GELİŞİM ALANLARI
1. Fiziksel Gelişim
Dollenmeden itibaren beyinde, duyu organlarında ve bedenin diğer bolumlerinde meydana gelen tum yapısal gelişmeler bu başlık altında incelenir.
2. Psiko-motor Gelişim
Hareketlerle ilgili tum gelişimleri icerir. İnce ve kaba motor olarak iki başlıkta toplanır. İnce motor gelişim parmak kasları ile ilgili gelişmeyi kapsarken kaba motor gelişim; emekleme, oturma, yurume, zıplama, tek ayak uzerinde durma, topa vurma, merdiven cıkma...gibi diğer tup hareketleri kapsar. İnce ve kaba motor olarak ayrılmasının sebebi, el kaslarının beyinde ayrı bir bolge tarafından yonetiliyor olmasıdır. Diğer tum hareketler ise tek bir merkezden yonetilir.
3. Zihinsel Gelişim
Oğrenmeyi ve anlamayı iceren algılama, soyut duşunme, uzun sureli ve kısa sureli hafıza, lisan, problem cozme, yargılama, dikkat...gibi tum zihinsel işlevleri kapsar.
4. Sosyal Gelişim
İnsan yavrusunun toplumun bir uyesi haline gelmesi surecine sosyalleşme denilmektedir. Bir anlamda cocuğu pasif olarak goren bu tanım, bircok psikolog tarafından cocuk cevresinden etkilenen aynı zamanda cevresini de etkileyen bir varlıktır denilerek reddedilmekte ve sosyalleşme yerine sosyal gelişim kavramını kullanmak daha uygun gorulmektedir. Bu bağlamda sosyal gelişim, bireyin oncelikle aile ve yakın akraba cevresine katılımıyla başlayan ve yaşının ilerlemesiyle diğer sosyal gruplarla (akran grupları, ana okulu, oyun grupları, ilkoğretim, spor aktiviteleri...) devam eden ilişkilerinin gelişimsel ozelliklerinin takip edilmesidir.
5. Duygusal Gelişim
Bireyin kendi duygularının farkında olması, duygularını uygun yollarla yani uygun jest, mimik gibi yuz ifadeleri kullanarak sozle de ifade etmesi; diğer taraftan başkalarının duygularını da tahlil ederek yine aynı yollarla yansıtma yetisini iceren gelişim surecidir.
6. Cinsel Gelişim
Cinsiyet organlarının buyuyup gelişmesi surecinde yaşadığı davranış değişiklikleriyle beraber, bu gelişim surecinde doğan sorunlarla ilgili davranış değişikliklerini kapsar.
7. Ahlak Gelişimi
Bu gelişim sureci, bireyin ozunde yer alan ahlaki doğruların ve erdemlerin sosyal alandaki tezahurunu icerir. Buna gore birey, toplum değerlerini de icerisine katarak, kendine gore mukayeseli (doğru-yanlış, iyi-kotu...) bir ahlaki duşunce sistemi geliştirir.
8. Oz bakım Becerileri
Bireyin dışarıdan yardım almadan yaşamını surdurebilmesi icin gerekli temel becerileri (beslenme, tuvalet ve temizlik alışkanlıkları, giyinme-soyunma....) kazanmasına ilişkin konuları ele alan gelişim surecidir.
GELİŞİM DONEMLERİ
Gelişim olgusunu farklı evreler altında incelemek, calışmaların daha pratik hale getirilmesi acısından gerekli gorulen bir durumdur. Buna gore kimi otoritelerin, gelişimi donemlere ayırmada kronolojik yaş sınırlarını esas aldığı gorulurken, bazılarının da gelişim donemlerini her evrede ele alınan temel ozellikler bakımından inceledikleri saptanmaktadır.
Genel bir ayrım soz konusu olduğunda yaş sınırları her ne kadar değişkenlik gosterse de; gelişim donemlerini şu başlıklar altında toplamak mumkundur:
1. Doğum Oncesi Donem
Dollenmeden doğuma kadar olan donemdir.
2. Okul Oncesi Donem
a. Bebeklik Donemi
0 - 2 yaşlar arasını kapsayan bebeklik donemi gelişimin en hızlı gercekleştiği donem olma ozelliğini gosterir. Bebek, donemin başında cevresine tamamen bağımlı iken donemin sonuna doğru yarı bağımsız hale gelir (Arı & Ure & Yılmaz, 1998; Şendil, 1995; Uluğ, 1997).
b. İlk Cocukluk Donemi
2 - 5, 8 yaşlar arasını kapsayan ilk cocukluk donemindeki en belirgin ozellik, cocuğun sosyalleşmeye başlaması ile birlikte kendisinin ayrı bir birey olduğunu fark etmesidir. Bu donemde, bebeklikte gercekleşen gelişim hızı azalmışsa da gelecek donemlerdeki gelişim hızına oranla yine de daha hızlı olarak devam etmekte ve cocuğun buyumesi, olgunlaşması yanı sıra yeni beceriler kazanması da sureklilik arz etmektedir (Oktay, 2000; Arı & Ure & Yılmaz, 1998; Şendil, 1995).
3. Temel Eğitim Donemi
a. İkinci Cocukluk Donemi
5, 8 - 10, 12 yaşlar arasını kapsayan ikinci cocukluk donemi, cocuğun gercek sosyal ilişkiler kurmaya başladığı donemdir. Bu donemdeki en onemli değişiklik okula başlama ile beraber kazanılan yeni beceriler ve yuksek zihinsel işlevlerdir (Arı & Ure Yılmaz, 1998; Şendil, 1995).
b. Erinlik (Bluğ) Donemi
Otoriteler tarafından olumsuz bir donem olarak nitelendirilen ve 9 – 14 yaşları arasında yaşanan bu donemin başlarında gelişim hızı belirgin olarak yavaşlarken, donemin sonunda bu hız artış gostermektedir (Arı & Ure & Yılmaz, 1998; Şendil, 1995).
4. Orta Oğretim Donemi
a. İlk Ergenlik Donemi
b. Son Ergenlik Donemi
13 - 20 yaşları arasında yaşanan ergenlik donemi, cocukluk ile yetişkinlik arasında gercekleşen bir geciş donemidir. Ozellikle donemin başlarında gorulen hızlı buyume fizyolojik bir temele dayanmaktadır (Arı & Ure & Yılmaz, 1998). Anılan fiziksel ve fizyolojik değişikliklerin yanı sıra, toplumsal rollerde ve beklentilerde de değişiklikler olan bu donemde, 'ben kimim?' sorusuna cevap aranarak kimlik oluşturulmaya calışılır (Şendil, 1995; Ozkalp ve ark., 2000).
5. Yetişkinlik Donemi
Bireyin şahsi ve ekonomik bağımsızlığını kurduğu yetişkinlik donemi 20 - 40 yaşlar arasını kapsayan bu donemde (Şendil, 1995), arkadaşlık kurma, sevgi ilişkileri ve cinsel ilişkiler onemli nitelikler olarak goze carparken, sevgi ve cinsellik bu donemde ergenlik doneminden farklı olarak gercekci temellere oturtulur (Ozkalp ve ark., 2000).
6. Orta Yaşlılık Donemi
40 - 60 yaşları arasında yaşanan bu donem, şahsi ve sosyal sorumlulukların genişlediği katılımcı bir donemdir (Aydın, 1997; Şendil, 1995).
7. İhtiyarlık Donemi
Sosyal rollerin ve şahsi amacların yeniden oluşturulduğu 60 yaş ve sonrasını kapsayan surece, ihtiyarlık donemi adı verilmektedir (Şendil, 1995).
Gorulduğu uzere gelişim, dollenme ile olum arasında yaşanan, sureklilik arz eden, kabaca yedi donemde incelenen bir surectir. Bu surec kısaca ozetlenmiş olup, ozellikle calışmamız kapsamına giren ilk cocukluk donemi uzerinde ayrıntılı bir şekilde durulması uygun gorulmuştur. Bu bilgiler ışığında, oncelikle ilk cocukluk doneminde yaşanan gelişimsel ozellikler incelenecek, sonra sırasıyla gelişim alanları dikkate alınarak 6-8 yaşlar arası cocukların gelişimsel ozellikleri uzerinde durulacaktır.
KAYNAKLAR:
Arı, Ramazan & Ure, Omer & Yılmaz, Hasan (1998). Gelişim ve Oğrenme Psikolojisi. Konya: Mikro Yayıncılık
Aydın, Betul (1997). Cocuk ve Ergen Psikolojisi. Marmara Universitesi Vakfı Yayınları No.1:İstanbul.
Demiroz, Tuğba (2004). İlk Cocukluk Donemi Kişilik Envanteri (Espq)'Nin Turkiye Koşullarına Uygun Dilsel Eşdeğerlilik, Gecerlilik, Guvenirlik Ve Norm Calışması, Marmara Universitesi, Okul Oncesi A.B.D Master Tezi
Oktay, Ayla (2000). Yaşamın Sihirli Yılları: Okul Oncesi Donem. 2. Baskı. İstanbul: Epsilon Yayıncılık
Ozkalp, Enver & Arıcı, Husnu & Aydın, Orhan & Bayraktar, Ruveyde & Uzunoz, Ali & Erkal, Buket (2000). Davranış Bilimlerine Giriş. (Edi. Enver Ozkalp). 3. Baskı. Anadolu Universitesi Yayınları No: 1027
Şendil,Gul (1995). Buyume Gelişme Olgunlaşma. İstanbul: Cantay Kitabevi.
Uluğ, Mucella Ormanlıoğlu (1997). Nicin Oyun? Cocuğun Gelişiminde ve Cocuğu Tanımada Oyunun Onemi. Gocebe Yayınları.


[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]