Stresli bir durumla karşı karşıya kaldığımızda ya da baskı altındayken kalbimizin hızla carpması ya da zaman zaman endişeli ve gergin hissetmek normal bir durumdur. Bunu her insan zaman zaman yaşar. Anksiyete bedenin tehlikeye karşı verdiği normal bir tepkidir. Her ne kadar kişide hoş duygular yaratmasa da aslında anksiyete kotu bir şey değildir. Belli bir duzeyde anksiyete kişiyi uyanık tutar, yaptığı işe odaklanmasını ve motive olmasını sağlar. Ancak eğer anksiyete surekliyse, gereğinden fazlaysa, kişinin gunluk aktivitelerini ve diğer insanlarla olan ilişkilerini etkiliyorsa, o zaman artık normal sınırdan cıkılmış demektir, bu durumda anksiyete bozukluklarından soz edebiliriz.
Yaygın Anksiyete Nedir?
Anksiyete Turkcedeki karşılığıyla kaygı veya endişe, kişide her an kotu bir şey olacakmış hissi,orneğin her an kotu bir haber alacağı yada kendisinin yahut yakınlarının başına kotu birşey geleceği endişesi ile giden bir bunaltı duygusudur.
Kişi sıklıkla gunluk olaylar karşısında beklenenin ustunde yuksek bir kaygı duzeyi yaşar. Zihni coğunluklafelaket senaryoları ile doludur. Orneğin cocuğu eve bir saat gecikmeyle gelmiştir, ancak bu gecikme “mutlaka cocuğa araba carpmıştır”, “birileri cocuğa bir şey yapmıştır” turunden kaygı iceren duşuncelerle karşılanır. Kişi olaylar karşısında hafif bir tedirginlik duygusundan panik derecesine kadar değişik yoğunluklarda kaygı yaşayabilir. Duruma yaygın kaygı bozukluğu denmesinin nedeni kişinin sadece belli durumlarda değil, hemen her durumda (belirli bir yer, zaman yada duruma bağlı olmaksızın) az yada cok kaygı yaşamasıdır. Panik bozukluğundan bu yonden ayrılmaktadır.
Aslında kaygı gunluk hadiselerde herkesin karşılaştığı bir ruh halidir, ve aşırı boyutlara ulaşmadıkca bir teşvik aracı olarak insanlara yardımcıdır. Kaygı, kişinin gunluk aktivitelerini aksatacak hale gelerek başlı başına bir problem meydana getirdiğinde artık hastalık adını alır, ve tedavi edilmelidir.
Yaygın anksiyete bozukluğu olan kişi uzun suren, kontrol etmekte gucluk cektiği bir endişe durumu yaşar. Bu kaygı huzursuzluk veya kendini tetikte hissetme, cabuk yorulma, odaklanma gucluğu, unutkanlık hissi, sinirlilik, kas gerginliği ve uyku bozukluğu belirtilerinin tamamı yada bir kısmı ile birlikte bulunur. Kişinin yaşadığı bu sıkıntılar kişinin hayatını olumsuz yonde etkilemektedir.
Bu sık rahatsızlık genellikle 20’li yaşlardan once başlayarak, dalgalı bir seyir izler. Duruma eşlik edebilecek psikiyatrik bozukluklar diğer kaygı bozuklukları, depresyon ve alkol bağımlılığıdır.
Eğer aşağıdaki semptomlardan bir coğuna sahipseniz ve bunlardan kendi iradenizle kurtulamıyorsanız, bir anksiyete bozukluğuna sahip olabilirsiniz:
· Devamlı olarak gergin, endişeli ya da sinirli misiniz?
· Anksiyeteniz iş, okul ya da aile yaşantınızı olumsuz etkiliyor mu?
· Mantıksız olduğunu bildiğiniz fakat kurtulamadığınız korkularınız var mı?
· Bazı davranışlar belirli şekilde yapılmadığında kotu şeylerin olacağı duşunceniz var mı?
· Endişe yarattığı icin bazı gunluk aktivitelerden kacındığınız oluyor mu?
· Ani ve beklenmeyen panik ve kalp carpıntıları yaşıyor musunuz?
Anksiyete Bozukluklarının Belirtileri: Anksiyete bozuklukları tek bir bozukluktan daha cok birbiriyle ilişkili bir cok durumdan oluşmasına rağmen, kişiden kişiye farklı belirtiler gosterebilir. Biri ani anksiyete ve panik atakları ve kalp carpıntısı yaşarken, bir başkası araba kullanırken bir korkuya kapılabilir; birinin aklına surekli kontrol edemediği duşunceler gelirken bir başka kişi ise surekli her konuda ve her durumda endişe duyabilir
Ancak coğu insanın tehdit edici bulmadığı durumlarda hissedilen devamlı ve şiddetli korku ya da endişe butun anksiyete bozukluklarında ortak olan onemli bir semptomdur.
Anksiyetenin duygusal semptomları
· Aşırı korku
· Bir işe konsantre olmada gucluk
· Sinirlilik ve gerginlik
· Her zaman en kotuyu duşunmek
· Asabiyet
· Acelecilik
· Surekli tehlikede olma duşuncesi
Anksiyetenin fiziksel semptomları
· Kalp carpıntısı
· Terleme
· Mide bulantısı ya da ağrısı
· Sık tuvalete gitme ya da ishal
· Nefes almada gucluk
· Titreme ve tikler
· Kaslarda kasılma
· Yorgunluk
· Uykusuzluk
İlginc bir nokta da kaygı duzeyi yuksek kişilerin huzursuzluk ve kaygı hissinin yanı sıra surekli gerilim tipi başağrıları, yaygın vucut ağrıları, bulantı, midede şişkinlik gibi şikayetler cekmeleridir. Bu nedenle hastaların bir kısmı oncelikle psikiyatrist dışındaki hekimlere başvururlar.
Kaygı hali ile deney hayvanlarında gorulen “savaş yada kac” refleksi arasında benzerlikler kurulmaktadır. Ciddi bir tehditle karşı karşıya kalmış bir hayvandakine benzer olarak, kişi yaşamsal bir tehlike algılamakta, buna gerek ruhsal gerekse bedensel yollarla cevap vermektedir. Boylesi bir durumda kişinin otonom sinir sistemi aktifleşmekte; dolaşım ve solunumu hızlanmaktadır. Kişi bunları titreme, huzursuzluk, kas gerginlği, nefes darlığı, carpıntı hissi, ellerde, ayaklarda uşume, ağız kuruması, bulantı ve midede şişkinlik olarak algılamaktadır. Gorunduğu gibi beyin ve beden surekli birlikte calışmakta; belirtiler en belirgin olarak beden yoluyla hissedilmektedir.
Yaygın anksiyete bozukluğunun nedenleri
Bir kısım insanın neden surekli olarak daha fazla kaygılı olduğu halen araştırma konusudur. Bu durumun gelişmesine kalıtımsal faktorlerin yanı sıra cocukluk donemi yaşamdeneyimlerinin de etkisiyadsınamayacak duzeydedir. Kişilerin kendilerini her an tetikte hissediyor olmaları, yaygın kaygı hallerinin yanı sıra duşunsel şemalarıyla (felaket senaryoları gibi) da ilişkili gorunmektedir
Teşhis Surekli devam eden korku ve endişe hali gunluk yaşantıyı etkiliyorsa ya da kişide surekli kotu birşey olacağına dair bir his varsa yaygın anksiyete bozukluğundan soz edilebilir. Yaygın anksiyete bozukluğu en az 6 ay boyunca kişinin surekli olarak gunluk işlerle ilgili gergin, endişeli, aşırı evhamlı olması durumudur. Kişide aşırı endişe, heyecan, konstantrasyon eksikliği, uyku bozukluğu ve kalabalık ortamlara girememe gibi belirtiler bulunabilir.
Yaygın anksiyete bozukluğu teşhisi ruh hekimi tarafından konulmalıdır. Teşhis surecinde amac belirtilerin bedensel ve diğer ruhsal rahatsızlıklardan ayırt edilmesidir. Bu amacla ayrıntılı fizik muayene, ceşitli kan tetkikleri, goruntulemeler ve gerekirse diğer branş hekimlerinden konsultasyon istenir.
Belirli bedensel bir nedene bağlanamayan midede şişkinlik, başağrısı, yaygın kas ağrıları gibi şikayetlerle giden tablolarda kaygı bozuklukları akla ilk gelmesi gereken durum olmalıdır.
Tedavi
Yaygın anksiyete bozukluğu tedavi edilmediği takdirde yıllarca surerek, kişide onemli bir yeti yitimine yol acar. İleri donemlerde, hastalarda mevcut rahatsızlıklarına ikincil olarak depresyon gelişebilir. Hastalar huzursuzluk ve sıkıntıları icin kısa sureli rahatlatıcı etkilere sahip olduğundan alkol kullanmaya başlayabilirler veya kullandıkları alkol miktarını artırabilirler. Bu sebeplerle hastalığın daha başlangıcta tedavi edilmesi buyuk onem taşır.
Ayrıca eşlik eden bedensel rahatsızlık bulunsun bulunmasın aşırı kaygı halinin tedavi edilmesi hipertansiyon ve kalp-dolaşım sistemi ile ilişkili risklerin azaltılması noktasında onemli bir adımdır.
İlac tedavisi
Yaygın anksiyete bozukluğunun onde gelen tedavisi uygun şekilde secilmiş antidepresanlardır. Tedaviye bazen de kısa sureyle benzodiazepin grubu ilaclar eklenmektedir. İlac tedavisi tek başına ya da gereğinde bilişsel-davranışcı (CBT) terapi ile birlikte uygulandığında %90’lara ulaşan oranlarda başarılı olunmaktadır
Psikoterapi
Yaygın anksiyete bozukluğunda etkisi gosterilmiş olan terapi turu bilişsel davranışcı terapidir. İlac tedavisine ek olarak uygulanabilecek psikoterapi ile kişinin olumsuz duşunce ve davranış bicimlerinin değiştirilmesi ve hastalıkla mucadele etmesi icin daha aktif olması amaclanır. Terapi 6-12 seans kadar surmektedir. Bilişsel davranışcı terapide hasta oncelikle hastalığının ne olduğu ve sebepleri konusunda eğitilmektedir. Bunun yanı sıra nefes egzersizi ve ceşitli gevşeme egzersizleri, stresle başa cıkma yontemleri ile kişinin rahatlaması sağlanır. Bunun yanı sıra ceşitli odevler verilerek kişinin kaygı verici durumlara karşı duyarsızlaşması sağlanır.
Psk. Kubra DİNCTURK
Stajerlerimın en genc ve gayretli olanı Kubra, guzel ozetlemişsin teşekkurler. Kişinin, anksiyete-kaygı-endişe sebebiyle yaşam kalitesi duşer, işlevsiz endişe sebebiyle konsantrasyonu oyle duşerki, elindeki işine dikkatini veremez ve iş verimi duşer. DSM-IV-TR gore 1. Aşırı heyecan duyma, huzursuzluk 2. Kolay yorulma 3. Konsantrasyonda duşme veya zihni durmuş gibi olma 4. İrritabilite (huzursuzluk) 5. Uykuya dalmada gucluk, bolunen uyku veya dinlendirmeyen uyku 6. Kas gerginliği. Bu 6 belirtiden 3’u gunluk işlevinizi bozuyorsa kimseden izin almayın psikiyatrik yardım alın. Kas gerginliği, titreme, seğirme (goz cevresi ozellikle) kendini sarsak hissetme ve ağrı sızı şeklinde kendini gosterebilir.
Kişi ile ilk karşılaştığımızda soğuk, terli veya nemli eller dikkati ceker, kolayca ağzı kurur, bulantı ve ishal, sık sık tuvalate gitme, yutma gucluğu, boğazda yumru hissi şikayetleri olur. Orneğin “yutamıyorum” deyip 8-10 kg. zayıflayan hastalarımız olmaktadır. Abartılı irkilme tepkiler olabilir. Aşırı kaygılar “gunluk ev işleri, caya gelecek misafirler, randevuya gec kalma korkusu, felaket korkusu, gelecek korkusu, cocukların sağlığı ve geleceği uzerine” olabilir. Kaygılı buyuyen cocuklar ilerde MUKEMMELLİYETCİ ozguveni duşuk, başarıları ve diğer endişeleri icin onay alma arayışı icinde, aşırı guvence arayışı icinde olabilirler.
Toplumda 1 yılda gorulme oranı %3-5 arası olup hastaların 2/3 kadındır.
Anksiyeteli hasta doğru soyler ama anksiyete bozuklukları her kılığa giren bir yalancı olabilir. Fazla calışan bir tiroid (hipertroidi) aynı belirtileri verebilir, yada bobrekustu bezinin aşırı calışması sonucu oluşan (feokromasitoma) da aynı belirtiler verebilir. Anksiyetenin fizyolojik belirtileri ile hipertiroidi ve feokromasitoma vs. gibi hastalıkların patolojik belirtileri birbirine karışabilir. Tanıyı mutlak bir psikiyatrist koymalı ve tetkikler istenmeli ondan sonra ilac ve terapi gelir. Fazla tuketilen kahve kafein kullanımının oluşturduğu anksiyeteye yol acabilir.


[h=2]İstanbul Psikiyatri uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]