Polis linci sadece seyretti


Urumci'deki Uygur isyanı Hanlarla etnik catışmaya donunce Cin bolgeye binlerce asker yığdı. Uygur ve Han mahalleleri barikatlarla ayrıldı ama sokaklarda intikam saldırıları ile infazlar yapılıyor. '600-800 kaybımız var' diyen Uygurlara gore, asker ve polis Hanlara kalkan oluyor.

Doğu Turkistan’ın başkenti Urumci’de Uygur isyanıyla patlak verip Cinli Hanlarla etnik catışmaya donuşen olayları bastırmak icin Pekin yonetimi careyi asker yığmakta bulurken, bolgede sular durulmuyor. Resmi makamlara gore, coğu Han 156 kişinin, Uygurlara gore coğu Uygur 600-800 kişinin olduğu kaosun merkezi Urumci’ye binlerce asker ve polis konuşlandırılırken, iki halk sopa, pala, kasatura gibi silahlarla birbirine saldırıyor. Kriz Cin Devlet Başkanı Hu Jintao’yu İtalya’daki G8 zirvesini yarıda kesip ulkesine donmek zorunda bırakırken, Komunist Partisi olaylara karışanlara idam tehdidi savurdu.

25 Haziran’da Cin’in doğusundaki Şaugoan kentinde bir fabrikada iki Uygur’un oldurulmesini protesto icin pazar gunu Urumci’de duzenlenen gosterinin polisin silahlı mudahalesinin ardından Hanlara saldırıya donuşmesi ve salı gunu Hanların intikam icin Uygur semtlerini basmasıyla gemi azıya alan şiddete karşı onceki gun gece sokağa cıkma yasağı ilan edildi. Dunse ağır zırhlı arac ve kamyonlar eşliğinde otomatik silahlarına sunguler gecirmiş askerler sokakları tuttu. Askeri helikopterler ucuş yaparken halka ‘Lutfen işbirliği yapın ve evlerinize donun’ cağrıları yapıldı. Guvenlik gucleri Uygur ve Han mahallelerini ayıracak şekilde konuşlandı. Ama onlemler kÂfi gelmiyor. Dun 200 kadar Uygur barikatların onunde elde sopa, boru ve taşlarla gosteri yaptı. Tutuklanan 1434 kişinin bırakılmasını isteyen kalabalık onceki gece en az iki Uygur’un oldurulduğunu aktardı. Helikopterden isyanı surgundeki Dunya Uygur Kongresi Başkanı lider Rabia Kadir’in tahrik ettiği ithamının yer aldığı el ilanların atılmasıyla kalabalık 1000 kişiye ulaştı. Gosteriye katılan Uygurlar, guvenlik guclerini sokağa cıkma yasağına rağmen kendilerine saldırması icin Hanlara gecit verdiğini one surdu. Ekber adlı genc “Gecen gece 300 Han guvenlik şeridini gecip evlere saldırdı. 50 yaşlarında bir adamı bile dovduler” dedi.

‘Vur, vur, vur’ sesleri

Gun boyu Uygur ve Han mahallelerinden karşılıklı saldırı haberleri geldi. BBC Hanların bir Uygur cocuğa saldırdığı soylentisinin gerilimi artırdığını aktardı. AFP Hanlı kalabalığın iki Uygur’u polis gelene dek sopalarla dovduğunu, yine başka bir yerde uc Uygur’un cembere alındığını, ikisinin kacmayı başardığını ama birinin olesiye dovulduğunu kaydetti. Ajans olay sırasında kalabalıktan ‘vur vur vur’ ve ‘Uygurları oldur’ sesleri yukselirken, polisin kimseyi gozaltına almadığını ekledi. Yabancı gazetecilerin bolgeden cıkarılmasıyla sağlıklı haber akışı kesildi.
Beri tarafta Hanlar da ofkeli. Ma isimli kadın manav “Uygurlar, cok ileri gitti ve cok sayıda Cinliyi oldurduler” derken, Run isimli bir başkası, “Hukumet insanları korumalı. Gelmeleri neden uc gun aldı” eleştirisi getirdi. Renmin Caddesi’nde kurulan barikatların daha derininin zihinlere kazıldığı goruluyor. Ali adlı Uygur “Buyuk bir nefret oluştu. Korkarım daha fazla şiddet olacak” derken, 32 yaşındaki Han asıllı Cen Hiping, “Urumci Cin’in Bağdat’ı oldu” diye konuştu.

İki camii bir tiyatroya saldırıldı

Belediye Başkanı Jerla İsamudin, 156 kişinin olduğunu, 1080 kişinin yaralandığını, 11’i polis aracı 60 taşıt, 209 dukkÂn ve iki binanın tahrip edildiğini, 56 bin metrekarelik alanın yakıldığını acıkladı. Yetkililer olenlerin yuzde 90’ının Han olduğunu soylerken Uygurlar aksi iddiada. Rabia Kadir, sadece pazar gunu 400 kişinin olduğunu, bu rakamın 2-3 bine cıkabileceğini belirtirken, yardımcısı Dolkun İsa 600-800 kişinin olduğunden bahsetti. Kadir’in Turkiye’deki yardımcısı Seyit Tumturk ise bir tiyatroda 100-200 Uygur gencinin cesedinin bulunduğu, bir caminin yakıldığı, bir diğerinin bombalandığını aktardı. Tumturk’e gore katliama dayanamayan Uygur polisler de birliklerinden ayrılıp Uygur bolgesinde barikat kurdu.

‘Her ulke aynı şekilde davranırdı’

Hu, İtalya’daki G8 zirvesine katılımını yarıda keserken, Pekin, Urumci’deki liderlere ‘krizi derhal bitirin’ emrini verdi. Bir yetkili durumu “Yeni Cin’in kurulduğu 1949’dan beri en olumcul isyan” diye ozetlerken Komunist Partisi’nin Urumci sekreteri Li Cı, 156 kişinin olumunden sorumlu olanları idam edeceklerini duyurdu. İcişleri sozcusu Cin Gang, onlemleri savunup “Sabotaj ve şiddete izin veremeyiz” derken Cin’in Ankara Buyukelciliği ‘Olenler arasında Uygurlar, Hanlar ve polisler var’ acıklamasını yaptı.