Kanserden korunmaDiyet ve yaşam şekli değişikleri ile kanser riskini nasıl azaltabilir.
Kanserler, kalp hastalıklarından sonra en sık olum nedeni olan hastalıktır. Dunyada her yıl 7 milyondan fazla insan kanser nedeni ile olmektedir.
Kanser Nedir?
Kanser vucuttaki bazı hucrelerin kontrolsuz olarak coğalmaya başlamasıyla oluşur. Bu anormal hucreler diğer organlara da giderek buralarda da tumorler oluşturabilirler. Metastaz dediğimiz bu yayılımlar hayati organlara ( beyin, akciğer, kalp, karaciğer gibi ) gittiklerinde olume yol acarlar.
Kanserler başladıkları organ ve doku tiplerine gore isimlendirilirler.
Kanserleri her yıl ortalama gorulme sıklığına gore şoyle sıralayabiliriz:
Gorulme sıklığına gore kanser tipi Olum Yuzdesi
-Melanom dışı deri kanserleri % 1
-Akciğer kanseri % 75
-Prostat kanseri % 15
-Meme kanseri % 22
-Kalın barsak ve rektum % 34
-Mesane kanseri % 20
-Non- Hodgkin lenfoma % 29
-Melanoma ( deri kanseri ) % 13
-Bobrek kanseri % 24
-Losemi % 49
-Rahim kanseri % 19
-Pankreas kanseri % 91
-Tiroid kanseri % 4
En cok melanom dışı deri kanserleri gorulur ancak mortalite dediğimiz oldurme oranları cok duşuktur. En sık gorulen ikinci kanser tipi olan akciğer kanseri cok daha oldurucudur. En kotu seyreden ise pankreas kanseridir ve % 91 olumle sonuclanabilir.
Bazı kanserlerin oluşmasına yol acan en sık gorulen risk faktorleri şoyle sıralanabilir:
Akciğer kanseri: Sigara icmek, asbestos, uranium ve nikel
Deri kanseri: Aşırı guneş ışığına maruz kalma, selenyum
Meme kanseri: Aile oykusu- genetik faktorler
Rahim ağzı kanseri: HPV (Human Papilloma Virus enfeksiyonu)
Kalın barsak kanseri: Cok yağlı, az lifli diyet
Ağız ici kanseri: Alkol ve sigara,tutun ciğnemek
Mesane kanseri: Anilin boyaları, sigara icmek, schistozoma haematobium isimli parazit
Losemi: Benzen, radyasyon
Bu sayılanların yanında pek cok başka faktor de kanseri başlatıcı neden olabilmektedir. Kanserin başlama devresi cok uzun surebilir, ancak bir kez oluştuğunda tedavi edilmez ise hızlı yayılım gosterebilir. Sigara icen bir kişide kanser oluşum sureci yirmi yıl surebilir. Kanserden korunmak ve oluşma ihtimalini azaltmak icin zararlı kimyasallardan, radyasyondan, ve viruslerden uzak durmaya calışmak gereklidir. Bunun icin yapılması gerekenler şu başlıklar altında sıralanabilir.
1.Sigara icmeyiniz. Akciğer kanserinin en buyuk nedeni sigaradır. Tutunde bircok karsinojenik ( yani kanser yapan ) kimyasal madde vardır. Sigara icmeyerek ve sigara icilen yerlerde fazla kalmayıp, pasif icicilikten kurtularak bu riskinizi azaltabilirsiniz. Komur, mangal komuru, yanıcı maddelerden cıkan dumanlar da ust solunum yolu ve akciğer kanserlerine sebep olabilirler.
2.Tutun ciğnemeyiniz. Tutun ciğneyenlerde, bu tutunun icerisindeki kimyasal maddelerin 7 gun gibi kısa bir surede ağız icindeki mukoza dokusunda değişiklikler yaptığı gosterilmiştir. Bu sure uzadıkca ağız icinde ve gırtlakta prekanseroz, yani kanser oncusu olan lokoplaki veya eritroplaki denilen lezyonlar oluşur.
3.Aşırı alkol almaktan kacınınız. Aşırı alkol alanlarda doza bağlı olarak ağızda, yutak bolgesinde, yemek borusu ve midede kanser gelişme olasılığının arttığı gosterilmiştir. Gunde 3 bardaktan fazla alkol alımının kanser riskini buyuk olcude arttırdığı bilinmektedir.ABD'de osefagus (yemek borusu) kanserlerinin %75'inin alkol nedeni ile oluştuğu duşunulmektedir. Ağız, larenks ve farenks bolgesindeki kanserlerin yaklaşık olarak %50'sinin aşırı icki icme ile ilgisi vardır. Alkol yanında sigara da icenlerde kanser riski daha da artmaktadır. İngiltere'de 1,2 milyon orta yaşlı kadın uzerinde 7 yıl suren bir inceleme ve takip sonrası gunde 1 bardak gibi az miktarda alkol alanlarda bile hic icki icmeyenlere gore kanser riskinde belirgin artış saptanmıştır. Meme kanseri olan kadınların % 11'inde kanser sebebinin fazla alkol alma olduğu belirtilmektedir.
4.Cozucu ve ucucu gazlardan uzak durun. Benzin, turpentin (boya incelticileri), kuru temizleme sıvıları ve diğer solventler solunum veya deri yoluyla vucudumuza girerek zarar verebilirler. Benzin en zararlı kimyasallardan birisidir, uzun sureli benzine maruziyet kemik iliği bozukluğu ve losemiye yol acabilir. Benzin kokusunu, aseton gibi cozuculeri solumamak ve uzun sure derimize temas etmesine musadeetmemek gereklidir. Aşırı parfum ve deodorant kullanılması da doğru değildir.
5.Asbest ve diğer cevresel kimyasallardan sakının. Asbest tozlarını solumak akciğer kanserine yol acabilir. Asbest eskiden binalarda ve gemilerde yalıtım icin kullanılıyordu. Bu binaların yıkımı, tamiratı gibi işlerde calışanların toz solumasına karşı maske ile tedbir almaları gereklidir. Asbest tozları akciğer dokusunda nedbeler oluşturur ve mazotelioma denilen akciğer zarı kanserlerine yol acar. Yaşanılan cevrede bulunduğu bilinen diğer kanser yapıcı maddeler polikarbonat plastiklerde bulunan BPA ( Bisphenol A ); elektrikli cihazlardaki izolasyon amacı ile kullanılan resinler, PCB (polychlorinated biphenyller ), lehimlerde ve seramiklerde kullanılan metalik kurşun, suda bulunan arsenik, ahşap yapıştırmada kullanılan formaldehitler ve sinek ve bocek ilaclarındaki kimyasallardır.
6.Aşırı guneş ışınından kacının. Kemik sağlığı icin lazım olan D vitamini oluşumu icin guneş ışığı gereklidir. Ancak aşırı guneşlenerek fazla ultraviyole radyasyonuna maruz kalmak deride yanıklara ve gozde katarakt oluşmasına yol acar. Aşırı guneşlenme ve guneş altında korunmasız uzun sure calışma melanom gibi deri kanserlerinin en sık sebebidir. Guneşten koruyucu kremler kullanılarak derimizi aşırı guneş ışınlarından koruyabiliriz. Guneşlenmeyi sabah 11:00'den once ve oğleden sonra 16:00'dan sonra yapmak ve uzun sureli guneşte yatmamak gereklidir. Derimizde alışılmamış veya kanayan, acıyan bir ben yada yara gorur isek doktora başvurmalıyız.
7.Bazı bakteri ve virusler kansere yol acabilirler. Rahim ağzı kanserlerinin en sık nedeni HPV ( Human Papilloma Virus ) enfeksiyonlarıdır. HPV'nin yuzden fazla tipi vardır, ancak bunların cok az bir kısmı kansere yol acar. 2006 yılından beri bu viruse karşı bir aşı geliştirilmiştir. HPV enfeksiyonları cok sık gorulduğu icin genc yaşta bu aşının yapılarak kadınların bu nedenle rahim ağzı kanserine yakalanması onlenebilir. Hepatit C virusu gibi başka virusler de kanser oluşturabilmektedir. Ancak Bu viruse karşı henuz bir aşı oluşturulmamıştır. Sterilize edilmemiş aletlerle dovme ve akupuntur yapılması bu virusu insandan insana taşıma riski oluşturmaktadır. Kronik gastrit ve ulserlerden sorumlu olan helikobakter pilori isimli bakteri de mide kanseri riskini arttırmaktadır. Bu mikrop midede tesbit edildiğinde uygun antibiotik kullanılarak ortadan kaldırılabilir.
8.Aşırı kilo almayın. Aşırı kilolu ve obez olmak kalp krizi, beyin kanaması, hipertansiyon ve diabet risklerini arttırdığı gibi pek cok kanser ceşidinin riskini de arttırır. Bu kanserler kalın barsak, meme, ozofagus ( yemek borusu ) tiroid, bobrek, rahim ve safra kesesi kanserleridir. ABD.'de erkeklerde kanserden olumlerin % 14'unun, kadınlarda ise %20'sinin aşırı kilolu kişilerde kanser oluşması nedeni ile meydana geldiği gosterilmiştir. Aşırı obezlerde normal kilolu insanlara gore kanser riski %50'den fazla artmaktadır. Kilo almaktan sakınarak pek cok kanser ceşidine yakalanma riskimizi duşurebiliriz. Şişmanlıktan korunmak icin genc yaşlarda sağlıklı beslenme, fiziki aktivite ve spor alışkanlığı geliştirmeliyiz. Şu an da şişman olanların ise daha fazla kilo almaktan sakınması ve diyet ve egzersiz programları ile yavaş yavaş kilo vermeye başlaması sağlıkları icin en uygun davranış olacaktır.
8.Bozuk gıdalardan sakının. Gıdalara bulaşan bazı kuf ve mantarlar mikotoksin denilen bazı toksinler oluştururlar. Tahıllarda, fıstık ve baklagillerde yerleşebilen aspergillus flavus isimli bir mantar ceşidi aflatoksin denilen bir madde salgılar. Alfatoksinler duşuk dozlarda alındığında bile karaciğer hastalığı ve kanseri oluşturabilirler. Tahıl ve fıstıklardaki kuflenme genellikle depolanma esnasında, nemli ortamlarda oluşur. Ozellikle rengi bozuk ve bayat fıstık yememeye dikkat etmek lazımdır.
Sonuc olarak sigara, alkol gibi zararlı alışkanlıklardan kacınarak, yeme alışkanlıklarımızı organize ederek, cevresel karsinojenlerden kacınarak ve spor yaparak daha sağlıklı bir hayat yaşayabilir ve cağımızın belası olan kanser olma riskimizi onemli oranda azaltabiliriz.

[h=2]İstanbul Genel Cerrahi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]