Bundan 7 yıl once, bana ne olduğunu anlamam icin getirilen inanılmaz sevimli, dunya guzeli, minicik bir kız cocuğuyla calışana kadar kardeş kıskanclığını kolayca cozumlenebilecek bir geciş donemi olarak gorurdum. Cunku, o gune değin ailesinin tek ilgi odağı olan cocuğun, yeni bir kardeşin geleceğini kabullenmesi, onunla yaşamayı oğrenmesi elbette bir alışma suresi gerektirecekti. Ki anne baba bile bu duyguları yaşarken, bir cocuğun yaşamaması duşunulemezdi.
3 yaşındaki bu kız cocuğu, annesinin hamile olduğunu ve bir kardeşin geleceğini kavrayacak derecede zeki, cok konuşkan, yetişkenlerle iletişimi mukemmel bir cocukmuş. (Bir arkadaşımızın yeğeni olduğu icin, okul oncesi oğretmeni olan kardeşim, onlarla sık sık goruşurdu.) Bana gelen bu sevimli kız ise, sanki dunyayla tum bağları koparmış, bakışları beni delip gecen bana ben orada mıydım değil miydim gorunmez adam mı olmuştum, yoksa saydamlaşmış mıydım diye duşundurten, ağzını bıcak acmayan, sağır ve dilsiz izlenimi veren bir gorunum sergiliyordu. O sırada anne 6 aylık hamileydi. Bana geldiklerinden birkac gun once annesine mutfaktan bıcak getirerek onu cıkart, istemiyorum feryatları icinde kriz gecirdiği soylenmişti.
Onun icin elimden gelen her şeyi yapmama rağmen hicbir şekilde iletişim kuramadık. Aileye verdiğim danışmanlık da bu kucuk kızda bir işe yaramadı, kardeş doğduğu gun anne hastaneden geldiğinde yeni bir atak gecirerek konuşmuş ve anneye onu geri gotur diyerek, kendini camdan atmaya kalkışmıştı. Acaba bu kucuk beyinde neler yaşanıyordu? O neler duşunuyor, hayattan onu bu denli koparacak nasıl bir travma yaşıyordu? Bu sorularımın cevabını ne ben ne de ailesi asla alamadık.
Her cocuğun kardeşe tepkisi elbette bu kucuk kızdan farklıdır. Bu kadar ağır tepkilere sadece o kucuk kız cocuğunda rastladım. Dileğim her cocuğun bu sureci sağlıklı atlatabilmesi. Elbette bunun icin yapılabilecek, ailelere tavsiye edebileceğim bazı onerilerim var; fakat oncelikle kardeş kıskanclığının nedenleri uzerinde durmak istiyorum.
Kıskanclığın Nedenleri:
Coğunlukla kıskanclığın temelinde, kardeşin gelmesiyle birlikte aile icindeki konumunun eskisi gibi olmayacağı korkusu, bazen bu durumu kardeş gelince papucun dama atılacak, onu daha cok sevecekler. Diyerek cocuktaki konum kaygısını şiddetlendiren, ne soylediğinin farkında olmayan yetişkinlerin şiddetlendirmesi, bazen kardeş icin yapılan hazırlıklara konsantre olarak cocuğuna karşı ilgi dengesini korumayı başaramayan anneler, kardeşin eve gelmesiyle beraber cocuğa ayrılan zamanın busbutun azalması ve daha niceleri yatmaktadır. Aslında cocuğun kıskanması gayet normal, onun endişelerinden kaynaklanan, durumla yuzleştiğinde adaptasyon surecinde kendiliğinden yok olabilecek bir durumken, yapılan ceşitli hatalar sebebiyle problem haline getirilmektedir. Bununla beraber bazen aileye yeni katılan birey buyuyup yeteneklerini sergilemeye başlayınca kardeşler arasında gelişen kıskanclıklar da olabilmektedir. Yine bu durum ailelerin dikkat etmeleri gereken basit detayları onemsememeleriyle şiddetlenmektedir.
Kıskanclığın Belirtileri:
İkinci plana itildiğini dillendiriyor ya da hal dilince anlatıyorsa
Anneye eskisi kadar yaklaşmıyorsa
İce kapanmışsa
Yeme duzeni ve yeme davranışlarında değişim varsa
Uyku sorunları baş gosterdiyse, sık sık korkulu ruyalardan uyanıyor ve anne babanın yatağına yatmak istiyorsa
Gece ya da gunduz altını ıslamaya başladıysa
Tırnak yemeye ya da parmak emmeye başladıysa
Hırcın, ofkeli, sinirli, saldırgan davranışlar gosteriyorsa
Okula gitmek istemiyorsa
Huzursuz ve isteksiz bir gorunumu varsa
Mide bulantısı, baş ağrısı, karın ağrısı gibi şikayetleri varsa
Kardeşine abartılı ilgi gosteriyor ya da ona vuruyor, onu ağlatıyorsa
Beni seviyormusunuz? sorusunu sıkca duyar olduysanız
cocuğunuzun kardeş kıskanclığı sorunu yaşadığı duşunulebilir. Uyguladığımız bazı testler, boyle bir kompleksin olup olmadığını bizlere daha sağlıklı olarak gostermektedir.
Oneriler:
Oncelikle, daha hamilelik doneminden itibaren cocuk ya da cocukları kardeş gelme ihtimaline hazırlamak gerekmektedir. İhtimal diyorum, cunku bebeğin anne karnından doğum olayı gercekleşene kadar gecirdiği tum evrelerden sonra sağlıklı ve sağlam doğabilmesi bence tam bir mucize. Kimi zaman annenin gecirdiği hastalıklar bebeğin anne karnındaki durumunu etkilediği gibi, doğum sırası ya da sonrasında yapılan komplikasyonlarda sorunlar cıkabilmekte ya da annenin yaşamını tehlikeye sokan durumlar sonucu hamileleğin sonlandırılması gerektiği gibi, hamilelik kendiliğinden de sonlanabilmektedir. Bu yuzden cocukları yeni kardeşe hazırlarken, onların anlayabileceği basit, net, kesin bir dille bu durumlarında olabileceğini goz onune alması gerektiği belirtilmelidir.
Bircok anne baba yeni doğacak bebekleriyle ilgili haklı olarak husn u zan beslediklerinden, cocuklarını yeni kardeşe hazırlarken bu durumlardan haberdar etmezler. Herhangi bir soruna ne kendilerini ne de cocuklarını hazırlamadıkları icin, olası sıkıntılar karşısında ne yapacaklarını bilemezler. Ozellikle kardeş isteyen cocuklar bu durumda kaldıklarında; ebeveynleriyle iletişime gecmek istemez, ice kapanır, huzursuzluk, hırcınlık gibi davranış bozuklukları gosterebilirler.Bu yuzden ebeveynler olarak gercekci davranmakta her zaman yarar olduğunu duşunuyorum.
Diğer bir boyutta, cocuğu kardeş geldikten sonra gelişecek olan yeni durumlara hazırlamaktır. Bu bağlamda da cocuk veya cocuklara sadece kardeşle ilgili olumlu şeylerden değil, yaşanacak yeni durumdan da gercekci bir şekilde bahsedilmelidir. Mesela Doğumdan geldiğimde yorgun ve biraz rahatsız olabilirim, bir sure yatarak dinlenmem gerekebilir. O sure zarfında bana bakmak icin teyzen bizde kalacak, yakınlarımız benim ve bebeğin sağlığını merak edeceğinden bize gelecek, bu durumda bir sure evde rahat bir ortam bulman mumkun olmayabilir. Bizi ziyarete gelenler kardeşine hediyeler getirebilir, sen doğduğunda senin icin de getirmişlerdi. Kardeşin uzun sure uyuyacak, bebekler cok uyurlar. Sen de cok uyuyordun. Bazen ağlayabilir. Bir sure icin sana masalları baban okuyacak. Yemeklerini teyzen yedirecek…….. Bu ve bunun gibi acıklamalar cocuğun yeni duruma adapte olmasında ona yardımcı olacaktır.
Bununla beraber, bebek eve geldikten sonra onunla ilgilenmesine ve ona yakınlaşmasına izin verilmesi, anneye bebekle ilgili işlerde yardım etmeye teşvik edilmesi yeni duruma adaptasyon suresini kısaltacaktır. Cocuğunuza vakit ayırıp, onunla kaliteli ve verimli iletişim icine girdiğinizde onun yeni duruma rahat geciş yapmasını ve bu sureci sağlıklı atlatmasını da kolaylaştırmış olacaksınız. Ailedeki konumunu koruduğunu, ailesi icin hala ozel olduğunu hissetmesi onu rahatlatacaktır. Hatta buyuk kardeşin konumunun yukseltilmesi ona alınacak eşyalarla da sağlanabilir. Mesela daha buyuk veya daha yuksek bir yatak almak, calışma masası almak onda bu duygunun oluşmasına katkıda bulunacaktır. En cok işe yarayan yaklaşım ise kendi cocukluğumuzu hatırlamak ve bize cocukken nasıl davranılmasını beklediysek, cocuğumuza o şekilde davranmaktır.
Umarım tum cocuklar kardeş olma bilincini kazanarak evrensel kardeşliğe, bir ve birlik olma haline ulaşabilirler.

[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]