[h=1][/h]Kuru goz, gozyaşı uretim yetersizliği ya da aşırı gozyaşı buharlaşmasından kaynaklanan bir rahatsızlıktır.
GOZYAŞININ YAPISI VE GOREVLERİ
Gozyaşı en icte musin, ortadaki akoz, en dışta lipid adı verilen yağ tabakasından oluşur. Musin tabakası yuzey epitel hucrelerinden salgılanan yuksek molekul ağırlıklı gliko proteinler ve gliko kaliksten oluşur. Hidrofobik olan epitel yuzeyini hidrofilik olan yuzeye cevirerek akoz tabakanın epitel yuzeyi uzerinde homojen dağılımını sağlar. Akoz tabaka, musin ile lipid tabaka arasında olup gozyaşı bezleri tarafından salgılanan gozyaşı filminin en buyuk hacimli kısmıdır. İcinde Na, K, CI gibi elektrolitleri, immun globinleri barındırır. Ayrıca laktoferin ve lizozin gibi antibakteriyal proteinleri icerir. En dışta bulunan lipid tabaka meibom bezlerinden salgılanır.
Gozyaşı gozun yuzeyinde duzgun bir optik ortam, yuzey hucrelerini koruyan bir yapı, gozu enfeksiyonlardan koruyan ve yabancı cisimlerin gozden uzaklaştırılmasına yardımcı olan gorevlere sahiptir.
KURU GOZUN CEŞİTLERİ
Birincil gozyaşı bezi yetersizliği sonucu doğumsal kuru goz oluşur. Bu durum oldukca nadir gorulur. Riley-Day sendromu refleks uyarılmanın bozulmadığı gozyaşı bezindeki anormal uyarım sonucu oluşur.
İkincil gozyaşı yetmezliği, gozyaşı bezinin yangı hucreleri tarafından tutulması sonucu meydana gelir. Ayrıca lenfoma, sarkoidoz, hemokromatoz, amiloidoz, HİV enfeksiyonu, grefkt alıcı doku uyuşmazlığı gibi hastalıklar da kuru goze neden olur. Gozyaşı bezi cerrahisi ve radyoterapi şiddetli goz kuruluğunun diğer nedenlerindendir. Sistemik ilac kullanımı gozyaşı bezinin uyarıcı yolağını engelleyerek gozyaşı yapımını azaltır. Kuru goz sendromunun menopozla yakın ilgisi vardır. Menopozdaki durum bilinenin aksine kuru goze neden olan ostrojen miktarındaki azalma değil androjen miktarındaki değişikliklerdir. Topikal anestetik damlalar gozyaşı uyarısını azaltarak gozyaşı akımını %60 – 70, goz kırpma hızını %30 oranında azaltır. Gozyaşı bezinin uyarıcı sinir liflerinin goz cerrahisi sonucu zarar gormesi gozyaşı miktarını gecici yada kalıcı olarak azaltabilir (Lasik, Katarakt Cerrahisi, Kornea Nakili...).
Sjogren sendromu, gozyaşı yetersizliğinin kuru ağızla birlikte olduğu klinik durumdur. Bağ dokusu hastalıklarıyla birlikte olmayan tipine birincil sjogren, bağ dokusu rahatsızlıkları ile birlikte olanlara ikincil sjogren (sistemik lupus eritamatozus, poliarterit, skleroderma, polmiyozit, dermatomiyozit, primer biliyer siroz) denir.
Sjogren tanı kriterleri:
Normalin altında schirmer sonucu
Objektif olarak azalmış tukuruk bezi uretimi
Labial tukuruk bezlerinde biyopsi ile kanıtlanmış tutulum
Serum otoantikorlar (ANA, RF, Spesifik Antikorlar)
4 faktorun hepsi varsa kesin sjogren, 3 tanesi var ise gecici sjogren tanısı konulur.
Evaporatif (Buharlaşma) Kuru Goz
Kuru hava, aşırı ısı, yuksek rakım gibi cevresel faktorler gozyaşının buharlaşarak azalmasına neden olur. Azalmış goz kırpma refleksine neden olan norolojik ve mekanik rahatsızlıklar goz kapağının kapanmasına engel olarak gozyaşının buharlaşarak azalmasına neden olur.
Musin Yetersizliği
Kimyasal ve termal yanıklar, trahom, mukoz, membran, pemfigoid, stevens - johns sendromu gibi gozun yuzeyel hucrelerine zarar vererek musin uretimini azaltarak kuru goze neden olur.
GOZ BULGULARI
Kuru gozdeki beklenen şikayetler yanma, kaşınma, batma, kuruluk, goz yorgunluğu, ışıktan rahatsızlık ve kızarıklıktır. Bu semptomlar gevşek goz kapağı, gece gozun acık kalması ve kapak enflamasyonları sonucunda sabah uyandıktan sonra daha belirgin olarak gorulur. Ekranlara uzun sureli bakmak, ucak kabinleri, modern ofislerde kullanılan klima ve ısıtıcılar kuru gozu oluşturan diğer faktorlerdir. Duzensiz gozyaşı film tabakası olanlarda goruntu bulanıklığı ve batmalar ortaya cıkar. Diyabetiklerde ve gozun duyu sinirini tutan diğer rahatsızlıklarda sinir tutulumuna bağlı olarak duyu kaybının olabileceği varsayılıp batma hissi olmasa bile bu hastalar kuru goz acısından değerlendirilmelidir.
Kuru goz hastalarında konjonktivada kızarıklık, goz yaşı miktarında azalma, kornea parlaklığından azalma gorulur. Kuru gozde goz yaşı miktarında azalmayla birlikte bazı hastalarda gozlerde aşırı sulanması olur. Kuru goz hastalarında musin miktarının azlığına bağlı olarak flamantoz yapı olarak adlandırılan ipliksi oluşumlar gorulur.
Goz yaşının ozmolaritesinin (yoğunluğu) artmasına ve gozyaşı miktarının azalmasına bağlı olarak yuzey epitelde oluşan hasar sonucu enfeksiyonlara yatkınlık artar. Goz yaşı bezinde inflamatuar hucrelerin tutulumuna bağlı olarak şişlikler gorulebilir. Kronikleşen kuru gozlerde konjonktiva goblet ve epitel hucrelerinde oluşan hasar sonucu gozun yuze hucreler derideki hucrelere benziyecek şekilde keratinize olurlar.
TANI YONTEMLERİ
Boya Değerlendirmesi
Normalde sağlam epitelden gecmeyen florosein molekulu hasarlı epitel altındaki dokuyu boyayarak kuru gozun tanılandırılmasında kullanılır. Yaygın ya da noktasal boyama şeklinde gorulur. Butunluğunu kaybetmemiş ancak olu olan epitel hucrelerini boyayan rose bengal boyası florosein testine gore nispeten daha avantajlı olarak tanıda kullanılır. Rose bengal testinde proparacain gibi lokal anestezikler rose bengalin etkinliğini azaltacağı icin kullanılmamalıdır. Gozun kornea ve konjonktivasındaki boyanma miktarını esas alan Van Bijsterveld testi de kuru gozun tanılandırılmasında kullanılan yontemlerden bir diğeridir.
Gozyaşı Film Stabilitesi
Gozyaşı yetersizliği ve evaporasyonu (buharlaşması) sonucu oluşan kuru goz tanısı icin goz yaşı kırılma zamanı testi kullanılır. Gozyaşı floroseinle boyanır. Tam bir goz kırpma ile gozyaşındaki ilk kırılmanın olduğu zaman aralığı değerlendirilir. 5 saniyenin altında olması kuru goz lehinedir.
Gozyaşı Uretimin Olcumu
Gozyaşı uretimini değerlendirmek icin schirmer testi yapılır. Topikal anestezi uygulanan goze yerleştirilen schirmer kağıdı 5 dk boyunca gozde bekletilerek yapılan olcumle bazal gozyaşı miktarı değerlendirilir. 5 dkda 5 mm altında ıslanma kuru goz tanısını doğrular. Bu miktar 6-10 mm ise gozde kuru goz olabileceği duşunulur.
Schirmer testinin dezavantajlarını bertaraf etmek icin fenol kırmızısı iplik testi geliştirilmiştir. Fenon kırmızısı emdirilmiş ipliğin alkali gozyaşıyla birleşerek rengin parlak turuncuya donuşmesiyle test yapılır. Topikal anesteziye ihtiyac duyulmaması ve ipliğin hasta tarafından hissedilmemesi schirmer testine gore avantajlarıdır. Nazofarinksin uyarılması refleks gozyaşı uretimin olup olmadığını gosteren bir testtir.
Gozyaşı fonksiyonunu değerlendirmede kullanılan diğer testler gozyaşı icindeki lizozim ve laktoferin seviyesini olcen florofotometri testleridir. Ayrıca gozdeki eğrelti otu paterni, impresyon stolojisi testi gozyaşı miktarını indirek yontemlerle değerlendiren diğer testlerdir. Kornea hassasiyetini olcen esteziyometri testi, kan testleri, sjogren sendromunda tanıyı kesinleştirmek icin kullanılan minor tukuruk bezi biyopsisi kuru goz sendromunu tanısını doğrulamak icin kullanılan diğer testlerdir.
TEDAVİ
Tedavide kullanılan suni gozyaşı damlaları hem gozyaşı miktarını arttırır hem de seyrelterek gozyaşının yoğunluğunu azaltır. Damlaların icinde kullanılan metil seluloz, hidroksipropil metil seluloz, polivinil alkol gibi kıvam arttırıcı maddeler kullanılır. İleri derecede kuru gozu olan hastalarda gozu tahriş edici etkisi bulunan prezervan madde ihtiva etmeyen suni gozyaşı damlaları kullanılır.
Suni gozyaşı merhemleri daha uzun sureli gozu ıslak tutarak daha uzun sureli koruyucu etki gosterir. Gozyaşı bezinin uyararak gozyaşı miktarını arttıran ajanlar kuru goz sendromunda zaman zaman kullanılır. İleri derecede kuru gozu olan kişilerde (schimer 2mm altı) gozyaşı giriş kanallarının ağız kısmı koter ile kalıcı olarak veya tıkayıcı plaklarla gecici olarak kapatılır. Bu şekilde daha fazla gozyaşı film tabakası, daha uzun sure goz yuzeyinde kalması sağlanır.
Buharlaşmaya bağlı kuru goz sendromlarında klima ve kaloriferlerin havayı kurutucu etkisini engelleyici cevresel tedbirler alınır. Bir başka kuru goz nedeni olan uzun sureli ekrana bakma problemleri uygun calışma koşulları oluşturularak engellenebilir. Goz kapak ve yuzeyinden kaynaklanan inflamatuar nedenlere bağlı kuru goz tedavisinde lokal ve sistemik ilaclar kullanılır.

[h=2]Bursa Goz Doktoru uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]