İsimlerini “Baraba” bozkırından almışlardır. Bolgeye sonradan yerleşen Kazan Tatarları’na gore, daha esmer ve kısa boyludurlar.
Tarihce
Baraba Tatarları’nın, 12. ve 13. yuzyıllarda, Batı Sibirya’nın, Ural Dağlarının batısında yaşayan Kıpcak kabilelerinin soyundan geldikleri sanılmaktadır. 13. yuzyılda Cengiz Han’a, daha sonraları 15. yuzyılda Sibir Hanlığına bağlandılar. Cinliler, Moğollar, Ozbekler ve Ruslar ile ticari ilişki kurdular. Bolgedeki Samoyed ve Ugrian gruplarından vergi aldılar.
Rus askeri gucleri bolgeye 1595 yılında girdilerse de, sonradan geri cekildiler. Buna rağmen bu istila Baraba Tatarları’nı yerlerinden ederek onların daha kuzeydeki Baraba bozkırlarına ve daha kuzeydeki bataklık bolgelere doğru yurumelerine sebep oldu.
Barabalar 17. yuzyılda Kazaklara tabi idiler. Ruslar 18. yuzyılda tekrar bolgeyi işgale başlayıp, 1722 yılında ilk askeri kalelerini kurup, bolgeye “surgun” koyluleri yerleştirmeye başladılar. 1840-1850 yılları arasında bu yerleştirme işi en yuksek boyuta ulaştı ve Baraba Tatarları kendi vatanlarında azınlık durumuna duştuler.
1822 yılından itibaren Baraba Tatarları ağır vergiler altında ezilmeye başladılar. Bu “ağır vergilendirme” 19. yuzyıl boyunca surdu.
1919 yılından itibaren, yeni Sovyet yonetimi ağırlığını hissettirmeğe başladı. 1930 yılından itibaren, arazilerine, sığır ve at surulerine devletce el kondu. Devlet ciftlikleri (rusca:Совхо́з; Sovhoz) kuruldu.
İslamiyet’e ve Milliyetciliğe ait her şeye savaş acıldı. Camiler kapatıldı, kitaplar yakıldı.
İslamiyet, Batı Sibirya’da 10.yuzyılda yayılmaya başlamıştı. Baraba Tatarları (erkekler), hemen her koyde bulunan cami okullarında, mollalar tarafından 4-5 yıllık eğitime tabi tutuluyorlardı. Okur yazarlık bir hayli yuksekti. 19. yuzyılda Tatarlar, Batı Sibirya’daki en eğitimli kişilerdi. 1928 yılına kadar Arap alfabesi kullanmışlar (kısa sure Latin harfleri de kullanılmıştır). Bu tarihten sonra da zorunlu olarak Kril alfabesine gecmişlerdir.
Butun bunlara rağmen Barabalar, bugune kadar Terene, Tarı, Kolubu, Kargalı, Langa, Luvey gibi oymak adlarını muhafaza etmişlerdir.
Gunumuzde bolge dışında yaşayan “ozerk” Tatar topluluklarından temin ettikleri ders kitabı, roman, gazete, vs. ile kulturel hayatlarını surdurmeye calışmaktadırlar.
Bir Tatar kadını - 18. yy.
Nufus
1926 yılında yapılan nufus sayımına gore: Tumenliler 22.636; Tobollular 32.102; Tarlıklar 11.517; Buharalı ve Tomlular 11.659 ve Barabalar 7.828 olmak uzere bolgede yaşayan Turk boylarının kişi toplamı 85,442'dir. 1970 yılına ait rakamlara gore bolgedeki bu Turk boyları 194.000 nufusa sahiptirler. Basit bir oranlama ile Baraba’ların 1970 yılında yaklaşık 16.700 kişilik bir topluluk olmaları gerekmektedir. Bugun (2002) bu rakamın Turk nufus artışı olan yıllık %o 25 hesabıyla 37.000’e ulaşmış olması gerekir. Ancak bir başka kaynakta “Baraba’ların nufuslarının, 1979 yılında 8.000 civarında olduğu sanılmakta” denilmektedir. Bu rakam esas alındığında da gunumuzdeki (2002) nufusları yine yıllık Turk nufus artışı olan %o 25 hesabıyla 14.000 kişi olmalıdır. Sayıları ister 37.000 ister 14.000 olsun, Baraba’lar bolgeye sonradan yerleşen Rus, Ukraynalı ve Tatar (Kazan Tatarı) halklar arasında azınlık durumuna duşmuşlerdir.
Dil
Konuştukları Turkce, Kazan Tatarları ve Kazak-Altay (Kıpcak) lehcelerinin benzeri, Batı Sibirya’da konuşulan Tatarca'dır.
19 yuzyıl sonlarına kadar dillerini korumuşlar. 1930 yılından sonra, bolgede coğalan Rus yerleşimci ve idarecileri yuzunden Rus dilinin etkisi altında kalmışlardır. Bugun gencler Rusca’yı daha akıcı konuşurlar. Sosyal ve kulturel hayatta Rusca hakimdir. Anadil ise, yaşlı kuşaklar arasında gunluk hayatta kullanılmaktadır.