Gozun yapısıGoz ışık enerjisini elektrokimyasal enerjiye cevirerek işleyen gorme organıdır. Canlıların anatomik gelişimine gore farklılıklar icermekle beraber gozun yapısı icindeki ozel fotoreseptor hucreleri sayesinde nesnelerden yansıyan ışık goze girdikten sonra kimyasal etkileşime girer, elektrik enerjisine cevrilir, sinirler aracılığıyla beyne iletilir. Canlıların bazılarında gozler birbirinden uzak yerleşimlidir ve bu yerleşim goruş alanını genişletir. İnsanlarda ve bazı hayvanlarda gozler birbirine yakın yerleşimli olup bu yerleşim sayesinde binokuler goruş ( 2 gozle tek alanı gorme) ve derinlik hissi gelişmiştir.
Gozu cevreleyen yapılardan ilki goz kapaklarıdır. Gozu korumak ve duzenli ıslatılmasını sağlamak icin dakikada 10-20 kez kapanıp acılırlar. Kirpikli kenarlar gozun tozdan korunmasına yardımcı olur. Kirpikli kenarda bulunan bezler gozyaşı bileşenlerinin uretimi icin gereklidir, iltihaplanmaları halinde hordeolum (arpacık) oluşur. Kapakların ic koşelerinde ust ve alt yerleşimli 2 adet delik bulunur. Lakrimal punktum adı verilen bu deliklerden gozyaşı lakrimal kanal (gozyaşı kanalı) aracılığıyla burun icine akar. Bu yolun tıkanması halinde epifora (goz yaşarması) gorulur ve cerrahiyle yol acılır.
Goz kapakları goz kuresiyle direkt temas halinde değildir. Goz kuresi konjunktiva denilen bir bağ dokusu ortu ile kaplıdır. Gozun uzerinde koruyucu bir tabakadır ve uzerinde goz yaşı bileşenlerini ureten bezler bulunur. Goz hareketleri konjunktiva tabakasının arkasında goz kuresinin cevresindeki 6 adet goz dışı kas ile yapılır. Kaslar koordineli bir bicimde calışırlar. Goz arkasında orbita (kemikli goz cukuru) icinde toplu olarak bulunurlar.
İnsan gozu tam bir kure şeklinde değildir. Gozun sert dış tabakası (fibroz tabaka) kornea ve sklera adı verilen kollajen bağlardan oluşmuş 2 katmandan meydana gelir. Kornea gozun saat camı gibi olan on şeffaf kısmı iken sklera korneanın bitiminden başlayan ve gozun geri kalan fibroz kısmını oluşturan beyaz tabakadır. Korneanın yuzey eğiminin kırıcılığında, yani gozun kırma kusurlarında ve odaklama kabiliyetinde onemli rolu vardır.
Dışardan bakışta korneadan gorulen renkli kısma iris adı verilir. Işık şiddetine gore icindeki kaslar kasılıp gevşer, boylece ortasındaki acıklık olan pupil daralır ve genişler. Bu durum gozun icine gerekli miktardan fazla ışığın girmesini engellemek, bir diğer anlamda gozu korumak icin yapılmış bir mekanizmadır.
İrisin arkasında kristalin lens bulunur. Kristalin lens şeffaf, dairesel on ve arka kısmı daha dışbukey eğimli bir mercektir. Kalitesinde (şeffaflığı, yuzey eğimini ve şekli) yıllar icinde bozulma olmakta, bu bozulma kendini presbiyopi ve katarakt olarak gostermektedir. Katarakt ameliyatı ile şeffaflığını kaybetmiş kristalin lens plastik bir intraokuler mercek ile değiştirilir.
Kristalin lensi dairesel anlamda saran ve lensi kenarından iğciklerle (Zinn lifleri) tutan bir kas bulunur. Siliyer kas adı verilen bu kasın gorevi kasılıp gevşeyerek kristalin lensin şeklinde ve yuzey eğiminde değişiklikler yaratmak, boylece odak noktasını değiştirmek ve goze giren ışınların her zaman retina uzerine duşurulmesini sağlamaktır. Yaşla beraber presbiyopi bu kasın kasılma kabiliyetini duşurmektedir, bu duşme ile beraber yakın gorme netliği bozulur. Bu kasın lifleri arasındaki hucreler, lens, iris ve kornea arasında dolaşan akoz humoru uretir. Akoz humor, cevresindeki goz dokularının beslenmelerini sağlar, gozun on kamarasının (kornea – lens arası alan) basıncının sabit kalmasını sağlar. Akoz humor dengesizliklerinde glokom (goz tansiyonu) hastalığı ortaya cıkar.
Sklera tabakasını gozun ic damar ağını teşkil eden koroid tabakası kaplar. bu tabakanın en onemli gorevi fotoreseptor (gorme hucreleri) ve etraflarındaki sinir dokusunu, yani retinanın dış tabakasını beslemektir. Gozun ağ tabakası veya sinir tabakası olarak da bilinen retina tabakası, koroidin icini orten kısımdır. Işık enerjisinin elektrik enerjisine cevrildiği fotokimyasal reaksiyonlar retina icindeki fotoreseptor hucrelerinde gercekleşir. Gorme merkezi veya sarı nokta adı verilen foveada fotoreseptor yoğunluğu en yuksek duzeydedir. Foveadaki fotoreseptorler renkli ve keskin gorme uzerinde yoğunlaşmış kon fotoreseptorleridir. Retinanın cevresine gidildikce kon fotoreseptorlerinin yoğunluğu azalmakta, karanlıkta gorme uzerine yoğunlaşmış rod fotoreseptorlerinin sayısı artmaktadır. Gorme keskinliğinin %90’ı 0.5mm’lik foveadaki konlar sayesinde gercekleşir. Bu hucrelerden cıkan sinir hucreleri, skleradaki acıklıktan (lamina kribrosa) beyne doğru uzayan optik siniri meydana getirirler. 1,2 milyon sinir lifi iceren optik sinir gorsel iletiyi taşır.
Gozun arka segmentinin yani retina, siliyer kas ve lens arasındaki kalan alan, vitre adı verilen jelsi bir madde ile doludur. %98’i sudan meydana gelen bu yapı ince bir kapsulle cevrilidir, yaşla beraber iceriğinde değişimler, sıvılaşma ve buğulanma gorulebilir.
Gozakı (Sclera)
Fibroz bir katmandır ve bu nedenle insan vucudundaki en sağlam tabakadır. Goze bicimini verir ve korur.

Kornea
Kornea saat camı biciminde gozakının uzerinde oturur ve bununla icice gecmiştir. Saydam ve dokunmaya karşı olağanustu duyarlıdır (koruyucu onlem). Humor akozle (saydam sıvı) birlikte gozun ışığı kırma gucunun yaklaşık %75‘ ini teşkil eden guclu bir toplayıcı yuzeydir ve goz merceğiyle birlikte retinada berrak bir goruntu oluşturma gorevini ustlenir. Kornea ve gozakı arasındaki geciş yerine limbus denir.

Damarkatman (Koroid)
Gozde kanın en yoğun olduğu bolgedir ve sayısız atar ve toplardamarla orulmuştur. Ayrıca cok sayıda pigmentle (siyah renk noktaları) doludur. Retina haric gozun beslenmesini sağlar, goz icini dışardan gelen ışığa karşı korur ve retinaya aksi halde gorme mumkun olmayacağı icin goruntu sinyalleri gonderir.

Kirpiksi cisim (corpus ciliare)
Halka şeklinde elestik bir yapıdır. Yuzeyin oluklarında humor akozu uretip salgılayan sayısız beze bulunur. Kirpiksi cisimde akomodasyondan sorumlu halka bicimindeki kas (musculus ciliaris)bulunur.Kirpiksi cismin gorevi humor akoz uretimi, goz merceğinin duz konuma getirilmesi ve akomodasyondur.

İris
Ortasında goz merceğinin bulunduğu yuvarlak tabaka bicimindedir. Goz bebeği iki kas yardımıyla değişir. Yaşlılıkta goz bebeği hareketliliğinde azalma gorulur. İris gozun diyaframı işlevini gorur. Goze giren ışıkmiktarını ayarlar.

Goz merceği (lens cristallina)
Goz merceği merkezine doğru yoğunlaşan fibroz bir yapıdır. Optik olarak homojen değildir ve herhangi bir sinir veya kan damarı icermez. Normalde gozun uzağa bakarak dinlenme durumunda kirpiksi cismin guclu oz elastikiyeti sayesinde goz merceği duzgun konuma gelir.Yakına bakıldığında silyer kası merceğin daha cok bukulmesini ve bu sayede ışığı kırma gucunun artmasını sağlar.

Camsı cisim (corpus vitreum)
Camsı cisim ince bir kapsulce cevrelenen jelatinimsi (%98 su)bir yapıdır. Sinir ve kan damarı icermez. Camsı cisimde matlaşma ve buğulanma retinada golgeler oluşturabilir.

Retina
Retina cam saydamlığında bir tabakadır. Aslında coğunlukla kon ve rod reseptorlerinden oluşur. İkisi de duyu hucreleridir ve ara kesit yuzeyleri altıgendir. Bu reseptorler ışığı sinir uyarısına cevirirler. Retina yaklaşık 0,3 mm kalınlıktadır, on tarafda uc kat sinir hucresinden ve bunların aksonlarından oluşur ve bunun altında da ışığa duyarlı fotoreseptorler bulunur. Sinapsları, hucre cekirdeği, mitokondri ve membrane yığını vardır.Aksonlar birleşerek gozu sarı noktadan terkeden optic siniri oluştururlar.
Sadece kon hucreleri bulunan sarı bir nokta icermesi yanısıra retina periferisi sadece rod hucreleriyle doludur. Aradaki geciş bolumunde her ikisi de bulunur.

Kon Hucreleri
Kon hucreleri sayesinde renk, bicim ve hareketleri gorebiliriz. Işığa daha az duyarlı oldukları icin gunduzleri gormeye yararlar.(aydınlıkta renkli ve duru goruruz)

Rod Hucreleri
Bu hucreler sayesinde aydınlık karanlık farkını, kaba hatları ve hareketleri gorebiliriz. Az ışıklı ortamda renksiz ve belirsiz goruruz.

Fovea (Goz cukuru)
Kon hucrelerinin coğu gozun arka kutbunda bir derinlikte bulunur. Karanlıkta bu nokta hic rod hucresi olmadığı icin goremez. Fovea cevresinde sarı renkli makula bulunur. Bu bircok kon hucresi yanında sayısız rod hucresi de icerir. Retina kenarlarına doğru kon hucreleri azalır ve rod hucreleri artar.

Optik sinir başı (papilla)
Optik sinir lifleri birleşerek foveanın 4mm yanındaki elek bicimli yapıdan (lamina cribrosa sclerae) gozu terkeder. Burada kon ve rod hucreleri bulunmadığından tamamıyla kor bir noktadır.
İnsan gozune ait bazı bilgiler
-Yetişkinlerde goz capı 2,3 cm cocuklarda 1,7 cm dir,
-Goz yaşı uretimi hayata gelindiğinin ucuncu haftası başlar. Yetişkinlerde saatte 38 mg, cocuklarda 84 mg salgılanır,
-Goruntu bilgilerini beyne ileten optik sinir yaklaşık 1mm kalınlığında ve yaklaşık bir milyon lifden oluşmuştur,
-Retinada en keskin gormeyi sağlayan alanda (fovea) milimetrekarede 147000 kon hucresi bulunur,
-Goz akında goz duvarı 0,3-1,35 mm kalınlıktadır. Kornea yaklaşık 0,4-0,6 mm kalınlıktadır.


[h=2]İstanbul Goz Doktoru uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]