Alerjik hastalıklar, giderek artmaktadır. Gıda alerjisinde de buna paralel bir artış vardır. Gıda alerjisi her yaşta gorulebilmektedir. Yaş ne kadar kucukse, sorun o kadar buyuktur. Bu nedenle de esas olarak bebeklik doneminin ciddi bir sorunudur.
Gıda alerjisi, kliniğe değişik şekillerde yansımaktadır. Yeni doğan doneminde, anne sutunun kesilmesinden sonra veya ek gıdalara gecilmesinden sonra başlayabilir.
Gıda alerjisi ile intoleransını da karıştırmamak gerekir. Doğuştan bazı enzim eksikliği olanlar, bazı gıdaları yerse dokunur. Ornek; G6PD enzimi eksik olanlar, bakla yerse sarılık atağı ve kansızlık yapabilir. Laktaz enzimi eksik olanlar, laktoz iceren gıdaları ; orneğin sut, yoğurt yerse dokunur. Ama az miktarda yerse veya laktozsuz sut yoğurt yerse sorun olmaz. Oysa alerjide durum farklıdır. Gıdayı oluşturan protein molekulleri az da alınsa alerjik reaksiyonu oluşturur.
Sindirim sistemi belirtileri:
Aşırı huzursuz, ağlayan , gazlı bir bebekte sut alerjisi olma ihtimali vardır. Yine bebek cok kusuyorsa, kilo alamıyorsa, gece uykusuzluk sorunu yaşıyorsa bunlar hep inek sutu alerjisine bağlı olabilir. Sut cocukluğu doneminde ishal veya tam tersine kabızlık, anal fissur de alerjinin belirtisi olabilir. Daha az bir olasılıkla başka gıdaların alerjisi de olabilir.
Deri belirtileri:
Deri belirtileri en sık gorulenlerdir. Daha cok sut cocukluğu doneminde gorulmekle birlikte her yaşta deri belirtisi olabilir. Sadece yanaklarda veya vucudun belli bolgelerinde kızarma, puturlu bir gorunum veya kabuklanma olabilir. Genellikle kaşıntılıdır. Tipik olarak atopik dermatit olarak tanımladığımız bu deri dokuntuleri besin alerjisi kaynaklı olabilir. Atopik dermatitin tipik dağılımı olarak yuzde, boyunda, kulak arkalarında, el ve ayak bileklerinde, diz-dirsek kıvrımlarının ic yuzeylerinde gorulur. Bazen de bu tipik dağılım olmayıp yaygın dokuntu şeklindedir. Ozellikle bebek soyunduğunda vucudunun cıplak olan kısımlarını yırtarcasına kaşır. Kapalı alanlarda kaşıntı daha az veya yoktur.
Besin alerjisi urtiker-anjioodem şeklinde gorulebilir. Ozellikle ani reaksiyonlar bu şekildedir. Alerji olan besinle karşılaşır karşılaşmaz, ilk 2 saat icinde ortaya cıkar. Hemen mudahale edilmezse anafilaksiye neden olabilir.
Solunum sistemi:
Hırıltı, oksuruk, aşırı salgı artışına bağlı balgam uretimi, nefes almakta gucluk gorulebilir. Nefesinde hışıltı sesi (wheezing) duyulabilir.
Belirtiler bazen tek bir organ veya sistem tutulumu değil, bunların karışımı şeklinde gorulebilir. Tanıda en onemli adım, besin alerjisinden şuphelenmektir.
Alerjen gıdalar:
Butun gıdalar alerji yapabilir. Ozellikle bunlar yapar, bunlar yapmaz diye bir ayırım yapmamak gerekir. Bazı gıdalar, diğerlerinden daha alerjen yapıdadır. Ozellikle temel besinleri oluşturan gıdalar bu konuda cok onemlidir. Sut, yumurta, kabuklu ve kuru yemişler , balık ve diğer deniz urunleri, cilek ve bazı başka meyveler, buğday ve tahıllar en sık karşımıza cıkmaktadır. Bunların alerjen potansiyeli hem yapısına gore, hem de alerjisi olan kişiye gore değişir. Sut, yumurta alerjisi genellikle 2-3 yaş civarında gecer; balık, deniz urunleri ve kuru yemiş; ozellikle de fıstık alerjisi daha uzun surme eğilimindedir. Bazen omur boyu hic gecmeyebilir. Unutmamak gereken nokta, ayrıntılı oyku alınarak aile dikkatle dinlenmeli, her gıdanın alerji yapabileceği goz onune alınmalıdır.
Tanı:
-Altın standart gıdanın yasaklanması ve tekrar verilmesi prensibine dayanır. Alerjiye yol acan gıda bir sure kesilir, hasta gozlenir. Daha sonra tekrar verilir, belirtilerin tekrarlayıp tekrarlamadığına bakılır. Doktor tarafından yapıldığında, tek kor (hastanın bilmeyip doktorun bildiği) veya cift kor (hastanın ve doktorun verdiği gıda alerjen olması denene mi yoksa zararsız olduğu bilinen başka bir gıda mı olduğunu bilmediği yontem) uygulanarak alerji tesbit edilmeye calışılır.
-Deri testi
Tanı koymada alerji tetkikleri yardımcı olur. Alerji uzmanı tarafından yapılarak doğru değerlendirilen deri prick testi uygulanabilir. Taze gıdadan “prick to prick” denen yontemle; yani iğne ucu once gıdaya batırılıp sonra cilde uygulanarak değerlendirilir. Bir diğer yontem de hazır ve standart gıda alerjenleri kullanarak test yapmaktır. Cok iyi deneyimli uzman tarafından yapılmazsa yanlış değerlendirme, yanlış tanı ve yanlış tedavi riski vardır. Cocuğu besin alerjisinden koruyalım derken gelişme, buyume ve beslenme bozukluğuna yol acmamak gerekir.
-Kan tetkiki
Şuphelenilen besine karşı kanda oluşan spesifik IgE duzeyi olculur. IgE, bağışıklık sisteminin alerji oluşmasından sorumlu parcasıdır. Besine karşı tolerans varsa bu oluşmaz. Oluşuyorsa, bu besine karşı alerji olduğunu gosterir. Ancak bunun da dikkatle değerlendirilmesi gerekir. Sadece var olması yetmez. Bir besini yasaklamak icin o besinin belli bir miktarda IgE yaptırmış olması gerekir. Bu sınırın altında ise tam yasaklama yapmadan tedavi yoları araştırılır. Ozellikle bebeklerde sut alerjisinde onemlidir. İlk 2 yaşta 2 kU/l uzerinde, daha buyuk yaşlarda 5 kU/l uzerindeki değerler anlamlıdır. Her bir besin icin belirlenmiş duzeyler vardır. Yorum yaparken goz onune alınmalıdır.
-Oyku
Deri testi veya kan tetkiki negatif cıkarsa alerji yok dedirtmez. Sadece anafilaksi denen ve cok kotu sonuclara ulaşma riski taşıyan tip alerji yoktur dedirtir. Besin alerjisi, IgE dışı mekanizmalarla da oluşabilir. Kan duzeyi normal olduğu halde annenin ısrarla dokunduğunu soylediği gıda gercekten alerji yapıyor olabilir. Bu durumda yaklaşık 3 haftalık yasaklama, gozlem, ardından gıdanın tekrar verilmesi uygulanabilir.
Tedavi:
Besin alerjisinin tedavisi, alerji yapan besinin mutlak yasaklanmasıdır. Cilek gibi yense de yenmese de olur tur besinlerde cozum kolaydır. Ama sut, yumurta gibi temel besinlerde durum biraz daha zordur. Bir besini yasaklarken, mutlaka aynı değerde alternatifi bulunup yerine konmalıdır. Aksi taktirde daha onemli sağlık sorunlarına yol acar.
Son yıllarda yasaklama dışında bazı tedaviler denenmektedir. Bazı besinlere karşı aşı tedavisi denenmektedir. Ancak henuz guvenli uygulamaya girmemiştir.
Gıdanın yaptığı alerjik reaksiyona karşı rahatlatıcı ilaclar destek amaclı kullanılabilir. Atopik dermatitte cildi nemlendiriciler, lokal kortizonlu pomadlar, zaman zaman sistemik kortizon, antihistaminik ilaclar gibi tedaviler kullanılabilir. “Civi civiyi soker” mantığı ile kontrolsuz bir bicimde yapılan alerjen gıdanın bol bol verilmesi yanlıştır, hayati tehlike oluşturabilir. Gıda yasaklandığında, en az 3 ay sure ile o gıda veya o gıdanın başka gıdalar icindeki hali dahil asla verilmez. Az az vermek cozum değildir. Mutlak yasaklama uygulamak gerekir. Orneğin yumurta yasaklıyorsanız; biskuvi, pasta, borek gibi icine yumurta giren gıdalar da yasaklanmalıdır.
Bebeklik doneminde inek sutu alerjisi ayrı bir onem taşımaktadır. Bu nedenle bir diğer yazıda uzerinde biraz daha ayrıntılı durulacaktır.

[h=2]İstanbul Cocuk Doktorları uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]