Henuz cocuk yaşta Cengiz Han ’la birlikte yola cıkan Subutay, yıllar icerisinde onun en başarılı askerlerinden ve daha sonra da en başarılı komutanlarından bir tanesi olmayı başarmıştır. Bazı kaynaklara gore tam 65 savaşı komuta etmiş ve bunların her birini kazanmıştır. Mucadeleyle dolu bir hayattan sonra koşesine cekilip emekli olan efsane komutan Subutay kimdir, gelin tarihin tozlu sayfalarında bu yanıtı arayalım.
Cengiz Han ve Subutay ’ın abisi cocukluk arkadaşından cok daha fazlası:
Moğol tarihi hakkında en doğru kabul edilen kaynak, Moğolca yazılmış ve Cengiz Han ’ın doğumu ile başlayan Moğolların Gizli Tarihi isimli eserdir. Bu esere gore Subutay ’ın babası Carcuday ile Cengiz Han ’ın babası Yesugey cok yakın iki dosttur. Sonradan Cengiz Han adını alacak Temucin 1162 yılında doğduğu zaman Carcuday, Yesugey ’e samur derisinden bir kundak hediye etmişti.
Temucin ’e verdiği tek hediye bir kundak değildi, aynı zamanda o donem cocuk yaşta olan oğlu Celme ’yi de onun yanında dost ve hizmetkar olarak bırakmıştı. 1167 yılında Yesugey oldurulunce duşman Temucin ’in peşine duştu. Celme ile beraber kactılar ve uzun yıllar kacak hayatı yaşadılar. Bu sırada Celmen ’nin kucuk kardeşi Subutay da aralarına katıldı.
Subutay kimdir? Cengiz Han ’ın saflarına katılan kucuk bir cocuk:
Orta Asya ’da yaşayan Tuva Turklerinin Uranhay boyundan olan Subutay, 1176 yılında dunyaya geldi. Abisi gibi o da Cengiz Han ’ın dostlarından bir tanesiydi ama yaşı kucuk olduğu icin geri planda duruyordu. Kacak hayatları boyunca onlara yardım eden Subutay, en sonunda Cengiz Han ’ın saflarına katıldı ve 1201 yılında Camuka ile girdiği mucadelede abisi Celme ile birlikte Cengiz Han ’ın yanında savaştı.
Bu donemde Orta Asya ’nın etkili topluluklarından biri olan Merkitler giderek guclenmekteydi. Merkitlerin Turk olduğu duşunulmektedir. Bu buyume Cengiz Han onderliğindeki Moğolları tehdit etmeye başlayınca 1205 yılında bir sefer duzenlendi. Başarıyla sonuclanan bu seferin komutanı Subutay ’dı.
Orta Asya ’daki Harezm bolgesinde hukum suren Harzemşahlar, Turk - İran geleneğine bağlı ve o donem oldukca guclu bir devletti. 1219 yılında Subutay komutasında buyuk bir sefer duzenlendi. Daha sonra Cengiz Han ’ın diğer onemli komutanlarından bir tanesi olan Jebe ile birlikte 20 bin kişilik bir ordu topladı ve Kafkaslar bolgesine bir keşif seferi duzenledi. Deşt-i Kıpcak ile İdil-Ural bolgelerine de pek cok onemli sefer duzenlemiştir.
Subutay, Cengiz Han ’ın oğlu Ogeday ’ın da en onemli komutanlarından:
1227 yılında Cengiz Han ’ın olumu uzerine tahta oğlu Ogeday gecti. Ogeday tıpkı babası gibi hırslı bir liderdi ve Cengiz Han ’ın almak isteyip de omru yetmediği yerlere art arda seferler duzenledi. Bu seferlerin buyuk bir bolumunu komuta eden isim Subutay ’dı. Doğu Avrupa ve Orta Avrupa ’nın ele gecirilmesinde Subutay ’ın rolu buyuktur.
Bu donemde kazanılan en buyuk zaferlerden bir tanesi, 1246 yılında Mohi ’de Macarlarla yapılan savaştır. Subutay komutasındaki ordu galip gelmiş ve Macar bolgesi ele gecirilmiştir. Aynı donemde Orta Doğu uzerine de pek cok sefer duzenlenmişti ve arada kilometreler olmasına rağmen tum bu seferler Subutay tarafından yonetiliyordu.
Ogeday, 1241 yılında hayatını kaybedince yerine oğlu Guyuk Han gecti. Babası doneminde arttırılan Cin uzerindeki baskıları surduren Guyuk Han, Subutay komutasındaki orduyla Cin uzerine buyuk bir sefer duzenledi ve başarıyla tamamladı. 1248 yılında emekli olarak Tula Nehri ’ne yerleşen Subutay, burada hayatını kaybetti.
Subutay neden buyuk bir komutan?
Moğollar ufak bir kabileyken Cengiz Han doneminde 24 milyon kilometrekareden fazla bir alana hukmeden koca bir imparatorluk haline geldi. 100 milyondan fazla insanı himaye altına almışlar, doğu ile batıyı birleştirmişler, onemli ticaret yollarını ele gecirmişler ve o gune dek hayal bile edilemeyecek toprakları işgal etmişlerdir.
Bu başarının arkasında diplomatik değil, askeri bir guc var. Elbette Cengiz Han ’ın bu konudaki dehası tartışılmaz ancak onu benzersiz yapan ozellik, en iyi komutanlarla birlikte calışmasıydı. İşte bu donemde calıştığı en buyuk komutanlardan bir tanesi de cocukluk arkadaşı da olan Subutay ’dı.
Kendi dilindeki adıyla Subedey, 1206 - 1248 yılları arasında surekli savaşmış ve katıldığı savaşların her birini kazanmıştır. Bazı kaynaklara gore kazandığı savaş sayısı 65 ’tir. Harzemşahları defalarca kez yenilgiye uğratmış, butun Rus topraklarını tek seferde ele gecirmiş, Kafkasya ’nın hırcın coğrafyasında bugun bile zor gorunen taktikler duzenlemiş, Cin ’e Moğol egemenliğini goturmuş ve belki de en onemlisi bir Orta Asya halkının Avrupa ’nın iclerine kadar ilerlemesini sağlamıştır.
Subutay nasıl bu kadar başarılı bir komutan olabildi?
Bugun uydu teknolojilerini kullanarak olası bir operasyon duzenlenecek bolgeler hakkında nokta atışı detaylar elde edilebiliyor. Dunya haritası zaten elimizde. Fakat bundan yuzlerce yıl oncesini bir duşunun. Orta Asya steplerinde yaşayan bir halk bir gun Orta Doğu ’da bir gun Avrupa ’da nasıl bu kadar başarılı seferler duzenleyebildi.
İşin sırrı istihbarat ve haberleşmedeydi. Subutay ’ı bir askeri deha yapan da işte aldığı bu istihbaratları ve haberleri iyi değerlendirmesiydi. Oyle ki Cengiz Han Avrupa ’yı ele gecirmek istediğini soylediği zaman karşısına 20 yıllık bir fetih planı cıkardı. Değil yıl yıl, ay ay ve hatta gun gun neler yapılacağını hesaplamış ve buna uygun taktikler belirlemişti. Ancak Cengiz Han ’ın omru yetmedi.
Subutay sefer duzenlenecek bolgelerin sadece coğrafi değil, sosyal yapısına da hakimdi. Kim kimle duşman, kim destek olur, kim kostek olur, kontrol kimde, kimler satın alınır, kimler oldurulmeli hepsini biliyordu. İşte bu nedenledir ki Subutay tarafından uygulanan askeri stratejiler bugun bile askeri okullarda ders olarak okutulmaktadır.
Cengiz Han ve sonraki donemde Moğolların en onemli generallerinden bir tanesi olan Turk komutan Subutay kimdir sorusunu yanıtlayarak bu efsane komutan hakkında bilmeniz gerekenlerden bahsettik. Konu hakkındaki duşuncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.