkca ilişkiye gecmezler. Kendini başkalarından aşağı gorurler. Cevreden destek gorurlerse işlevsel olurlar.
Cekingen kişilik bozukluğunda yerleşik duşunce “incinebilirim”, onde gelen davranışı ise “kacınmadır.”
Bağımlı Kişilik Bozukluğu
İleri derecede bağımlı, uysal ve boyun eğen kişilerdir. Başkalarının oğut ve destekleriyle karar verirler. Tek başına yalnız kaldığında kendini rahatsız ve caresiz hissederler. Bağımlı olduğu kişiye karşı uzun sureli ilişki vardır. Yakın bir ilişki sonlandırıldığında başka bir ilişki arayışına girerler.
Bağımlı kişilik bozukluğunda yerleşik duşunce “caresizim”, onde gelen davranışı ise “bağlanmadır.”
Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu
Mukemmelliyetcilik, kontrol koyma ve duzenlilik uzerine onde gelen ozellikleridir. Karşısındaki kişilere karşı esnek olamazlar. Kuralcı, duzenli ve ayrıntıya cok dikkat ederler. Karar vermekte zorlanırlar. Kişiler arası ilişkilerinde sınırlı, guclu gorunuşlu ve otoriter kişilerdir. Arkadaş cevreleri azdır. Aşırı cimri, katı ve inatcıdırlar. Yaşamak icin calışmak yerine calışmak icin yaşarlar.
Obsesif kompulsif kişilik bozukluğunda yerleşik duşunce “hata yapmamalıyım”, onde gelen davranışı ise “mukemmeliyetciliktir.”
Pasif-Agresif Kişilik Bozukluğu
Engelleyen, suruncemede bırakan, ağırdan alan, geciktiren, inatcı ve yavaşlatan kişilerdir. Başkalarının hatalarını bulup cıkarırlar. Herşeyi kendi bildikleri gibi yapma eğilimindedirler. Her şeyin en iyisini kendileri bilirler. Uyumsuzlukları nedeniyle yalnız kalabilirler.
Pasif agresif kişilik bozukluğunda yerleşik duşunce “uzerime cıkılabilir”, onde gelen davranışı ise “direnctir.”
Depresif Kişilik Bozukluğu
Karamsar, zevk alamayan, gorev sorumluluğu olan, ozguvensiz ve kronik olarak mutsuz kişilerdir. Keder, mutsuzluk, keyifsizlik, kendini kucuk gorme, duşunceli ve endişeli yapı, kotumser, pişmanlık duymaya eğilim temel belirtileridir.

[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]