AELİUS LAMPRİDİUS

Diocletianus zamanında yaşamış Latin tarihcilerinden biri olan Aelius Lampridius, daha sonraları Historia Augusta ismi altında toplanan imparator biyografilerinin altı yazarından biridir.

AELİUS SPARTİANUS

Diocletianus zamanında yaşamış bir Latin tarihcisi olan Aelius Spartianus, daha sonraları Historia Augusta ismi altında toplanan imparator biyografilerinin bazılarını yazdı. Ayrıca Aelius Spartianus, Hadrianus, Septimus Severus, Caracalla ve Geta'nın hayatını yazdı.

AFRİCANUS, aaaTUS IULİUS (M.S. 180 -250)

Hazırladığı evrensel kronolojiyle tanınan bir Hıristiyan tarihci olan Africanus'un hayatı uzerine yeterli bilgi bulunmamaktadır. İmparator Severus Alexander'in koruması altına girdikten sonra, elci olarak Roma'ya gonderildi (222). En buyuk yapıtı olan Chronographia (221), Africanus'un M.O. 5499'da başladığını varsaydığı yaradılıştan M.S. 221'e değin gecen donemdeki dinsel ve din dışı olayların tarihini ele alan 5 ciltlik bir incelemedir.

Africanus hesaplamalarında temel olarak İncil'i kaynaklamış, Mısır ve Kalde kronolojilerini, Yunan mitolojisini ve Yahudi tarihini Hıristiyanlıkla birleştirerek eşzamanlı hale getirmiştir. Bu yapıtıyla erken Hıristiyanlığı bir tarihsel cerceveye oturtarak saygınlığını arttırmıştır.

AMMİANUS MARCELLİNUS (M.S. 330 - 395)

Romalı son buyuk tarihci olan Ammianus'un yapıtları, Roma İmparatorluğunun son donem tarihini 378'e değin getirir. Roma'da Nerva'nın tahta cıkışından Valens'in olumune değin Roma tarihini kaleme aldı ve bu Latince yapıtıyla Tacitus'un yapıtını surdurdu. Rerum Gestarum Libri (Olayların Tarihi) adlı yapıt, 31 kitaptan oluşur. Ama yalnızca 357 - 378 arasını kapsayan 18 kitabı gunumuze ulaşmıştır. Yapıt, olayların asker nitelikleri taşıyan cok okumuş bir yazarın kalemiyle cok acık, ayrıntılı, yansız bir anlatımdır.

Roma tarihi, artık Roma kentinin tarihi olmaktan cıkmıştır; batıdan doğuya imparatorluk politikasının butun cephelerini kapsar. kendi deneyimlerinden yararlanan Ammianus, imparatorluğun ekonomik ve toplumsal sorunlarını iceren canlı tablolar cizer. Doneminin duşunsel eğilimlerini yansız bir tutumla dile getirir. Son donem Roma tarihcilerinin bilinen tekniklerini kullanmıştır: Soylevlerde belagat; orneğin Hun kulturunu betimlerken başvurduğu uzun etnografik anlatımlar; karakter betimlemelerinde alışılmış biyografik kalıplar ve bol susleme.

APPİNAOS, İSKENDERİYELİ (M.S. II. y.y.)

Yunanlı bir tarihci olan Appianos, Cumhuriyet doneminden M.S. II. yuzyıla değin gercekleştirilen Roma fetihlerini yazmıştır. Appianos, bugun kayıp olan otobiyografisinin yanı sıra, Yunanca Romaika (Roam Tarihi). Yirmi dort kitaptan oluşan bu yapıt, Romalıların fethettiği halklara (ve bunların yoneticilerine) gore duzenlenmiş etnografik bir sıra izlemekteydi.

Appianos'un kullandığı dil artık klasik sayılmayan bir Yunancaydı. yetenekli bir tarihci olmamakla birlikte, onceki kaynaklardan aktardığı bir cok değerli bilginin korunmasına yardımcı olmuştur. Tiberius Gracchus (M.O. 133'te tribunus) ile Sulla (o. M.O. 78) arasındaki donemi ele alan, ic savaşlar hakkındaki ilk kitabı onemli bir tarih kaynağıdır.

ARİSTEAS, PROKONNESOSLU (M.O. VI. y.y.)

Yunan tarihcisi ve şairi olan Aristeas'dan gunumuze Arimaspoi ustune yazdığı şiirden yalnız birkac mısra kalmıştır.

ARİSTOBULOS KASSANDREİALI

Yunan tarihcisi. İskender'in seferine katıldı ve bu seferin tarihini yazdı; bu tarih bugun kayıptır. Arrianos bu eserden geniş olcude esinlenmiştir.

ARRHİANOS [Lat. Flavius Arrianus] (d. M.S.105)

Yunan tarihcisi ve filozofu. Nikomedeia'da doğdu. Epiktetos'dan felsefe eğitimi aldı ve onun comezi oldu. Hocası icin Diatribai Epiktetu'yu (Epiktetos ile Goruşmeler) ve Engkheiridion'u (Elkitabı) kaleme aldı. Bunlar, Stoacılık uzerine yazılmış eserlerin en onemlileridir. Buyuk askeri hizmetleri karşılığında Roma yurttaşlığına alındı. Hadrianus, Kappadokia'nın yonetimini ona verdi.

Arrhianos, Alanlar'a Karşı Seferberlik Planı'nı yazdı. onleyici tedbirler koymak amacıyla Karadeniz cevresinde duzenlenen bir keşif gezisine katıldı. Donuşunde, Periplus Pontu Eukseinu'yu (Karadeniz'de Keşif Gezisi) yazdı. Bu ilgi cekici eserin gerceğe uygunluğu şuphelidir. hayatının sonuna doru Nikomedeia'da Anabasis Aleksandru'dan başka (İskenderin Seferi), askeri tabıya ile ilgili bir eser ve Hindistan gezisi uzerine bir kitap (İndike) yazdı.

ATHENODOROS

Stoacı yunan filozofu ve tarihci. Tarsos'da doğdu. Filozof Athenodoros'un cağdaşı, Uticalı Cato'nun dostu. Octavianus'un oğretmeni, sonra danışmanı oldu. Tarsos'un tarihini yazdı.

AURELİUS VİCTOR

Latin Tarihcisi. Afrika'da doğdu. 360'da Augustus'dan Julianus'a kadar olan imparatorların kısa tarihini De Caesaribus (İmparatorlar Ustune) adlı kitabında anlattı. Bu eserden başka bugun elimizde şu iki incelemesi vardır: Origo Gentis Romanae (Romalıların koku), De Viris İllustribus (Unlu Kişiler Ustune). 400 yıllarına doğru, bu son iki incelemesi ile bir onceki eseri birleştirilerek butun Roma tarihini kapsayan bir inceleme meydana getirildi.

CAELİUS ANTİPATER

Romalı tarihci. Gracchus'ların cağdaşı. ikinci Pon savaşının tarihini yazdı.

CASSİUS SEVERUS LONGULANUS (o. M.S. 33)

Romalı tarihci ve yergi yazarı. Patricilerin cok cekindiği bir adamdı. Augustus onu Girit adasına, Tiberius'da Seriphos adasına surdu; Cassius orada yoksulluk icinde olmuştur. Eserlerinden hic bir şey kalmadı.

CORNELİUS NEPOR (M.O. 99'a doğru ? - M.O. 24' e doğru)

Latin tarihcisi. Once şiir, sonra tarih eserleri yazdı; Chronica (Tarih), Exempla (Secmeler), Cicero'nun Hayatı ve gunumuze yalnız bir bolumu ulaşan De Excellentibus Ducibus (İki Seckin Onder Ustune). Ayrıca De Historicis Latinis'ten (Latin Tarihi Ustune), Cato'nun Atticus'un hayatı, bir de Cornelia'nın oğullarına yazdığı iki mektubu kaldı. Bir derleyici ve halk yazarı olan Cornelius doğru duşunen bir kimseydi, okuyucuya hayat hikayeleri yoluyla eğitici ornekler vermek isterdi.

CORNELİUS SİSENNA (M.O. 120'ye doğru - 67)

Romalı tarihci ve hatip. "Miletos Masalları" ile, ozellikle sosyal savaşı ve Sulla zamanını anlatan Historiae (Tarihler) adlı eserleri yazdı. bunlardan yalnız kucuk parcalar kalmıştır.

DAMASTES, SİGEİONLU (d. M.O. 400)

Yunan tarihcisi. Tarih, coğrafya ve soy ağacı ile ilgili yazıları vardır; bunlardan bugune, ancak bazı parcalar kaldı.

DEKSİPPOS (M.S. 210 - 270) [lat. Publius Herennius Dexippus]

Romalı tarihci ve Atinalı devlet adamı. Atinalı buyuk Kerykes ailesinden olan Deksippos, III. yuzyıl ortalarının tarihi konusundaki başlıca uzmanlardan biridir. İstanbul patriği Photios'un IX. yuzyılda yazdığı Bibliotheca adlı ansiklopedisinde uc buyuk yapıtın yazarı olarak Deksippos'dan soz edilir.

Bunlar Buyuk İskender'in ardılları ustune dort ciltlik bir tarih, 238'den sonra Roma'nın Gotlara karşı mucadelesinin tarihi; Skythika (İskit destanı) ve 270'e değin gelen tarihsel olayların sırayla kaydedildiği 12 ciltlik bir vakayinamedir (Khronika). Bu kitaplardan hic biri gunumuze ulaşmamışsa da daha sonraki tarihcilerin derlemelerinde onlardan alınmış bir cok bolum bulunmaktadır.