Gunumuzde ve onumuzdeki yıllarda diyabet sadece ulkemiz icin değil tum ulkeler icin buyuk bir sağlık sorunu. Eskide hastanelerde yeni tanı konmuş diyabetliler yatardı artık kan şekeri ayarsızlığı nedeni ile oluşan ceşitli organ hasraları ve yol actığı şeker yuksekliği nedeni ile yatıyor. Komplikasyonlar cığ gibi artıyor. Dunyada 2025 yılında 300 milyon diyabetlinin olacağı bildiriliyor. Turkiye’de 20 yaş ve uzerindeki populasyon icin diyabet sıklığı %7.2 olarak bildirilmiştir. Bu 5 milyon diyabetli demektir.
Karbonhidrat sayımı yontemi ile oğun planlamasının yapılması tum diyabetliler hatta diyabete aday bireyler icinde mumkun.Tum dunyada diyabetin tedavisinden cok diyabetin onlenmesi uzerine bir calışma yoğunluğu var. Cunku araştırmacılar şoyle duşunuyor. Bu global felaketin onune ancak bu felaketi onleyerek gecebiliriz bu nedenle de diyabete aday kişiler saptanarak diyabeti onleme programına alınıyorlar. Turkiye’de ailesinde diyabeti olan kişiler en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak diyabete aday olup olmadıklarını bir kan testi ile oğrenebilirler eğer adaylık durumu soz konusu ise onlem icin sağlıklı beslenmeyi oğrenmeleri ve fiziksel aktivitelerini arttırmaları gerekmektedir.
NEDİR BU KARBONHİDRAT SAYIMI
“Karbonhidrat Sayımı” kan şekerini yonetmek icin bir yemek planlama tekniğidir. Bu yontemi oğrenen diyabetli kişiler oğunlerde tuketeceği besinlerden sağlayacakları karbonhidrat miktarını hesaplayabilir ve oğun planını tuketmesi gereken karbonhidrat miktarına gore planlayabilir.
Karbonhidrat sayımı bir diyet değildir. Bir diyet akımı hic değildir. Diyabetlilere verilen tıbbi beslenme tedavisi kapsamında hedefe ulaşmak icin kulanılan ceşitli oğun planlama yontemlerinden biridir.
KARBONHİDRAT SAYIMI HANGİ AŞAMALARI KAPSAR
Karbonhidrat sayımı yontemi birbirini takip eden 3 aşamadan oluşur. Bu yontemle oğun planlamasına başlayacak bir diyabetli oncelikle karbonhidratlar, ceşitleri, etkileri, besinlerdeki miktarları konusunda bilgi alır. Bu bilgileri kullanarak, yediği karbonhidrat iceren besinlerin ağırlığını tartarak ve icindeki karbonhidrat miktarını hesaplayarak oğunde tukettiği karbonhidrat miktarını saptayabilir. Bu ikinci aşamadır. İlk iki aşamanın oğrenilmesinin yararı nedir? Şoyle ornek verebilirim. Diyabetlilerin farklı oğunlerde oğun oncesi ve oğun sonrası kan şekeri olcumu yaparak kan şekeri duzeyini izlemeleri, aldıkları medikal tedavinin ve beslenme tedavisinin bireysel yanıtını gormek icin cok onemlidir. Orneğin kan şekeri oğle oğunu oncesi istenen duzeylerdedir ancak oğune başladıktan iki saat sonra olculen kan şekeri istenen duzeylerin cok ustunde ise ve o oğunde alması gereken karbonhidrat miktarına uygun bir besin tuketimi varsa ve genelde her oğle yemeğinde sonra aynı şekilde sonuc alınıyorsa bu durum medikal tedavide değişiklik yapılmasını gerektirir. Diyabetli karbonhidrat sayımı yonteminde bunu oğrenir ve bu gibi durumlarda gerekli değişikliği oğrenmek icin hekimi ile iletişime gecer. Ancak, karbonhidrat tuketimi fazlalığından oluşan tokluk kan şekeri yuksekliği soz konusu ise o zaman da aşırı karbonhidrat tuketiminin kan şekerini nasıl etkilediğini gorerek oğrenir, benzer davranışlardan sakınır.

Karbonhidrat sayımının son aşamasında yoğun insulin tedavisini injeksiyon veya pompa yolu ile alan diyabetli aldığı karbonhidrat ile yaptığı insulin dozunu eşitlemeyi oğrenir. Diğer bir ifade ile aldığı kac gram karbonhidrat icin kac unite insulin yapması gerektiğini yani karbonhidrat/insulin oranını oğrenir. Bu zaman alan bir surectir. Bu aşamada mutlaka bir diyabet diyetisyeni ile calışması gereklidir.
1.Ve 2.Basamakları Oğreniyoruz
Biliyoruz ki kan şekerimizi direkt ve dolaylı olarak aldığımız şeker yukseltir. Direkt olarak meyve suları, cikolatalar, toz/kup şeker, dolaylı olarak ise ekmek, meyve, sut, yoğurt, biskuvi gibi urunler kan şekerimizi dengesizleştirir.
Yemeklerdeki karbonhidrat miktarını da hesaplayarak şeker seviyesini hedef kan şekeri aralığında tutmak icin oldukca onemlidir.
Bu sebeple şeker hastaları ne kadar karbonhidrat alacaklarını hesaplayabilirlerse ona gore insulinlerini yapar ve kan şekerleri daha iyi kontrol edebilirler. Karbonhidrat sayım yontemi artık Tip-1 diyabetlilerin eli ayağı olmuş durumda.
Ne Kadar Karbonhidrat?
Başlangıcta bir oğunde 45-60 gram karbonhidrat yer almaktadır. Tip-1 diyabeti yonetmek icin bu orandan daha fazla veya daha az karbonhidrat yemek de gerekebilir. Tip-1 diyabetlinin, doktorları ile her oğun icin alınacak karbonhidrat miktarı ayarlanmalıdır.
Hangi Besinler Karbonhidrat İcerir?
Karbonhidrat İceren Gıdalar:
Gıdalarda uc ana tip karbonhidrat vardır. Bunlar; nişasta, şeker ve diyet lifidir. Nişasta ve şeker kan şekerini beraber yukseltirler. Karbonhidrat iceren gıdalar:
Baklagiller
Tahıllar ve nişastalı sebzeler
Meyve ve meyve suyu
Sut ve yoğurt gibi sut urunleri
Gazlı icecekler, meyve suyu icecekler, kek, kurabiye, şeker ve cips gibi tatlılar ve cerez
Gıdalarda Ne Kadar Karbonhidrat Vardır?
Gıda etiketleri okumak bir gıdada ne kadar karbonhidrat vardırı bilmek icin iyi bir yoldur. Etiketsiz besinlerde ise tahmini olarak karbonhidrat miktarlarını hesaplayabiliriz.
15 gr karbonhidrat iceren besinlere ornek
Taze meyve 1 kucuk bir parca
Konserve ya da dondurulmuş meyve 1/2 su bardağı
1 dilim ekmek veya 1 tortilla
Yulaf ezmesi 1/2 su bardağı
Makarna veya pirinc 1/3 su bardağı
4-6 adet kraker
Nişastalı sebze 1/2 su bardağı
Buyuk bir pişmiş patatesin ¼’u
2/3 bardak yağsız yoğurt
2 kucuk kurabiye
1/2 bardak dondurma
1 yemek kaşığı recel, jole, şeker veya bal
6 tavuk nuggets
Guvec 1/2 su bardağı
Corba 1 su bardağı
Protein ve Yağ
Karbonhidrat sayımı ile yemeklerdeki protein ve yağ unutmamak gerekir. Kilo ve şeker dengesi icin protein ve yağ da onemlidir.Bol yağlı ve proteinli bir oğunden sonra kan şekerinin 3-4 sonra yukselişe gectiğini unutmamak lazım.
Gıda Etiketlerini ve Kendi Yaptığımız Yemeklerin İceriklerini Kullanmak
Karbonhidrat sayımı icin gıda etiketleri kullanılabilmektedir. Bununla beraber evde hazırladığımız ya da ev dışında beslendiğimiz zamanlarda da besinlerin iceriklerini tahmin etmek onemlidir. Bir gıda etiketine ya da besine bakarak karbonhidrat miktarını belirlemişsek o gıdadan yiyeceğimiz kadarının da karbonhidrat miktarını hesaplamak kolay olacaktır. Daha az ya da daha fazla yediğimizde kac gram karbonhidrat alacağımız otomatik olarak ortaya cıkar.
Etiket uzerinde toplam karbonhidrat; şeker, nişasta, ve lif icerir. Ancak bu değerlerin ayrı ayrı yazıldığı etiketler de vardır. Ayrı yazılmışsa total karbonhidratı hesaplamak icin şeker ve nişastanın karbonhidrat miktarı hesaplanır. Ayrıca besinin karbonhidrat miktarı eklenir. Eğer lif oranı 5 gram ve uzeri ise de hesaplanan total karbonhidrattan lif oranı cıkarılır.
Eğer kilo vermek icin calışıyorsanız bir de kalorisine bakmalısınız.
Kalp hastalığı ve inme riskiniz var ise doymuş ve trans yağ değerlerine bakılması gereklidir. Ki doymuş ve trans yağ oranı en duşuk miktardaki urunleri yemelisiniz.
Yuksek kan basıncı yani tansiyonu olan kişiler icin ise sodyum oranı onemlidir. Daha az sodyum iceren gıdalar yenmelidir.
Son Olarak Karbonhidrat Sayımında Glisemik İndeksin Onemi
Glisemik İndeks bir besinin kan şekerini yukseltme hızıdır. GI ile yemek planlarken duşuk veya orta GI sahip besinler secilmelidir. Yuksek GI olan bir yemek yenilecekse duşuk GI bir besin ile yuksek GI olan besinin kan şekerini yukseltme hızı duşurulebilir.
Araştırmalara gore; şeker hastalığı olan coğu insan kan şekerini yonetmek icin ilk arac olarak karbonhidrat sayımını baz almaktadır. Fiziksel aktivite ve diyabet hapları veya insulin ile toplam karbonhidrat alımını dengelemek ve kan şekerini yonetmek en onemli anahtardır.
Karbonhidrat turunu kullanarak beslenmenin de kan şekeri uzerinde bir etkisi vardır. Cunku GI kan şekeri yonetiminde “ince ayar” icin yardımcı olabilir. Diğer bir deyişle, karbonhidrat sayımı ile birlikte GI indekse de dikkat etmek kan şekerimizi ideale yakın tutma da onemli destek sağlamaktadır.
Şekerler
glikoz 100 fruktoz (meyve şekeri) 23
laktoz (sut şekeri) 46 sukroz (toz şeker) 65
bal 58 elma 38
muz 62 karpuz 72
kavun 65
beyaz ekmek 70 cavdar ekmeği 41
biskuvi-yulaflı 55 Biskuvi buğday unuyla 62
conflakes (mısır gevreği)80
pirinc-beyaz 87 Pirinc basmati 58
şehriye 46 bulgur 48
kuru fasulye 48 mercimek 28
nohut 33
havuc 49 bezelye 48
patates-haşlanmış 62-kızartma 75-fırında 85
sut-tam yağlı 27 Sut cikolatalı 34
dondurma 61
portakal suyu 46 elma suyu 40
fanta 68
patates cipsi 54 mısır cipsi 72
pop corn (patlamış mısır) 55
fıstık (75 gr )14
cikolata 49
mars bar (cikolata)68

[h=2]Bursa Diyetisyen uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]