Guatr, tiroid bezinin buyumesine verilen isimdir. Bu buyume tiroid bezinin tumunde olabileceği gibi bir kısmında veya icinde noduller dediğimiz değişik sayı, buyukluk ve yapıdaki değişiklikler şeklinde olabilir.
Tiroid bezi boynumuzun on kısmında, adem elması dediğimiz kıkırdak yapının altında yer alan kelebek şeklinde kucuk bir salgı bezidir. Onemli bir salgı bezi olan tiroidin bırakın işlevini, vucudun neresinde olduğunu bile coğu kişi bilmez. Oysa tiroid bezi vucudun bircok alanını etkiler cunku bu bez vucudumuzda metobolizmayı ve enerji kullanımını duzenleyen hormonları salgılayan onemli bir organımızdır.
Tiroid bozuklukları genellikle hayatı tehdit edici olmamakla birlikte kişinin yaşamının iyi ya da kotu olmasını etkiler, orneğin kişinin duygusal durumu, mevcut enerjisi, sıcak veya soğuğa karşı olan dayanıklılığı ve kadınlarda adetle ilgili sorunlar tiroid bozukluklarından etkilenebilir.
Tiroid bezi hastalıkları az (hipotiroidi) ya da cok (hipertiroidi) hormon salgılanması veya iyi ya da kotu huylu tumorler oluşturması (guatr) şeklinde kendini gosterir.
Tiroid hormon yapılması: Hormon sentezi beynin hipotalamus denilen kısmında salgılanan tirotropin releasing hormon (TRH) isimli hormonun salgılanması ile başlar. TRH kan yolu ile yine beyindeki hipofiz bezine ulaşır ve burayı etkileyerek tiroid stimulating hormon (TSH) denilen hormonu salgılamasını sağlar. TSH da tiroid bezini uyararak tiroksin (T4) ve tiriyodotironin (T3) denilen hormonları salgılar. Tiroid bezi T3 ve T4 u salgılamak icin gıda ile alınacak yeterli miktardaki iyota ihtiyac duyar.
Tiroid hormon yapımının regulasyonu: Beyindeki hipofiz bezi kandaki tiroid hormon miktarını algılayarak tiroid hormonlarının az ya da cok salgılanmasını kontrol eder. Kanda cok fazla tiroid hormonu varsa TRH'ın hipofiz bezini uyarması durur, aynı şekilde hipofiz bezinden de TSH salgılaması azalır, bu da kanda fazla miktarda bulunan tiroid hormon duzeyinin duşmesini sağlar. Bu duzenleme mekanizmasındaki bozukluklar hipotiroidi veya hipertiroidiye yol acar. Ayrıca tiroid bezinde hormon yapım mekanizması bozulursa da hipotiroidi oluşabilir.
Gebelikte hipotiroidizm: Gebelik esnasında bir kadına hipotiroidizm tanısı konması ihtimali nadiren oluşur.Cunku tedavi edilmemiş hipotiroidizm olan kadınlarda zaten adet ve yumurtlama sorunları oluşacağı icin bunların hamile kalma ihtimali cok duşuktur.
- Gebelik esnasında oluşmuş hipotiroidizm tanısını klinik olarak koymak cok zordur. Cunku hipotiroidizmin halsizlik, kilo alma, sersemlik,el-ayakların sızlaması gibi bulguları normal gebelikte de gorulebilen bulgulardır.
- Gebelik esnasında tanı konulamamış hipotiroidizm anne karnındaki bebekte buyume geriliği ve oludoğum riskini arttırır.
- Gebelik esnasında hipotiroidizm gelişen kadınların pek coğunluğu hamilelik oncesi tiroid hormon tedavisi almakta olan kadınlardır. Gebelik esnasında kadının almakta olduğu hormon dozu ihtiyacı%25 –50 arasında artabilir. O nedenle tum hamilelik suresince tiroid hormonlarının duzenli kontrolu ve doz ayarlaması yapılması onemlidir.
Gebelikte hipertiroidizm: Ortalama her 2000 gebelikte 1 kadında yeni oluşmuş hipertiroidizm tesbit edilir.
-Hipotiroidizmde olduğu gibi hafif duzeydeki hipertiroidizm semptomları danormal gebelikteki bazı bulguları taklit edebilir. Yine de gebeliği esnasında kilo kaybı, surekli kusmaları, kan basıncı yukselmesi, devamlı carpıntı olan kadınlarda tiroid hormon testleri yapılmalıdır.
-Tedavi edilmemiş hipertiroid hem annede hem cocukta komplikasyonlara yol acar.
-Gebelikte oluşan hipertiroidin tedavisi oncelikle ilac ile yapılır. Radyoaktif iyot tedavisi ve tetkik amaclı yapılan tiroid sintigrafisi gebelikte sakıncalıdır.
Doğum sonrası tiroid hastalığı: Bazı kadınlarda doğumdan 3 – 6ay sonra tiroidit gelişebilir. Bu tablo duşukler sonrası da oluşabilir.
- İnsulin kullanan diabetik kadınların %25'inde doğum sonrası tiroid calışma bozukluğu olduğu gosterilmiştir.
- Doğum veya duşuk yapma sonrası ileride belirteceğim hipertiroidi ya da hipotiroidiye uyan semptomlar oluşan kadınların doktora başvurmaları gereklidir.
Tiroid Calışma Bozukluğu Sebepleri
Hipotiroidizm Sebepleri
1-Tiroid dokusunun kaybı: Hipertiroidinin tedavisi amacı ile radyoaktif iyot tedavisi veya ameliyat yapılan hastalarda bu kez hipotiroidizm gelişebilir.
2-Antitiroid Antikorları: Bu antikorlar diabet,lupus,romatoid artrit(romatizmal eklem hastalığı), kronik hepatit gibi hastalığı olanlarda oluşarak hormon yapımını azaltabilirler.
3-Doğumsal hipotiroidizm: Hipotiroid yeni doğan bebekte doğumsal olarak da meydana gelebilir.
4-Tiroid hormon yapım bozukluğu: tiroid hormon yapımında bozukluk olduğu zaman bu da TSH yukselmesi ve guatr oluşması ile sonlanır.
5-İlaclar: Bazı ilaclarla ozellikle lityum ile hipotiroidizm oluşabilir.
Hipertiroidizm Sebepleri
1-Graves Hastalığı: Bu hastalık kanda tiroidin aşırı calışmasını stimule eden long-acting thyroid stimulator (LATS) denilen maddenin bulunması ile oluşur. LATS, tiroidi aşırı uyararak fazla hormon yapılmasına ve guatr oluşmasına yol acar. Ayrıca gozlerin ileri fırlamasına da sebep olur. Bu durum ilerledikce gozlerde ağrı, uyurken goz kapaklarının tam kapanmamasına bağlı kuruma ve buna bağlı goz sorunları oluşur.
2-Toksik multinoduler guatr: Bu tablo tiroidin bir kısmının otonomik olarak TSH stimulasyonundan bağımsız olarak hormon salgılaması ile oluşur. Genellikle uzun sureli guatr olan, daha yaşlı kişilerde gorulur. Toksik multinoduler guatr goz bulgularının olmaması ve daha hafif hipertiroid bulguları ile seyretmesiyle graves hastalığından ayrılır.
3-Tiroidit: Bu tablo, de Quervain ve Hashimato tiriditi denilen inflamatuar hastalıklarda oluşur. Bu hastalıklarda erken devrede inflamasyona bağlı fazla hormon salgılaması oluşup hipertiroid bulguları meydana gelirken, daha sonra tiroid yetmezliği oluşarak hipotiroid meydana gelebilir.
4-Hipofiz adenomu: Hipofiz adenomları bazen fazla TSH salgılayarak tiroid bezinin aşırı uyarılmasına sebep olabilirler.
5-İlaca bağlı hipertiroidizm: Bu tablo en sıklıkla amiodarone denilen antiaritmik antianjinal kalp ilacı ile oluşur.
Tiroid Problemlerinde Semptomlar
a)Hipotiroidizm:
i)Bebeklerde:
(1)Kabızlık
(2)Beslenme bozukluğu
(3)Sarılık
(4)Aşırı halsizlik
ii)Cocuklarda:
(1)Erişkinlerle aynı semptomlar oluşur.
(2)Okul performansında duşukluk nedenidir.
iii)Erişkinler:
(1)Erken semptomlar
(a)Kolay yorulma, halsizlik
(b)Soğuk toleransının duşukluğu,cabuk uşume
(c)Kabızlık
(d)Karpal tunel sendromu denilen el bileklerinde ağrı ve uyuşukluğa yol acan fibrotik bantların oluşması hali.
(2)Gec semptomlar
(a)İştah bozuklukları (iştahsızlık)
(b)Kilo alma
(c)Cilt kuruluğu
(d)Sac dokulmesi
(e)Entellektuel kapasitede bozulma
(f)Sesin kabalaşması ve kalınlaşması
(g)Gozlerin cevresinde şişlikler oluşması
(h)Depresyon
b)Hipertiroidizm:
i)Bebeklerde:
(1)Erişkinlerle aynı semptomlar oluşur
(2)Okul performansı duşer
(3)Davranış bozuklukları oluşur
ii)Cocuklarda:
(1)Uykusuzluk
(2)Ellerde titremeler
(3)Sinirlilik
(4)Normal veya serin ısısı olan ortamlarda aşırı rahatsızlık duyma, ateşbasması
(5)Barsak hareketlerinde artma, sık tuvalete cıkma
(6)Kilo kaybı
(7)Aşırı terleme
(8)Adet duzensizlikleri
(9)Eklem ağrıları
(10)Konsantrasyon gucluğu
(11)Gozlerde buyume , ileri cıkma oluşabilir.
iii)Erişkinler:
(1)Kalp hastalığı olanlarda goğus ağrısının kotuleşmesi
(2)Kalp yetmezliği olanlarda nefes darlığının daha da kotuleşmesi
(3)Adele zayıflıkları, ozellikle omuz ve kalcalarda oluşur.
Hipotiroidizm ve hipertiroidizm yakınmaları ve septomları tipik olarak haftalar veya aylar suren yavaş bir oluşum seyri gosterir. Yukarıda belirtilen bulguları uzun sureden beri olan ve giderek belirginleşen kişilerin doktora başvurmaları gereklidir.
Tedavi edilmeyen hipotiroidi yaşlılarda beyin fonksiyonları uzerine ağır etkileri olduğu gibi barsak tıkanıklıklarına yol acabilir ve kalbin normal kasılmasını engelleyebilir. Enfeksiyon, soğukta kalma, travma ve bazı ilacların alınmasıyla hipotiroidi daha da kotuleşebilir. Nefes darlığı, karın ağrısı, bulantı, kusma, şuur bulanıklığı oluşursa acil tedavi gerekebilir.
Ağır hipertiroid tablosuna ise tirotoksik kriz denir ve kalp ve beyin uzerindeki etkileri nedeni ile oldurucu sonuclara yol acabilir. Halk arasında zehirli guatr denilen bu tablo tedavi edilmeyen veya ilacını duzenli kullanmayan hastalarda oluşabilir. Ağır enfeksiyon halleri de tirotoksik krize yol acabilir. Goğus ağrısı, nefes darlığı, karın ağrısı, kusma, aşırı ajitasyon, huzursuzluk, yer ve zaman oryantasyonu bozukluğu oluşursa acil tedavi gerekebilir.
Muayene ve Tetkikler
Hastanın oykusu, muayene bulguları, laboratuvar ve rontgen bulguları bir butun halinde tanı konmasını sağlar. Hastaların deri, goz bulguları, kalp ve norolojik muayeneleri onemlidir.
Kan Testleri ve Tetkikler
·Tiroid Stimulating Hormon (TSH) pek cok vakada tanı konmasını sağlayan tek ve en kullanışlı testtir.
Hipertiroidizmde, kanda aşırı tiroid hormonu bulunduğunda TSH duzeyi normalden duşuktur, kanda az tiroid hormonu olan hipotiroidide ise TSH yukselmiştir.
·L-thyroxine – (T4)
Tiroid hormonlarından birisidir. T4 yuksekliği hipertiroidi gosterirken, hipotiroidi durumlarında duşuk cıkar.
·Tiriodotironin (T3)
Diğer bir tiroid hormonudur. Yuksek T3 duzeyleri hipertiroidi, duşuk duzeyler ise hipotiroidi gosterir.
·TSH Reseptor Antikoru
Graves hastalığı denen toksik tiroid tablosunda yukselir.
·Antiroid antikor
Hashimato hastalığında yukselir.
·Tiroid Sintigrafisi
Bu testte duşuk dozda radyoaktif iyot verilir ve tiroid bezinin ozel bir rontgeni cekilir.
Radyoaktif materyalin tutulumunun artması tiroid bezinin fazla calıştığını, azalması ise az calıştığını gosterir.
Bu test hamile kadınlara yapılmamalıdır.
·Tiroid Ultrasonu
Tiroid bezinin ve icindeki nodullerin ozelliklerinin belirlenmesini sağlar.
·İnce İğne Aspirasyon Biopsisi
Tiroid bezi icine ince bir iğne ile girilerek nodullerden hucre alınıp incelenmesi işlemidir. Nodul icinde kanser olup olmadığını anlamak icin yapılır.
Tedavi
Tiroid hastalıkları tedavisi calışma bozukluklarında uygun ilacla yapılır. İlac ile cevap alınamayan hastalarda ve kanser olduğunda ise ameliyat ile tedavi yapılır. Ameliyat deneyimli cerrahların ellerinde oldukca etkili ve emniyetli bir tedavi şeklidir.
Sonuc olarak ulkemizde cok sık gorulen guatr ve fonksiyonel tiroid bezi hastalığı olanlar, ileride cok ciddi hastalık durumları ve kanser riski ile karşılaşmamak icin doktor kontrollerini ihmal etmeyerek gerekli tedavilerini yaptırmalıdırlar.

[h=2]İstanbul Genel Cerrahi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]