YUNAN VE ROMA MİTOLOJİSİNİN KAYNAKLARI

Homeros: Yunan mitolojisinin ilk ve en onemli kaynağı Homeros'tur. Homeros'un kim olduğu henuz tam olarak ortaya cıkmış değil. Pek cok acıdan bizler icin hala bir sır. Nerede doğduğu ve yaşadığı konusunda hayli yazılmış ve cizilmiş ama bunların pek coğu birbirini tutmamaktadır. Onu olumsuzluğe ulaştıran iki eseri ile tanınmaktadır. Bunlar İlyada ve Odysseia'dır. Ancak bu iki eserde de kendi yaşamıyla ilgili bilgi yoktur, ozan kendinden soz etmemiştir. Homeros hakkında bilinen en kesin şeyler MO.850 civarında yaşadığı ve İzmirli olduğudur.

Homeros'un destanları gercek bir dunyayı anlatır. Bu dunya iki tarih tabakası uzerine yayılır; kendi yaşadığı cağ ve eski cağlar uzerine bildikleri. Homeros sozlu geleneği surduren bir ozandı. Daha sonra ki ozanlar gibi O da muhtemelen saraydan saraya dolaşıp destan okurdu. Yaşadığı 9.yy.ın İonyası'nda 400 yıl once yapılmış olan Troya Savaşı (MO.1200) anıları hala cok canlı ve cok iyi bilinen bir konuydu. Ne var ki bu savaşta Troya yenilmiş ve efsanenin suslediği bu olay Yunanistan'dan gelen Akhaların zaferiyle sonuclanmıştı. Homeros'un sevgisi Troya'ya olsa bile dinleyicilerine yani efendisi olan Yunanlılar'a karşı kendisini beğendirmesinin koşulu Akhaları kahraman ve ustun gormekti.

Hem İlyada hem de Odysseia sozlu geleneğin urunleridir. İlk kez yazıya gecirilişi İlk Cağ'da, Yunanistan'da olmuştur.

Homeros'un Troyası Schliemann'ın 1870'lerde ortaya cıkardığı bolum değildir. Schliemann oyle olduğunu zannetmişti, ancak onun bulduğu kent, 9 katlı yerleşimin ikinci katmanı yani Anadolu'nun Tunc Cağı'na ait olan katmandır.Homeros'un Troyası ise altıncı katmandır.

İlyada; Homeros'un Yunanca İlias adını taşıyan destanı, İlyon ya da Troya olarak anılan kentin destanıdır. Konusu Troya Savaşı olmakla beraber, savaşın ancak kısa bir donemini kapsar ve Troya efsaneleri diye andığımız buyuk efsane ve masal cemberinin kucuk bir bolumunu icine alır.

Troyalılar ile Akhalar arasınadaki Troya Savaşı, oncesi ve sonrasıyla 30 yıl surmuştur (savaşın kendisi ise 10 yıl).24 bolum ve 16.000'i aşkın dizeden oluşan bu buyuk destan ise savaşın tamamını değil, 9.yılında son 51 gunluk sureyi kapsar. İlyada aslında Troya'nın değil Akhilleus'un destanıdır.

İlyada destanının konusu sınırlıdır. Destan Akhilleus ile Yunan ordusunun başkomutanı Agamemnon arasında, Troya kenti onunde cıkan bir kavgayla başlar. Agamemnon, Akhilleus'un guzel gozdesi Briseis'i onun elinden almıştır. Buna kızan Akhilleus savaştan cekilir. Annesi Thetis'in yalvarmaları uzerine Zeus da savaşın seyrini Troyalılardan yana cevirir. Bunun uzerine Agamemnon Akhilleus'a bir ricacılar heyeti gonderir ve ona Briseis'i geri vermeyi teklif eder. Ancak Akhilleus savaşa donmeyi reddeder. Bu sırada Troya kahramanı Hektor, Yunan gemilerini yakmıştır.

Dostunun olumu Akhilleus'un savaşa girmesine yolacar. Yeni silahlarını kuşanarak Hektor'la teke tek bir mucadeleye girişir ve Hektor'u oldurur. Olusunu bir arabaya bağlayarak Troya cevresinde surukletir. Sonunda merhamete gelip Hektor'un cesedini babası Troya Kralı yaşlı Priamos'a verir.
Odysseia; İlyada bir olayın, Odysseia bir kişinin yani Ithaka kralı Odysseus'un destanıdır. Latin dunyasındaki adı Ulisex'tir. 24 bolumden oluşan destan, Odysseus'un Troya'dan ulkesine donuş yolculuğunu anlatır. Olaylar burada da İlyada'da olduğu gibi belli bir kronolojik sıraya gore anlatılmaz.

Odysseus evinden 20 yıl uzak kalmıştır. Donuş yolculuğunda gemisi parcalanır ve Ogygia adasında nymphe Kalypso tarafından alıkonur. Destanda Odysseus'un ulkesi Ithaka'da olup bitenlerde ahlatılır.Sadık karısı Penelope sabırla kocasının donuşunu beklemiş, oğlu Telemakhos buyumuş, babasını aramak icin yolculuğa cıkmıştır. Destan, Odysseus'un ulkesine donuşu ve kendisini bekleyen karısına kavuşmasıyla sona erer.

Yunan mitolojisi hakkında ikinci onemli kaynak Hesiodos'tur.MO.8.yy.da yaşamıştır. O da İonyalı'dır. Foca'nın kuzeydoğusundaki Kyme şehrinde, yoksul bir ciftcinin oğlu olarak dunyaya gelmiştir. Buradan Yunanistan'a goc etmiş, Helikon yamaclarında koyun guderken Musalar yani esin perileri ona şairlik bağışlamışlardır. İşler ve Gunler ve Tanrıların Yaratılışı (Theogonie) isimli iki uzun şiiri bulunmaktadır.Bunlar, Homeros destanlarından sonra Yunan mitolojisinin en değerli kaynakları olarak kabul edilir.

MO.7.-6.yy.da Lesbos (Midilli) adasında yaşamış ilk Yunan kadın şairi olan Sappho, Pindaros (MO 518-446), Kallimakhos (MO 310-240) ve Theokritos (MO 3.yy başları) Yunan mitoslarını işleyen diğer unlu Yunan şairleridir. Eserlerinde mitosları işlemiş Latin şairleri de bulunmaktadır. Bunların en unlusu MO 70-19 yılları arasında yaşamış olan Vergilius'tur. Mitolojiye en geniş şekilde kucaklayan eseri Aeneis Destanı'dır. Lucretius (MO.98-55) ve Horatius (MO 65-8)'ta mitolojiyi işleyen unlu Romalı şairlerdir.

Ayrıca Yunan komedi ve ozellikle de tragedyalarının tek kaynağı mitoslardır. MO 5.yy'da yaşamış olan uc buyuk tragedya yazarı Aiskhylos, Sophokles ve Euripides ile komedya turunde yazmış olan Aristophanes, Latin edebiyatında ise Seneca (MO 4-MS 65) ile Plautus mitolojik konuları ele alan şairlerdir.

Kaynak