Cocuklarınızın gizli sorunları olabilir! 11-12 Yaşlarına gelmesine rağmen kızınız hala karanlıktan korkuyordur mesela. Gece siz uyurken dışarıdan gelen tuhaf sesler duyduğu icin evin soyulduğunu veya size zarar verileceği kaygısına kapılıyor ve sabaha kadar odasındaki ışığı acık tutmak istiyor olabilir. Ya da 10 yaşlarındaki oğlunuz evde sizinle rahatca konuşuyorken dışarıda veya okulunda cok farklı davranıyordur, utanıyordur. Yanlış bir şeyler yapma kaygısı yaşıyor ve aptal yerine konulmaktan dolayı odu patlıyor olabilir. Hatta tum bu sebeplerden dolayı cok guzel bir ensturman calabilmesine karşın okul konserlerinde gorev almaktan urkuyor olabilir.
Buna benzer ornekleri arttırmak mumkun cunku bu tarz kaygılar yaşayan cocukları her an etrafımızda veya ailemizde sıkca goruruz. Bahsi gecen ve benzeri sorunlar aslında normal olup, kolaylıkla ustesinden gelinebilir. Ancak bu tur sorunlar, genelde cocukların ve ailelerin hayatlarında tatsız ve muhtemelen ciddi gelişmelere neden olabilmektedir.
Cocukların yaşadıkları korku, endişe ve kaygılar farklı şekillere burunebilir. Tum cocukların hayatlarının belirli bir bolumunde bazı korkular ve fobiler olabilir. Yaşanan bu korku ve fobiler aslında buyumenin ve gelişmenin doğal bir parcasıdır. Mesela, kucuk cocukların yabancılardan ve yeni gordukleri insanlardan korkmaya başlamalarıyla birlikte, annelerinden ayrılma korkusunun da geliştiğini biliyoruz. Bir sure sonra da bu cocukların buyuk bir kısmı karanlıktan korkmaya başlarlar. Kucuk cocukların coğu yataklarının altından canavar cıkacağını veya kapıda hırsızlar olduğunu hayal ederler. Genclik yıllarında ise utanma ve sıkılma duyguları, gelişen ergenlik doneminin cok yaygın genellikle de sıkıcı bir parcası haline gelir.
Bu korkular genellikle, hepimizin gectiği normal buyume surecinin bir parcası olarak gelişir. Fakat bazen yaşanılan bu korku ve endişe cocuklar icin sorun oluşturmaya başlayan bir noktaya ulaşabilir. Bu aşırı korku ve kaygılar genellikle gecici ve anlıktır fakat bazen oyle sıkıntı verir ki ebeveynler olarak cocuğunuzun bu sureci hızlı bir şekilde atlatmasına yardımcı olmak istersiniz.
Bazı korkuların nedenleri son derece anlaşılırdır, cunku acık sebeplere dayanır. Mesela cocuğunuz okuldaki arkadaşları tarafından korkutulduğu icin okula gitmek istemeyebilir veya evinize giren bir hırsızdan dolayı yaşanılan kaygı dolayısıyla cocuğunuz gece yalnız yatmak istemeyebilir. Bunlar son derece anlaşılır orneklerdir.
Fakat bazen yaşanılan kaygı ve korkular oyle karmaşıktır ki acık bir neden bulamayabilirsiniz. Mesela tanıdığı hic kimse trafik kazası gecirmediği halde ebeveynlerinin bir trafik kazasında oleceğinden korkma veya her gun neredeyse tam saatinde ailesi tarafından okuldan alınan bir cocuğun ebeveynlerinin başına herhangi bir felaket gelmesini duşunup korkabilmesi gibi. Bu durumlarda kaygı cocuğun kişiliğine yerleşmiş bir oğe olabilmekte ve anne baba, cocuğun tum yaşamı boyunca alıngan ve gergin olduğu duygusuna kapılabilmektedir.
Pek cok yetişkin, cocukluk cağının bir aldırmazlık ve sorumsuzluk cağı olduğuna inanır. Aslında kaygının, cocukların tum yaşlarda yaşadığı en yaygın sorun olduğunu bilmek bizi şaşırtabilir. Tanı koyulabilen endişe bozuklukları her on cocuktan birinde bulunur. Daha az dile getirilen, ancak yine de sıkıntı veren korkularsa daha yaygındır. Kaygı ve endişe, bebeklikten gencliğe kadar tum yaşlardaki cocukları etkiler. İster erkek olsun ister kız, ister zengin olsun ister fakir, ister zeki olsun ister orta yetenekli, kaygı herkesi etkileyebilir.
Unutmamak gerekir ki kaygı, yaşanılan ve hissedilen gercek bir acının belirtisidir. Bazı durumları ayrı tutmak gerekirse bu coğu zaman ilgi cekme eylemi ya da yolu değildir.
Kaygının Cocukların Uzerindeki Olumsuz Etkileri;
Okul başarılarını duşurebilir,
Arkadaşlık kurmalarını engelleyebilir,
Tırnak yeme davranışı gosterebilir,
Dikkat sorunlarına neden olabilir,
Uyku, beslenme ve tuvalet alışkanlıklarını bozabilir,
Hırcınlaşıp, ofkelenebilir,
Yaşından beklenmeyecek derecede geride davranabilir,
Ebeveynlerine yonelik bağımlılık geliştirebilir,
Takıntılı davranışlar gelişebilir.
Kaygılı cocuğu olan bir aileyseniz, cok korkmanıza ya da uzulmenize gerek yoktur. Kaygı yonetilebilir bir surectir. Yeter ki siz cocuğunuza yardım etmeye karar verin. Kendini hangi bicimde gosterirse gostersin, kaygının ustesinden gelmenin, cocuğun ozguven kazanıp yaşamını denetleyebilesine yardımcı olmanın yolları vardır.
Kaygılı Cocuğunuza Nasıl Yardım Edebilirsiniz?
Bahsettiğimiz gibi cocukların yaşamış oldukları kaygının bircok bicimi ve olası nedenleri vardır. Bu nedenlere saplanıp kalmamak gerekir; cunku coğu olayda, cocuktaki kaygının ilk nedeni ya da nedenleri genlerimiz gibi değiştirilemeyen veya yaşanan cok uzucu bir olay gibi gecmişte kalan şeylerdir. Neyse ki ilk nedeni değiştirmek zorunda kalmadan kaygıyı yenmeyi oğrenmek mumkundur. Bunun icin kaygının nedeni ya da tetikleyicisi sona ermiş olmasına rağmen kaygıyı neyin devam ettirdiğinin bulunması gerekir.
Yapılan bir dizi araştırma cocuklarda kaygının surmesinin bazı etkenlere dayandığını gostermektedir. Bu etkenler, cocuğun duşunme bicimi (kaygılı cocuklar genelde dunyayı tehlikeli bir yer olarak gorurler), cocuğun korkularıyla başa cıkma yolu (genelde kaygılı cocuklar korkutucu durumlardan kacma eğilimindedir) ve anne babanın cocuğuyla olan etkileşim şeklidir. Tum bu etkenlerin değiştirilmesi mumkundur.
Bunun icin cocuklarınıza
Kaygılı duyguları anlamasını ve tanımasını oğretmek,
Kaygının bedeni nasıl etkilediğini anlamasına yardım etmek,
Kaygılı duşunceleri tanıması icin cocuğa yardım etmek.
Gerekmektedir. Tum bu surecin nasıl işleyeceğini anlamanız aynı zamanda kaygılı cocuklarınıza anlatmanız ve yeni bir şey denemesini sağlamanız zor olabilir. Fakat surecin nasıl işleyeceği ile ilgili bazı onerilerim olacak.
Oncelikle kaygılı cocukların bircoğu, anne babalarının onunde mukemmel gorunmeye calışmak ister ve bu yuzden, kaygının yaşamına getirdiği kısıtlamaları kabul etmekte zorlanabilir. Ancak aynı zamanda cocuğunuz, buyuk olasılıkla, kaygılı olmanın ne kadar rahatsız edici olduğunun farkında olup, kaygıdan kurtulmayı isteyecektir. Kaygı yonetimi egzersizlerinin yapılması emek ve ozveri ister. Bu nedenle cocuğunuzla tam bir işbirliği sağlamanız, bununda otesinde cocuğunuzu değişmeye teşvik etmeniz gerekir.
İşbirliği ve motivasyon konusunda cocuğa cesaret vermenin en iyi yollarından biri, kaygılı olmanın olumsuz yonlerini ve kaygıyı denetlemeyi oğrenmenin getireceği yararları anlatmaktır. Cocuğunuzla birlikte kaygının onun yaşamına getirdiği kısıtlamaların bir listesini yazarak başlayabilirsiniz. Bir başka deyişle, kaygının, cocuğunuzun yapmasını engelleyen şeyleri ve hangi bakımdan kendisini kotu hissettiğini yazabilirsiniz. Bunun icin cocuğunuzla bir kağıda aşağıdaki soruları yazarak cevap arayabilirsiniz.
1-Kaygının bana hissettirdiği duygular:
2-Kaygının yapmamı engellediği işler :
3-Kaygılı olmadığım zaman hissedeceğim duygular:
4-Kaygılı olmadığım zaman yapabileceğim işler:
Burada yaşanılan kısıtlamalara arkadaşlık, ders, spor, gezi gibi durumları yazabilirsiniz. Yine duygular bolumune de korku, uzuntu, mutsuzluk gibi ornekler verilebilir. Boyle bir listenin yapılması, korku ve endişelerin cocuğu nasıl yonettiğini ve yaşamını nasıl denetlediğini ona gosterebilir.
İkinci aşama ise, cocuğun artık korkmaması halinde, yaşamının nasıl değişeceğini gosteren başka bir liste yapmaktır.
Cocuğunuz neleri yapabilecek?
Nerelere gidebilecek?
Neler hissedecek?
Bunları başka bir kağıda ya da pano gibi bir şeye de yazabilirsiniz. Cocuğunuzun bu listenin son şeklini suslemesi ve alıştırma boyunca gorulebilecek bir yere yapıştırması iyi olur.
Unutmayın ki bu alıştırma, cocuğun belirli durumlarda duyacağı tum normal koruyucu endişeleri (karanlıkta yurumekten korkmak gibi) ortadan kaldırmayacaktır. Fakat diğer cocukların yaptığı, sizin cocuğunuzun da yapmak isteyip yapamadığı şeyleri engelleyen kaygıyı yonetmek icin gerekli becerileri kazandıracaktır.
Bu alıştırma ile ilgili olarak cocuğunuzun duyduğu korkuları da onunla tartışabilirsiniz. Burada uzerinde durulması gereken bazı onemli hususlar şunlardır:
Endişe duymak normaldir; bircok cocuk bunu yaşar.
Siz ve cocuğunuz bu alıştırmayı birlikte yuruteceksiniz. Siz programın her aşamasına dahilsiniz.
Cocuğunuzu istemediği hicbir şeyi yapmaya zorlamayın bu sureci daha da kotu hale getirir.
Yeni beceriler, kucuk aşamalar halinde kazanılacaktır. Biraz sabırlı olun.
Alıştırma genel olarak zevkli olup, kazanılan kucuk beceriler ile bazı odullendirmeler ile desteklenebilir.
Bu noktaya kadar anlatılan alıştırmayı yapmakta zorlandığınız veya yaşanılan kaygının duzeyi hayat kalitenizi duşurmeye başladığı takdirde bir ruh sağlığı uzmanından yardım almanızı oneririm. Unutmayın bir terapist ile goruşmek ne ayıptır ne de zayıflık işaretidir. Bir uzman ustesinden gelemediğiniz kaygı sorunları ile ilgili gerekli becerileri kazanmanıza ve bunları uygulamanıza yardımcı olabilir.
Kaynak: Ronald M. Rapee, Susan H. Spence, Vanessa Chobham, Ann Wignall, Kaygılı Cocuğa Yardım, Arkadaş Yayınevi, Ankara,2003
Psk. Fahrettin OZCELEBİ

[h=2]Ankara Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]