Cambridge Universitesi Aile Araştırmaları Merkezi tarafından yapılan 5 yıllık bir araştırmada cocuklar 2 yaşından itibaren inceleniyor. 5 yılın sonunda; kardeşlerin birbirleriyle kavga etmelerinin ve birbirlerini uzmelerinin bir etkisi olarak; cozum yolu ureterek kendilerini ve duygularını daha iyi kontrol etmeyi ve karşı tarafın duygusal tepkilerine nasıl tepki verebileceklerini oğrendikleri bulgulanıyor…
2 ve daha fazla cocuğu olan her ebeveynin deneyimleyebileceği bir durum ‘’kardeş rekabeti ve kardeş kıskanclığı’’… Peki; oyuncak paylaşamama, ‘onu daha cok seviyorsun, ona daha cok alıyorsun’ durumları ve tukenmek bilmeyen ev ici savaş halleriyle neredeyse her aile ortamında yaşanan ve butun aile huzurunu kacırabilen bu durumun doğası ve bu doğaya uygun davranışlar nedir?
Sosyalleşme; duyguları ve davranışları anlama ve ifade edebilme becerisini kullanarak pozitif ilişkiler kurma kapasitesidir. Cocuklarda sosyalleşme gelişimine baktığımızda; kardeş rekabetinin ve kardeş kıskanclığının gelişimsel bir mekanizma olarak devreye girdiğini goruyoruz.
Bu mekanizmanın işleyişi doğum sırası, cinsiyet farklılıklarından dolayı aile tutumu değişikliği (ozellikle kulture gore değişebilen kız & erkek cocuk yetiştirme farklılıkları), kardeşler arasındaki yaş farkı gibi faktorlerden anlamlı olcude etkilenebiliyor.
Dahası; bu mekanizmanın işleyişi esnasındaki sağlıklı olmayan mudahaleler; ileriki yaşlarda zihin ve beden sağlığını etkilediği gibi; karakter oluşum surecini de değiştirebiliyor.
Bircok araştırmanın istikrarlı bir şekilde bulguladığı bir gercek var ki o da; cocukların kardeş rekabeti ve kıskanclığını sağlıklı deneyimlenebilirse yetişkinlik donemlerinde daha empatik, şefkatli, comert ve problem cozme konusunda daha pratik ve başarılı olduklarıdır.
Başka bir deyişle; kardeş kıskanclığı cocuklardaki zihinsel ve duygusal gelişimi onemli olcude ve pozitif etkilerken, sosyal becerileri de arttıran bir olgu.
Bu donemi en sağlıksız kılan ebeveyn tutumlarından biri ‘favori cocuk’a yoneltmiş pozitif tutum ve davranış uygularken, ‘favori olmayan’ cocuğa yoneltilmiş negatif tutum ve davranışlardır. Favori olmayan cocuklar ileriki yaşlarda benlik değer algısında duşukluk, guven problemine bağlı sağlıklı ilişki kuramama ve depresyon gibi sonuclarla karşılaşabiliyorlar.
Yine bu donemde kardeşler arası yaşanabilecek cekişmeler esnasında ana/babanın taraf tutması ‘taraf tutulmayan’ cocukta negatif etkiler yaratıyor ve bunlar kalıcı hale gelebiliyor.
Karşılaşılan her bir catışmanın ve zorluğun; yeni bir oğrenme sureci icin fırsat yarattığını unutmayın! Buyuk cocuklar kardeşleri gelene kadar evde ‘tek cocuk’ olarak yaşayagelirken, kardeşleri ev ortamına geldiğinde zihinsel; dolayısıyla da duygusal ve davranışsal reaksiyonlar geliştirebilirler, bu cok doğal…
Uygun mudahalede bulunmamak ya da mudahalede bulunmamak bu durumu pekiştirebileceği gibi, daha sonraki yıllarda sosyal uyum aksaklıkları da yaşatabilir. Bu geciş aşamasını yumuşak ve ‘daha az’ hasarlı atlatabilmek mumkun.
Buyuk cocuğunuzu onunuzdeki yıllarda yaşayacağı ‘buyuk kardeş olma’ rolune hazırlayabilirsiniz. Ev ve aile ortamınıza yeni gelen bebeğinizle ilgili aile durumlarınıza buyuk cocuğunuzu da dÂhil edebilirsiniz. Buyuk cocuğunuza yeni sorumluluklar verebilir, bebek bakımınıza (yaşına uygun gorevler vererek) onu da katabilirsiniz.
Ev ici kurallarınızı yeniden duzenleyebilirsiniz. Ortak yaşam alanlarınızı ve cocuklarınızın alanlarını, sınırlarını, oyuncak paylaşımlarını duzene sokabilirsiniz.
Catışma durumunda iki tarafı da dinleyin. Boylece her bir cocuğunuz da ‘dinlendiğini ve anlaşılmak istendiğini’ hissedecektir. Bir ‘tartışma masası’ yapabilir ve etrafında toplanarak sakince konuşmalarını teşvik edebilirsiniz.
Cocuklarınızın kardeşlerine karşı kendilerini ve duygularını sozel olarak ifade etmeleri icin olanak sağlayabilirsiniz.
Cocuklarınızı etiketlemelerden kacının. Bu kardeşler arasında doğası gereği var olan rekabeti kızıştırabilir ve bunun negatif bir yone kaymasını sağlayabilir.
Hakem olmayın. Tartışmanın en hararetli yerinde tartışmaya dahil olup bir tarafı farkında olmadan haklı cıkarmanız negatif etkiler yaratacaktır. Bunun yerine ‘’ evinizde kavga dovuşun olmayacağını, ve her bir davranışın da bir sonucu olacağını’’ soyleyebilir, ve cocuklarınızın ofkeleri gecene kadar birbirlerinden uzaklaşmasını sağlayabilirsiniz.
Cocuklar problemler karşısında cozum olarak ebeveynlerinin cozumlerini rol model almaya ve edinmeye meyillidirler. Dolayısıyla, bu pratik adımların istikrarlı ve duzenli atılması, uzun vadede cocuklarınızı da kendi problemlerini kendileri cozmeleri konusunda teşvik edecek ve sağlıklı baş etme yontemini edinmesini sağlayacaktır.
İdeal olarak; aile herkesin koşulsuz sevildiği ve herkesin eşit olduğu guvenli ortamdır. Cocuğunuz kıskanclık hissedebilir, fakat kıskanclık duygusu insana ozgudur ve bakış acısının bir sonucudur. Bu gibi durumlarda cocuklarınıza onları eşit derecede sevdiğinizi, onlara kızmanın ya da yaptıkları davranışların sorumluluklarını vermenin onları sevmenizden bir şey alıp goturmediğini, aile icinde alanları ve sınırları belirlemenin ailedeki kaosun yaşanmasının onlenmesi icin onemli olduğunu acıklayabilirsiniz…
KARDEŞ ZORBALIĞI
Kardeş kıskanclığını ve kardeş rekabetini; zorba ve kurban olmak uzere iki taraf yaratan ‘kardeş zorbalığı’ dinamiği ile karıştırmamak gerekiyor. Bu dinamikte kardeşlerden biri (genellikle yaşca kucuk, fiziksel olarak daha gucsuz olan ya da mizac olarak dominant olmayan) ‘kurban’ olurken diğeri de (genellikle yaşca buyuk ya da fiziki olarak daha guclu) ‘zorba’ rolune burunuyor, bu dinamik istikrarlı bir şekilde devam ediyor.
Bu dinamikte aktif agresyon/ofke gosteren kardeş (fiziksel ya da sozel) hıncını pasif ofke gosteren kardeşten alabiliyor, ve pasif ofke gosteren kardeş de direkt olarak gosteremediği ofkesini yonlendirerek isimler takarak, ya da kardeşinin yaptığı yanlışları aileye haber vererek ‘favori cocuğu’ oynayabiliyor.
Bu durumun altında yatan genellikle ‘benlik kavramıyla ilgili şupheler’ ve ‘duşunce sisteminde ciddi hatalar ve şemalar’ yatıyor.
Orneğin; kendini daha iyi hissetmek icin başkalarını incitmeyi savunulabilir bir durum gibi algılıyor (yaptım cunku anne/babam onu daha cok seviyor). Boyle bir durumda butun cocuklarınızı yaşanan olaydan dolayı sorumlu tutmalı ve eşit davranmalı, aynı zamanda ‘zorba’ rolundeki cocuğunuza da gostermiş olduğu istikrarlı ofkeden oturu mudahale etmelisiniz.
Eğer yaşanan durum ‘kardeş kıskanclığı’ndan ote surekli ve istikrarlı aynı roller (kurban-zorba) cercevesinde yaşanan ‘kardeş zorbalığı’ ise bir uzmandan destek alınması en sağlıklı adım olacaktır.

[h=2]Eskişehir Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]