Kadın ve hayatKadın, doğumdan itibaren farklı donemler yaşar ve her donemde ozgun değişimler yaşanır. Bu değişimler fiziksel ve ruhsal boyutlarda gercekleşir ve her donemin kendine ozgu durumları olduğu gibi bazen de sorunları vardır. Her donemin suresi ve doneme ait değişimler genetik, hormonal ve cevresel ozellikler ile belirlenir.
Bir donemden diğerine gecişte keskin sınırlar yoktur. Her donemin sonunda bir sonraki doneme ait hazırlıklar ve kısmı değişimler kendini gosterir ve nihayet sonraki doneme ait ozellikler tamamıyle yerleşir. Bu nedenle, donemler birbiri ile ardışık ve yine birbirleriyle ic ice gecmiş olarak yaşanır.
Kadın hayatı 4 ayrı donemde incelenebilir:
Cocukluk
Ergenlik
Ureme
Menopoz
Cocukluk Donemi;
Doğumla birlikte başlar. Bu donemde kadına ozgu fiziksel, hormonal ve ruhsal farklılıklar gozlenmez. Kadınlık hormonları henuz aktif olmadığından bu donemde her iki cinste ortak olan genel bedensel ve mental (akıl ile ilgili) değişimler ve boyun uzaması dışında bir farklılaşma olmaz.
Cocukluk cağında ureme fonksiyonu tabii ki soz konusu değildir ancak kız cocuklarında ureme organlarına ait ceşitli sorunlar gozlenebilir. Bu sorunlar, cocuk hastalıkları uzmanları, endokrinoloji (hormon bilim) uzmanları ve jinekologların ilgi alanına giren sorunlar olabilir.
Doğumdan hemen sonra oncelikle dış genital organların gelişimsel bozuklukları gozlenebilir. Bu gelişimsel bozukluklar, genetik ve hormonal bazı anormallikler sonucu meydana gelebilir veya gebelikte kullanılan ilacların sonucu da olabilir. Genetik olarak dişi olan cocukta dış genital organlar erkeğe benzer şekilde gelişebilir veya tersi de soz konusu da olabilir. Hatta bazen erkek ve kız cinsiyetlerinin ayırt edilemediği durumlar da soz konusu olabilir. Bunların bir kısmı cocuğun yaşamını riske atabilir ve erken donemde tanısının konulup mudahale edilmesi gerekir.
Bazı kız cocuklarında doğumdan sonraki ilk gunlerde vajinal bir kanama veya meme dokusunun belirgin buyumesi gibi durumlar soz konusu olabilir. Bu durumların nedeni gebelik sırasında anneden cocuğa gecen hormonlardır ve coğunlukla endişeye gerek yoktur cunku hic bir şey yapmadan kendiliğinden duzelir.
Bu donemde, kız cocuklarına ozgu diğer sorunlar; vajina ve vulvanın (dış genital organlar) enfeksiyonları ve akıntı, nadir gorulen cocukluk cağı genital tumorleri, kucuk dudakların birbirine yapışması (labial adezyon), genital organlara travmaya uğraması ve vajinada yabancı cisimlerdir. Savunmasız kucuk kız cocuklar icin cok ciddi ve onemli bir sorun da cinsel tacize uğrama riskidir.
Ergenlik (Puberte) Donemi;
Cocukluk donemi sonunda kadınlık hormonlarındaki kısmi değişimlerin sonucunda ergenliğe ait belirtiler (ikincil seks karakterleri) gorulmeye başlar. Bu değişimlerin başlama yaşı genetik, beslenme ve cevresel etkilerle her cocukta farklı olabilir. Genellikle ilk belirti 9-10 yaşlarında gorulen meme dokusunda buyumedir. Daha sonra koltukaltı ve kasık bolgesinde kıllanmada gozlenir. İlk adetin gorulmesinden once 11-12 yaşlarında hızlı bir uzama donemi başlar ve cocuk birden boy atar. Adetin başlamasından bir sure sonra hızlı buyume donemi sona erer ve cocuk daha yavaş olarak uzamaya devam eder. İlk adet ise genellikle meme gelişiminin başlamasından 1,5-2 yıl sonra ortalama 12 yaşında gorulur. İkincil seks karakterlerinin gorulme sırası ve yaşları genel olarak bu şekildedir ama her cocukta farklı olabilir. Kadın yonunde bedensel, ruhsal ve cinsel olarak farklılaşma ortalama 18 yaşına kadar devam eder. Bu yaştan itibaren kadınsı ozellikler acısından genc kızlar olgunlaşmış kabul edilebilir.
Ergenlik belirtilerinin 8 yaşından once başlaması erken ergenlik (erken puberte) olarak değerlendirilir. Bunların coğu anormal olmayan nedenlerle olur ve idiyopatik erken ergenlik olarak adlandırılır. Ancak, bir kısım cocukta ergenliğin erken başlamasına neden olabilecek ciddi problemler oluşabileceğinden doktora başvurmakta fayda vardır.
Buna karşın bazı kızlarda da ergenlik belirtileri ve ilk adet gecikebilir. Eğer, ikincil seks karakterleri (meme gelişimi, koltukaltı ve kasık kıllanması) 14 yaşına kadar gelişmemişse gecikmiş ergenlik soz konusudur. İkincil seks karakterleri gelişmiş ama 16 yaşına kadar adet gormemişse amenore (adet olmaması) olarak tanımlanır ve bu durumda da genc kızın doktor tarafından değerlendirilmesi gerekir.
Ergenlik cağında kızların karşılaştığı en onemli sorunların başında duzensiz adet kanamaları gelir. Hormonal aks henuz tam olarak olgunlaşmadığından duzensiz ve gecikmeli adet kanamaları sıktır. Bunlar coğunlukla bir sure sonra kendiliğinden duzene girer ancak, uzun sureli kanamalar olması genc kızı kansız bırakacağından mutlaka doktora başvurmakta fayda vardır.
Ergenlik donemindeki hormonlardaki değişim, fiziksel olarak vucut imajındaki cocuğun alışmakta gucluk cekebileceği değişimler hepimizin bildiği gibi hem erkek hem de kız cocuklarında ergenlik doneminde depresyon, anksiyete, kendini cirkin hissetme ve aşırı hassasiyet gibi bir takım ruhsal problemleri de beraberinde getirir. Genc kız artık ne bir cocuk ne de bir erişkindir ve bu ara donemde kendini ruhsal olarak zor durumda hissedebilir. Ozellikle, ilk adet (menarş) konusunda bilgilendirilmemiş kız cocukları ilk adetle birlikte panik yaşayabilmektedir. Bu donemde hatta bu donemin başlamasına yakın donemlerde cocuk vucudunda oluşacak değişimler hakkında onceden bilgilendirilir ve psikolojik olarak desteklenirse bu donemin sıkıntılarını cok daha rahat atlatır.
Ureme Donemi (Reproduktif Donem);
Bu donemde artık kadınlığa ozgu hormonal, bedensel, ruhsal ve cinsel tum ozelliklerin olgunlaştığı ve ureme ozelliğinin kazanıldığı ve surdurulduğu zaman dilimidir. Bu donem, ergenlik cağının sonunda başlar ve genc kızlıktaki adolesans donemini de kapsar. Adolesans, genc kızlarda ergenlik belirtilerini tamamlamış, yumurtlamaya ve adet gormeye başlamış; ancak henuz cinsel, bedensel ve ruhsal gelişimi tam olarak olgunlaşmamış olduğu 18 yaş oncesi donemi ifade eder. Bu donemde, genc kızda ureme fonksiyonu dolayısıyla gebelik olabilir. Adolesan kızlarda gebelik soz konusu da olsa da beraberinde ciddi riskler getirmektedir. Bu nedenle, bizim toplumumuzda giderek azalsa da halen yuksek oranlarda devam etmekte olan erken evlenmelerin azaltılması bunun icin de genc kız ve erkeklerin ve ozellikle ailelerin bilinclendirilmesi gereklidir.
Ureme cağındaki kadınlarda genital organlarla ilgili anormallikler jinekolojik hastalıklar ve jinekolojik kanserler bolumlerinde, gebelik, doğum ve doğum sonrası ile ilgili genel bilgi ve anormallikler ilgili bolumlerde, hormonal duzensizlikler ureme bolumunde anlatılmıştır.
Menopoz;
Kız cocuğunda ureme hucrelerinin yani yumurtaların sayısı doğumdan once belirlenir. Doğum sonrasında erkeklerde olduğu gibi ureme hucrelerinde surekli uretim soz konusu değildir. Dolayısıyla, bir sure sonra bu yumurtalar tukenecektir. Kız cocuğunun yumurtalıklarında doğumda yaklaşık 400 bin yumurta vardır. Bunların bir kısmı da ergenlik donemine kadar kaybolur. Ureme cağı boyunca geri kalanlar da tuketilir ve yumurtalıklardaki rezervler tukendiğinde ise artık kadınlık hormonu olan estrojeni ureten yumurta hucreleri kalmadığı icin kadın menopoza girer ve adetten kesilir.
Adetten kesilme dışında estrojenin eksikliğinde bir cok problem ortaya cıkar. Bu problemler kısa ve uzun donemde ortaya cıkabilir. Kısa donemde; sıcak basmaları, terlemeler, ruhsal bozukluklar (depresyon, gerginlik, sinirlilik, baş ağrıları, konsantrasyon bozukluğu, yorgunluk vb), cinsel organlarda kuruluk, incelme ve daralma ve buna bağlı ortaya ceşitli sorunlar (enfeksiyona eğilim artması, cinsel ilişkide kuruluk ve ağrı, idrar kacırma) gozlenir. Uzun donemde ise kemiklerde erime, kalp hastalıkları riskinde artış, ciltte yaşlanma belirtilerinin hızlanması ve Alzheimer (bunama) hastalığı gibi sorunlar ortaya cıkabilir.

[h=2]Ankara Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]