Şili


Coğrafi Verileri


Konum: Guney Amerika'nın guney kısmında, Guney Atlas Okyanusu ve Guney Pasifik Okyanusu kıyısında, Arjantin ile Peru arasında yer almaktadır.
Coğrafi konumu: 30 00 Guney enlemi, 71 00 Batı boylamı
Harita konumu: Guney Amerika
Yuzolcumu: toplam: 756,950 km²
kara: 748,800 km²
su: 8,150 km²
Sınır komşuları: toplam: 6,171 km
sınır komşuları: Arjantin 5,150 km, Bolivya 861 km, Peru 160 km
Kıyı şeridi: 6,435 km
İklimi: Ilıman, kuzeyde col iklimi, orta kesimlerde Akdeniz iklimi, guneyde soğuk ve nemli bir iklim hakimdir.
Arazi yapısı: Kıyıda yuksek olmayan dağlar, orta kesimde verimli vadiler, doğuda engebeli Andlar yer almaktadır.
Deniz seviyesinden yuksekliği: En alt nokta: Pasifik Okyanusu 0 m
en yuksek nokta: Nevado Ojos del Salado 6,880 m
Doğal kaynakları: Bakır, kereste, demir yatakları, nitrat, ller, molibden, hidro guc
Kullanılabilir topraklar: işlenebilir toprak arazi: %5
otlaklar: %18
ormanlık arazi: %22
diğer: 55% (1993 verileri)
Sulanan arazi: 12,650 km² (1993 verileri)
Doğal afetler: depremler; aktif yanardağlar


Nufus Bilgileri


Nufus: 15,328,467 (Temmuz 2001 verileri)
Yaş yapısı: 0-14 yaş: %27.25 (erkek 2,135,755; kadın 2,041,552)
15-64 yaş: %65.39 (erkek 4,993,416; kadın 5,029,739)
65 yaş ve uzeri: % 7.36 (erkek 467,477; kadın 660,528) (2001 verileri)
Nufus artış oranı: %1.13 (2001 verileri)
Multeci oranı: 0 multeci/1,000 nufus (2001 tahmini)
Bebek olum oranı: 9.36 olum/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
Ortalama hayat suresi: toplam nufus: 75.94 yıl
erkek: 72.63 yıl
kadın: 79.42 yıl (2001 verileri)
Ortalama cocuk sayısı: 2.16 cocuk/1 kadın (2001 tahmini)
HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.19 (1999 verileri)
HIV/AIDS - hastalıkları taşıyan insan sayısı: 15,000 (1999 verileri)
HIV/AIDS - hastalıklarından olenler: 1,000 (1999 verileri)
Ulus: Şilili
Nufusun etnik dağılımı: Beyazlar ve beyaz Amerika yerlileri karışımı %95, Amerika yerlileri %3, diğer %2
Din: Roma Katolikleri %89, Protestanlar %11, Museviler ve diğer
Dil: İspanyolca
Okur yazar oranı: 15 yaş ve uzeri bilgiler
toplam nufus: %95.2
erkek: %95.4
kadın: %95 (1995 verileri)


Yonetimi


Ulke adı: Resmi tam adı: Şili Cumhuriyeti
kısa şekli : Şili
Yerel tam adı: Republica de Chile
yerel kısa şekli: Chile
Yonetim Bicimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet
Başkent: Santiago
İdari bolmeler: 13 bolge; Aisen del General Carlos Ibanez del Campo, Antofagasta, Araucania, Atacama, Bio-Bio, Coquimbo, Libertador General Bernardo O'Higgins, Los Lagos, Magallanes y de la Antartica Şilina, Maule, Metropolitan Bolgesi (Santiago), Tarapaca, Valparaiso
Bağımsızlık gunu: 18 Eylul 1810 (İspanya'dan)
Milli bayram: Bağımsızlık gunu, 18 Eylul (1810)
Anayasa: 11 Eylul 1980 tarihinde ortaya konulmuştur. 11 Mart 1981 tarihinde yururluğe girmiş, 30 Temmuz 1989, 1993, ve 1997 tarihlerinde değiştirilmiştir.
Uye olduğu uluslararası orgut ve kuruluşlar: APEC (Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Forumu), CCC (Gumruk İşbirliği Konseyi), ECLAC (Birleşmiş Milletler Latin Amerika ve Karayipler Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Orgutu), G-11, G-77, IADB (Amerika Bolgesi Kalkınma Bankası), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Orgutu), ICC (Milletlerarası Ticaret Odası), ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), ICRM (Uluslararası Kızılhac ve Kızılay Hareketi), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhac ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), IHO (Uluslararası Hidrografi Orgutu), ILO (Uluslarası Calışma Orgutu), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Orgutu), Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı), Intelsat (Uluslararası Telekomunikasyon ve Uydu Orgutu), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Gocmen Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Orgutu), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), LAES, LAIA (Latin Amerika Entegrasyon Birliği), Mercosur (Guney Amerika Ulkeleri Ortak Pazarı), NAM, OAS (Amerika Devletleri Teşkilatı), OPANAL, OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), PCA (Daimi Hakemlik Mahkemesi), RG, UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kultur Orgutu), UNHCR (BM Multeciler Yuksek Komiserliği), UNIDO (Endustriyel Kalkınma Orgutu), UNITAR (BM Eğitim Araştırma Enstitusu), UNMIBH (BM Bosna Hersek Misyonu), UNMOGIP (BM Hint Pakistan Askeri Gozlem Grubu), UNTAET (BM Doğu Timor Geciş Yonetimi), UNTSO (BM Mutareke Gozlem Orgutu), UNU, UPU (Dunya Posta Birliği), WCL (Dunya Emek Konfederasyonu), WFTU (Dunya İşci Sendikaları Federasyonu), WHO (Dunya Sağlık Orgutu), WIPO (Dunya Fikri Mulkiyet Teşkilatı), WMO (Dunya Meteoroloji Orgutu), WToO (Dunya Turizm Orgutu), WTrO (Dunya Ticaret Orgutu)


Ekonomik Gostergeler


Ekonomiye genel bakış: Şili, koklu ve başarılı bir serbest piyasa ekonomisine sahiptir. 1990 Mart ayından sonra ordudan ulkeyi devralan sivil hukumetler, ekonomide hukumetin rolunu kısmaya devam ederken sosyal programlar icin kamu harcamaları onemini değiştirmiştir. Gayri safi milli hasıladaki reel buyume 1991-1997 arasında %7 iken, 1998`de bu oran global finansal krizler yuzunden yarıya duşmuştur. Enflasyon ise 1998`de son 60 senedeki en duşuk oranı yakalamıştır. Şili`nin yabancı kaynakları da ayrıca gucludur; yabancı sermaye akışının beslediği kaynaklar, cari hesap acıklarından ve ulusal borclardan daha fazladır. 1994 Mart`ında başa gecen Cumhurbaşkanı FREI, Şili`nin eğitim sistemini ve yabancı ihracat piyasasının geliştirilmesini ekonomik gundeminde ilk sıraya almıştır. Şili ekonomisi hala bakır madenciliği, balık ve orman sektorlerine bağlıdır. Ulkenin yıllık ekonomik buyume oranının %5 olması, bu sektorler icin verilen dunya fiyatları, suregelen yabancı yatırım ve tutucu bir mali pozisyon sağlayan hukumetin başarısından kaynaklanır. 1996`da Şili, Mercosur (Guney Amerika Ulkeleri Ortak Pazarı)`un ortak bir uyesi olmuş ve Kanada ile bir serbest piyasa antlaşmasına katılmıştır.
GSYİH: Satınalma Gucu paritesi - 153.1 milyar $ (2000 verileri)
GSYİH - reel buyume: 5.5% (2000 verileri)
GSYİH - sektorlere gore: tarım: %8
endustri: %38
hizmet: %54 (2000)
Enflasyon oranı (tuketici fiyatlarında): %4.5 (2000 verileri)
İş gucu: 5.8 milyon (1999 verileri)
Sektorlere gore işgucu dağılımı: Tarım %14, endustri %27, hizmet %59 (1997 verileri)
İşsizlik oranı: %9 (Aralık 2000)
Endustri: bakır, diğer mineraller, gıda maddeleri, balık, demir-celik, orman urunleri, ulaşım aracları, cimento, tekstil
Endustrinin buyume oranı: %6 (2000 verileri)
Elektrik uretimi: 38.092 milyar kWh (1999)
Elektrik tuketimi: 35.426 milyar kWh (1999)
Elektrik ihracatı: 0 kWh (1999)
Elektrik ithalatı: 0 kWh (1999)
Tarım urunleri: tahıl, mısır, uzum, fasulye, şeker kamışı, patates, meyve; sığır, kumes hayvanları, post; kereste; balık
İhracat: 18 milyar $ (2000)
İhracat urunleri: bakır %37, diğer l ve mineraller %8.2, orman urunleri %7.1, balık %9.8, meyve %8.4
İhracat ortakları: AB %27, ABD %16, Japonya %14, Brezilya %6, Arjantin %5 (1998)
İthalat: $17 milyar (2000)
İthalat urunleri: sermaye malları %25.2, ham madde %15.4, petrol %10, gıda maddeleri %5.7
İthalat ortakları: ABD %24, AB %23, Arjantin %11, Brezilya %6, Japonya %6, Meksika %5 (1998)
Dış borc tutarı: 39 milyar $ (2000)
Para birimi: Şili Pezosu (CLP)
Para birimi kodu: CLP
Mali yıl: Takvim yılı


İletişim Bilgileri


Kullanılan telefon hatları: 2.603 milyon (1998)
Telefon kodu: 56
Radyo yayın istasyonları: AM 180, FM 64, kısa dalga 17 (1998)
Radyolar: 5.18 milyon (1997)
Televizyon yayını yapan istasyonlar: 63 (1997)
Televizyonlar: 3.15 milyon (1997)
Internet kısaltması: .cl
Internet servis sağlayıcıları: 7 (2000)
Internet kullanıcıları: 625,000 (2000)


Ulaşım ve Taşımacılık


Demiryolları: toplam: 6,701 km (2000)
Karayolları: toplam: 79,800 km
asfalt: 11,012 km
asfalt olmayan: 68,788 km (1996)
Deniz yolları: 725 km
Boru hatları: ham petrol 755 km; petrol urunleri 785 km; doğal gaz 320 km
Limanlar: Antofagasta, Arica, Chanaral, Coquimbo, Iquique, Puerto Montt, Punta Arenas, San Antonio, San Vicente, Talcahuano, Valparaiso
Hava alanları: 366 (2000 verileri)