Kansızlık, sağlıklı ve yeterli kırmızı kan hucresinin olmaması nedeniyle, dokulara yeterince oksijen taşınamaması sonucu oluşan durumlar butunudur. Kansızlık kişide en sık olarak halsizlik ve yorgunluk ile kendini gosterir.
Aneminin bircok sebep ve ceşidi vardır. Kansızlığın kısa ve uzun sureli olmasına gore kişide oluşturduğu etkiler de ciddi ya da hafif olabilir.
Eğer kendinizde kansızlık olduğunu duşunuyorsanız mutlaka bir doktor ile goruşmelisiniz. Cunku bircok ciddi hastalığın habercisi olabilir. Kansızlığın tedavisi basit besin desteğinden ciddi tıbbı tedavilere ( ilaclar, kan transfuzyonu) kadar değişir. Bazı kansızlık turlerinden sadece sağlıklı beslenerek ve onerilen diyetlerle korunmamız mumkundur.
Belirtileri nelerdir?
Yorgunluk
Soluk cilt
Carpıntı
Nefes darlığı
Goğus ağrısı
Baş donmesi
Dikkat eksikliği
Soğuk el ve ayaklar
Baş ağrısı
Ilımlı anemi doneminde bu semtomların bircoğu olmayabilir. Anemi derinleştikce semptomlarda artış olur. Klinik oturur.
Ne zaman doktor gormelidir?
Sebepsiz yere yorgunluk hissettiğinizde bir doktora gorunmeniz gerekir. Bazı kansızlık sebepleri orneğin demir eksikliği anemisi sık gorulur. Yorgunluğun altında buyuk oranda anemi cıkmasına rağmen, yorgunluğun bircok başka sebebi olabilir. Bunu her zaman kansızlığa bağlamayın.
Kansızlığın nedenleri;
vucudumuz yeteri kadar kırmızı kan hucresi yapamıyordur
kanama: vucudumuzun urettiği kırmızı kandan daha fazla kan kaybediyorsak
vucudumuz kırmızı kan hucrelerimizi yıkıyorsa
Yaygın gorulen kansızlık sebepleri :
Demir eksikliğine bağlı kansızlık : Kemik iliğinin kan huceresi yapabilmek icin demire ihtiyacı vardır. Vucutta demirin yetersiz oluşu kan yapımını azaltır dolayısıyla kansızlığa sebep olur.
Vitamin eksikliğine bağlı kansızlık: Sağlıklı kan hucreleri icin demire ek olarak vucudumuz folat ve vitamin B12'ye de ihtiyac duyar. Diyetteki bu vitaminlerin eksikliğide kansızlık yapar. Bazen bu vitaminleri diyetle yeterince almamıza rağmen ya barsaklarda emilemez ya da vucut bunları işleyemez ve kansızlıkla sonuclanır.
Kronik hastalıklara bağlı kansızlık: Bazı kronik hastalıklarda mesela; kanser, kronik bobrek yetmezliği, AIDS, romatoid artrit, crohn hastalığı ve diğer inflamatuar hastalıklarda kansızlık oluşur. Burada bu kronik hastalıklar kırmızı kan hucrelerinin yapım aşamasıda mudahalede bulunarak kansızlıkla sonuclanmasına neden olurlar.
Aplastik anemi ( kansızlık) : Cok nadir gorulen bu kansızlık tipinde kemik iliği yağ dokusu ile işgal edilmiştir ve kemik iliğinden kızmızı kan hucreleri uretilemez. Bircok hastalığa, ilaclara, otoimmun hastalığa bağlı oluşabilir.
Kemik iliği hastalığı ile ilişkili kansızlıklar: Losemi ( kan kanseri) ve miyelodisplazi gibi kan hastalılarında kemik iliği ceşitli sebeplerden kızmızı kan hucresi uretemez. Sadece kan kanserinde değil diğer bircok kanser turude, kemik iliğinde uretimi baskılayarak kansızlığa sebep olabilir.
Hemolitik anemiler: Bu kansızlık turu kan hucrelerinin, kemik iliğinde uretilme hızından hızlı ve fazla miktarda, damarlarda ya da bazı organlarda yıkılmasından kaynaklanır. Bu anemiler kalıtsal olarak ya da sonradan gelişebilir
Orak hucreli anemi: Kalıtımsal olan bu hastalık , kırmızı kan hucrelerinde olan şekil bozukluğu nedeniyle, uzun vadede damar ya da ceşitli organlarda kan hucrelerinin yıkılmasıyla oluşur. Ciddi bir hastalıktır.
Diğer anemiler: Daha seyrek olarak gorulen bir cok anemi ceşidi vardır. Mesala talassemiler. Bu hastalıklarda da kırmızı kan hucrelerinin yapı taşı olan hemoglobinde bozukluklar vardır.
Risk faktorleri:
Bazı faktorler kansızlık riskini arttırır.
Diyetteki bazı vitaminlerin azlığı: Diyetteki demir, vitamin B12 ve folat eksiklikleri kansızlık riskini arttırır.
Barsak hastalıkları: Emilim bozukluğu yapacak barsak hastalıkları ( crohn hastalığı, colyak hastalığı gibi) kansızlık riskini arttırır. Ceşitli cerrahi barsak rezeksiyonları ( cıkarmaları) neden olabilir.
Menstruasyon ( adet gorme) : Menopoza girmemiş kadınlarda demir eksikliği kansızlık icin en buyuk riski oluşturur. Cunku menstruasyon ile kırmızı kan hucre kaybı olur.
Gebelik: Gebelik de demir eksikliği anemisi icin artmış risktir. Bunun sebebi gebelikte artmış olan kan volumu ihtiyacı ve bebeğin gelişip buyumesi icin kana olan gerekmesidir. Kısaca kana olan ihtiyac artışından kaynaklanır.
Ceşitli kronik hastalıklar: Bir cok kronik hastalık,bobrek hastalığı , karaciğer hastalığı kanser gibi, kırmızı kan hucrelerinin omurlerini kısaltır ve cabuk olmelerine neden olurlar. Bazende kronik mide ulseri olanlarda yavaş yavaş olan kanalara bağlı uzun vadede demir eksikliğ anemisi oluşur. Yine kronik atrofik gastriti olanlarda vitamin B12 emilemediği icin uzun vadede vitamin B12 eksikliği dolayısıyla vitamin B12 eksikliği anemisi olacaktır.
Kalıtsal hastalıklar: Ailede orak hucreli anemi, talessemi gibi kalıtsal hastalık oykusu varsa doğacak cocuklar mutlaka taranmalıdır.
Diğer faktorler: Bazı enfeksiyonlar, kan hastalıkları, otoimmun hastalıklar, ceşitli toksik kimyasallara maruziyet (benzen), kullanılan ceşitli ilaclar ( kanser ilacları, bazı antibiyotikler) , kırmızı kan hucresi yapımını azaltabilir ya da yıkımını arttırarak kansızlığa yol acabilir.
Tedavi edilmemiş anemi bircok komplikasyona yol acar;
Ciddi yorgunluk: Tam oturmuş bir kansızlık kişide gunluk işlerini yapamayacak kadar ciddi yorgunluk yapabilir.
Kalp problemleri: Kansızlık duzensiz kalp atışlarına , kalbin hızlı atmasına yani carpıntıya yol acabilir. Carpıntının ya da kalbin hızlı calışmasının sebebi , kansızlığa bağlı olarak dokulara oksijen goturecek olan kırmızı kan hucrelerinin yetersizliğidir. Bunu kalp fazla calışarak kapatmaya calışır. Uzun vadede kalp yetmezliğne bile yol acabilir.
Olum: Olum sadece belli başlı nadir gorulen bazı kalıtımsal kansızlıklarda olabilir. Orak hucreli anemi gibi)
Tedavi ve ilaclar:
Demir eksikliği anemisi: Kansızlığın bu tipi diyette değişiklik yaparak ve demir alımını arttırarak tedavi edebilir. Eğer menstruasyon dışı bir kanamaya bağlı kan kaybı nedeniyle gelişmişse kanama yeri saptanıp kanama durdurulmalıdır.
Vitamin eksikliği anemisi: Folik asit ve vitamin B12 eksikliği anemisi folik asit ve vitamin B12 alımı ile tedavi edilebilir. Ancak sindirim sistemimizden, yiyeceklerde bulunan bu vitaminler, yeteri kadar emilemiyorsa ozellikle vitamin B12 icin iğne tedavsisi verilmelidir.
Kronik hastalık anemisi: Bu tip aneminin spesifik ( ozel ) bir tedavisi yoktur. Burada onemli olan altta yatan hastalığı, var olan hastalığı tedavi etmektir. Eğer semptomlar ağırlaşır ya da artarsa , kan transfuzyonu , eritropoetin denilen (normalde bobreklerde uretilir) hormon dışarıdan verilerek kırmızı kan hucre yapımını uyarılır. Bu ise semptomları azaltır.
Aplastik anemi: Bu hastalık kırmızı kan transfuzyonunu icerir. Kemik iliği sağlıklı olmadığı icin kesin tedavi secenekleri arasında kemik iliği nakli vardır.
Kemik iliği hastalığına bağlı kansızlık: Bu tip kansızlıkta yine basit ilac tedavilerinden kemoterapi ve kemik iliği nakline kadar değişen tedavi şekilleri vardır.
Hemolitik anemiler: Hemolize ( kan hucrelerinin parcalanması) sebep olacak şupheli ilaclardan , enfeksiyonlardan mumkun olduğunca uzak durulmalıdır. . Bu anemilerde steroid ya da bağıklığı baskılayan ilaclar kullanılarak, kırmızı kan hucrelerinin yıkılması engellenebilir. Kansızlığın ciddiyetine bağlı olarak kan transfuzyonu gerekebilir.
Orak hucreli anemi: Oluşabilecek komplikasyonların tedavisi yapılmalıdır. Kan hucrelerinin yıkımı sırasında damar yolu ile sıvı verilmesi, ağrının azltılması icin ağrı kesiciler verilebilir. Gereğinde kan transfuzyonu yapılabilir. Kemik iliği nakli etkili tedavi seceneklerindendir. Ayrıca bir kanser ilacı olan hidroksiure tedavide kullanılabilir.
Onleme:
Kansızlığın bircok ceşidi onceden onlenebilir değildir. Ancak sık goruler demir eksikliği ve vitamin eksikliklerine bağlı kansızlıklar diyetle onlenebilir.
Demir: Demirden zengin besinler tuketilmelidir. Demir ozellikle kırmızı et ve diğer beyaz etlerde bulunur. Fasulye , mercimek , demirden zengin tahıllardır. Koyu yeşil yapraklı sebzeler ve kuru meyveler de demirden zengindirler.
Folik asit: Turuncgiller ve sularında, muz, koyu yeşil yapraklı sebzeler, baklagiller, tahıl ve makarnada bolca bulunur.
Vitamin B12: Doğal olarak et ve sut urunlerinde bolca bulunur. Ayrıca tahıllarda da bolca bulunur.
Vitamin C: C vitamini iceren , turuncgiller, karpuz, cilek gibi meyveler ese demir emilimini arttırır. Bunların bolca yenilmesi besinlerdeki demirin emilimini arttırır.
Dr. Cem Ozcan
Dahiliye Uzmanı











[h=2]Ankara Dahiliye uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]