Nane bitkisinin yapraklarından elde edilen Mentol (C10H20O) isimli bileşik, yapısı itibarıyla genellikle yağ olarak algılanır. Buhar damıtma yontemiyle nane yapraklarından ekstrakte edilir, dondurulur ve mentol kristalleri elde etme amacıyla kurutulur. Mentol kristalleri, oda sıcaklığında katı haldedir.
Antik cağlardan beri kullanılan mentolun kullanım alanı oldukca geniştir. Sakız, şeker, diş macunu, gargara suyu, mendil, sigara, ceşitli ilac ve krem gibi belki de sayamayacağımız kadar cok urunde kullanılabilir.
Mentol, ferahlık hissini nasıl veriyor?
Mentollu herhangi bir şey tukettiğimizde oluşan ferahlık hissine sebep olan şey aslında; mentol ve soğuk reseptoru olarak bilinen ve insanlarda TRP-M8 geni tarafından kodlanan bir proteindir. Bu potansiyel kalsiyum gecirgen iyon kanalının alt familyası, Melastatin 8 proteini bilim insanları tarafından TRP-M8 olarak adlandırılmıştır. Mentol bileşiği, TRP-M8 proteinini tutmak icin doğru molekuler şekli alır ve stabil vucut sıcaklığında dahi aynı şekilde proteinin bicimini bozabilme yeteneğine sahip olarak algılarımızı değiştirebilir.
Herhangi bir şeyi sıcak veya soğuk olarak algılamamızın sebebi, bu uyaranların sinir hucrelerimizde bulunan reseptorler aracılığıyla beynimize ulaştırdığı elektrik sinyalleridir. Beyin, tarafına iletilen bu sinyalleri ceşitli kategorilere ayırarak “Bu cok sıcak, ona sakın dokunma” veya “Bu ılık, ona dokunabilirsin” gibi işlevsel yorumlarda bulunur ve uyaranlara uygun tepkiyi vermemizi sağlar.
Mentol molekullerinin uyaranlarına maruz kaldığımızda, TRP-M8 proteini aracılığıyla sıcaklık duşmuş gibi algılanır ve beynimize ilgili reseptorler tarafından bu yonde sinyaller gonderilir. Mentol bileşeni, dil ve deriyle etkileşime girerek hucredeki elektrik aktivitesini değişime uğratır. Bu elektriksel impulsları tetikleyen zarın, iyon gecirgenliğini değiştirerek TRP-M8 proteinini aktif hale getirir. Gercekleşen etkileşim sonucu bu impulsları soğuk bildirimi olarak algılar ve bunu serinlik hissi olarak algılamış oluruz. Bir bakıma beynimiz kandırılmış olur.
TRP-M8 aktivitesini kaybedinceye kadar yediğimiz ve ictiğimiz her şeyi soğuk olarak algılarız. Bu olayın tam tersi acı bir besin tukettiğimizde de gercekleşir. Orneğin; acı biberde bulunan kapsaisin isimli madde, TRPV1 proteinini tetikler ve bir sure her şeyi sıcak olarak algılamamıza sebep olur.
Bilim insanları, gectiğimiz yıllarda mentolden 200 kat daha guclu bir uyaran olan Nutmeg (muskat) bileşiğini keşfettiler. Nutmeg bileşiğinin, neredeyse sentetik bir TRP-M8 uyaranı olan icilin agonistiyle aynı etki duzeyinde olduğu saptanmış oldu ve mentolun etkisi ortalama 10 dakika iken, nutmegin etkisi 30 dakika civarında olduğu goruldu.
Ozetle TRP-M8 proteinini harekete geciren mentol urunlerini tukettiğimiz zaman gecici bir ferahlık hissi yaşamış oluyoruz.
Kaynak: Mentol Neden Ferahlık Hissi Verir?
Science | AAAS