Gebenin el kitabıONSOZ

Bu kitap, adından da anlaşılacağı uzere, gebelik ile ilgili her turlu bilginin kolaylıkla ve anahatları ile ulaşılabileceği bir kaynak olarak duzenlenmiştir. Gebelik izleminde değişik yaklaşımlar ve uygulamaların soz konusu olduğu ve bu konuda standart bilgi ve uygulamaları iceren bir rehber kitap hazırlanması isteği, değişik zamanlarda uyelerimiz tarafından dile getirilmiştir. Ana kaynak olarak hizmet edecek olan bu kitapccık, Turk Perinatoloji Derneği Yonetim kurulu uyelerinin surekli calışması ve konu ile ilgili uyelerimizin katılımı ile gercekleşen 2 adet calıştay ile geniş bir goruş alışverişi sonucu, son bilimsel gelişmeler ışığında ve ulkemiz gerceklerine uyan bicimde hazırlanmıştır.

Bu kitapcıkta size sunulan yararlı ve gerekli bilgiler dışında, sizin durumunuz ile ilgili diğer konular yer alamayabilir. Gerek bu kitapcıkta yer alan gerekse yer alamayan her konu icin doktorunuz ile durumunuzu goruşmenizde her zaman yarar vardır ve gereklidir. Size sunulan bu kitap yanında derneğimizin hazırladığı GEBE İZLEM FORMU, gebeliğe ait kayıtların yer alacağı bir belge olarak hizmetinize sunulmuştur. Gebeliğin saptanmasından itibaren sizin ve bebeğinizin duzenli aralıklarla yapılacak olan sağlık kontrolleri, gebelikte karşılaşabileceğiniz sorunların erken donemde tanınmasına, ciddi sonuclar gelişmeden onlenmesine veya tedavi edilmesine olanak sağlayacaktır. Ulkeler arası bazı farklılıklar olmakla birlikte, gebelik takip yontemleri standart hale gelmiştir. Ulkemizde tum dunyada kabul goren standart tarama ve tanı yontemleri başarı ile uygulanmaktadır. Bu kitapcık size gebeliğiniz boyunca yapılacak muayenelerin zamanlarını ve şekillerini hatırlatacaktır.
Sağlıklı gunler ve nesiller dileği ile.

Prof.Dr. Cihat Şen

GEBELİK İZLEMİ İCİN GENEL BİLGİLENDİRME
Sayın Anne ve Baba Adayı, gebelik hakkında geniş bilgilendirme yapmadan once, sizlere gebelik izlem ve muayene donemleri hakkında ozet bilgi verildikten sonra, gebelik ile ilgili konularda biraz daha ayrıntılı bilgileri, ilk bolumden sonra bulabileceksiniz.
Gebeliğinizin tanısının koyulduğu bu gunden itibaren sizin ve doğacak bebeğinizin sağlığı icin belirli aralıklarla takiplere gelmeniz gerekmektedir. Bu takipler sırasında gebeliğinizin sağlıklı bir şekilde seyredip seyretmediğini oğrenmek, aynı zamanda gebelikte ortaya cıkabilecek istenmeyen bazı durumları anlayabilmek ve doğacak bebekte anne karnında ortaya cıkabilen hastalıklara tanı koyabilmek amacıyla bazı testler yapılacaktır. Bu form size bu testlerin neler olduğunu ve hangi zamanlarda yapılmaları gerektiğini acıklamak icin hazırlanmıştır.
Gebelik planlayan ya da diğer bir anlatımla korunmayan her kadın icin gebelikten once gunde 0.4 mg folik alması, daha onceki gebeliğinde noral tup defekti denilen anomalili bebek doğuran ya da risk grubunda olanlar ise gunde 4 mg folik alması onerilmektedir.
1. ziyaret: Doktor tarafından gorulduğunuz ilk ziyarette tansiyon ve kilonuz olculerek kaydedilecektir. Bu ilk ziyarette yaptırmanız gereken testler aclık kan şekeri, kan gurubu, hepatit antijeni ve antikoru ( daha once hepatit aşısı yaptırmadıysanız) testidir. Son bir yıl icinde rahim ağzı kanserini taramak icin smear testi yaptırmadıysanız, smear testiniz de bu muayene sırasında yapılacaktır. Doktorunuz gerekli gorurse, vaginal muayene esnasında sizden vaginal enfeksiyon araştırması icin test isteyebilir. Sizin kan gurubunuz Rh(-), eşinizin kan gurubu Rh (+) ise kan uyuşmazlığınız var demek değildir; sadece kan uyuşmazlığına aday olduğunuzu gosterir. Kan uyuşmazlığı yerleşip yerleşmediğini belirlemek icin indirekt Coombs adı verilen testi yaptırmalısınız.
2. ziyaret: 11-14. haftalar arasında bir ultrasonografi yaptıracaksınız. Bu ultrasonografide Down sendromu taraması icin ense deri saydamlığı olcumu, burun kemiği varlığına bakılacaktır. Aynı gun yine Down sendromu taraması icin, kanda PAPP-A ve Free-beta HCG hormonlarına bakılacaktır. Kan basıncı ve kilonuz olculup, kaydedilecektir.
Eğer Down sendromu taraması icin 11-14 haftalar arasında yapılması gerekli bu ziyareti kacırdı iseniz, 16-20. haftalar arasında yine Down sendromu taraması icin 3’lu tarama adı verilen kan testini yaptırmalısınız. Kan uyuşmazlığınız varsa indirekt Coombs testi tekrarlanacaktır. Kan basıncı ve kilonuz olculup, kaydedilecektir.

3. ziyaret: 22-24. haftalar arasındaki ziyaretinizde kan hemoglobin ve hematokrit değerlerinize bakılacaktır. Hemoglobin değeri 11 gr altında olanlara, olası ve gebeliğe ozgu demir eksikliği anemisi gelişmesi riskini azaltmak icin demir hapı onerilir. Bu ziyarette yapılacak bir diğer test, bebeğin tum ic ve dış organlarının ayrıntılı olarak incelendiği, ayrıca kalbe ait dokuların tarandığı ayrıntılı ultrasonografidir. Eğer doktorunuz tarafından gerekli gorulurse bu ziyarette rahim damarlarındaki kan akımını inceleyen, uterin arter Doppler muayenesi de ultrasonografi sırasında yapılacaktır. Ayrıca yine doktorunuz gerekli gorurse, vaginal yoldan rahim ağzı boyu olculecektir. Kan basıncı ve kilonuz olculup, kaydedilecektir.
24-28. haftalar arasında 50 gr glukoz yukleme testi yapılacaktır. Bu testin amacı gebeliklerin %4’unde ortaya cıkan gebeliğe bağlı şeker hastalığını taramaktır. İlk muayenede kan şekeri normal olsa bile gebeliğe bağlı şeker hastalığı ortaya cıkabilir. Bu kişiler tanınıp, uygun şekilde tedavi edilmezse bebeğin cok iri olması, gebelik sonrası kalıcı şeker hastalığı gibi sorunlarla karşılaşabilirler. Kan basıncı ve kilonuz olculup, kaydedilecektir.
4. ziyaret: 32. haftada bebeğin gelişmesini değerlendirmek amaclı bir ultrasonografi yapılacaktır. Kan basıncı ve kilonuz olculup, kaydedilecektir.
5. ziyaret : 38-39. gebelik haftasında bebeğin tahmini doğum ağırlığı, kemik catının uygunluğu ve doğum şeklinin konuşulması, doğumun planlanması icin yapılacak son ziyaret olup, ultrasonografi ve vaginal muayene yapılacaktır. Doktorunuz gerekli gorurse ağrısız doğum icin anestezi uzmanıyla goruşeceksiniz. Yine kan basıncı ve kilonuz olculup, kaydedilecektir.
Yukarıda ozetlenen ziyaret sayısı ve testler normal seyrinde giden gebelikler icin yapılması gerekenlerdir. Bu testlerin herhangi birinde bebek ya da annede bir sorun olması halinde ya da doktorun gerekli gorduğu hallerde bu ziyaretlerin sıklığı ve yapılacak testler arttırılabilir.


GEBELİK HAKKINDA AYDINLATICI BİLGİLER

Gebelik Nasıl Oluşur?
Olgun dişi yumurta hucresi (ovum) ile erkek tohum hucresinin (spermium) birleşmesine dollenme denir. Dollenme tupte olur, gebeliğin başlangıcıdır. Cinsel ilişki sırasında hazneye dokulen spermiumlar, uterus icine doğru ilerler, uterustan fallop tuplerine gecerler. Bu sırada ovulasyon ile over dışına atılan dişi yumurta hucresi, fallop tuplerinin sacakları tarafından tup icine alınır. Dollenen yumurta hormonların etkisiyle dollenmiş yumurtanın yerleşmesine uygun hale gelen endometriuma yerleşir (implantasyon). Zigottan(dollenmiş yumurta hucresi), bebek ve plasenta (eş) gelişir.

Dış gebelik nedir ?
Rahim dışında, genellikle tuplerde daha nadir olarak yumurtalık uzerinde, ve karın boşluğunda gelişen gebeliktir. Erken teşhis ve tedavi cok onemlidir. Aksi taktirde gebelik tupte surer ve tupun yırtılması ile sonuclanır. Dış gebelik, adet gecikmesini takiben gebeliğin 6. ve 12. haftaları arasında karnın bir tarafında başlayan kramp tarzındaki ağrıların butun karına yayılması, koyu renkli vaginal leke veya acık renkli kanama, bazen bulantı, kusma, halsizlik, omuzlarda ağrı ve bayılma gibi belirtiler verebilir. Tedavide genellikle erken donemde ilac tedavisi, gec donemde ise cerrahi secilir.

İkiz gebelik: İkizlerin on tanesinin yedisi kadının yumurtalığından gelişmiş iki yumurtanın iki sperm tarafından dollenen cift yumurta ikizleridir. Her iki yumurta rahime birbirine cok yakın yerleşir ve ayrı olarak gelişir. Tek yumurta ikizleri ise bir spermle dollenen bir yumurtanın bolunerek iki bebek olarak gelişmesidir.

Plasenta (eş ): Normalde rahimin ust bolumune, on veya arka duvara yerleşir. Anne ile bebek arasında madde ve gaz alışverişini sağlar. Oksijen, su, besin maddelerini anneden bebeğe, bebekteki atıkları da anne dolaşımına gecirir. Hormon uretir. Bebeğin solunum, sindirim, idrar sistemine ait işlevlerini yurutur. Hastalıklara karşı koruyucu bazı maddelerin (antikor ) anneden bebeğe gecmesini sağlar. Annede hastalık yapan mikroplar plasenta aracılığı ile bebeğe gecebilirler.

Su kesesi: Bebek ici sıvı dolu bir kese icinde buyumeye başlar. Bu sıvı surekli yenilenir. Bebeği carpmalardan korur, simetrik olarak gelişmesine yardımcı olur, kol ve bacaklarının eğrilmesini engeller, vucut ısısını sabit tutar, fetusun kolay hareket edebileceği bir ortam sağlar, boşaltım sistemi gorevi yapar, basıncı sağlar. Ayrıca doğumun başlangıcında su kesesi acılarak doğum kanalının temizlenmesini sağlar. Doğum ağrıları başlamadan once acılırsa, bu duruma suyun erken gelmesi denir. Gebe hemen sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Su kesesinin acılması aniden acık sarı renkli bol miktarda sıvının hazneden dışarıya akması ile anlaşılır. Sıvı kokusuzdur. İcinde beyaz yağlı parcacıklar bulunabilir.

Gebe Olduğunuzu Nasıl Anlarsınız ?
Gebelikten şuphelenmenize neden olan belirtilere “Olası Gebelik Belirtileri” denir.
Gebelik dışında farklı hastalıklarda ortaya cıkabilen belirtilerdir.

Olası Gebelik Belirtileri :
Beklenen adetin gecikmesi : duzenli adet goren, ureme cağındaki bir kadında, beklenen adetin gecikmesi coğunlukla gebeliğin ilk habercisidir. Kusma, bulantı, aşerme : Ozellikle sabahları olan, akşama azalan bulantı ve kusmanın yanı sıra; yemek kokularına tahammulsuzluk, normal yiyecekler dışındaki maddelere karşı ( kul, kil, kirec, gibi ) yeme isteği ilk gebelik belirtilerindendir. Bu belirtiler cok hafif olabileceği gibi, gebe kadının beslenmesini engelleyecek kadar şiddetli seyredebilir. Vaginal akıntıda artma : Gebelikte ostrojen hormonun fazla salgılanmasına bağlı olarak, vaginal akıntı artar. Akıntı, yumurta akı kıvamında ve kokusuzdur. Deri renginin koyulaşması : Vucudun ; koltuk altı, yuz, gobek cevresi, meme başı cevresi, gobek altı orta hat gibi bolgeleri hormonların etkisiyle koyulaşır. Goğuslerde dolgunluk ve hassasiyet, Sık, idrara cıkma. Tukuruk salgısında artış. Halsizlik, yorgunluk, uykuya eğilim.
Kesin gebelik tanısı icin bebeğin ultrasonografi ile goruntulenmesi veya bebek kalp sesinin duyulabilmesi gerekir.


Kesin Gebelik Tanısı
1.Ultrasonografi: Vajen yolu ile yapılan ultrasonografi ile 6. gebelik haftasında, bebeğin kalp atışı ve bebeğin kendisi ekranda gorulebilir. Vajen yolu ile yapılan ultrasonografi gebeliğe zarar vermez. En erken kesin gebelik tanısı bu yontem ile konur.
2.Gebeliğin 10. haftasından itibaren doppler aletleri ile duyulabilir.

Gebelikte Sıklıkla Ortaya Cıkan Şikayetler Nelerdir? Bu Şikayetler Nasıl Giderilebilir?
Bulantı Kusma Gebeliğin ilk 3 ayında hormonların etkisiyle ozellikle sabahları ortaya cıkar. Genellikle 3. aydan sonra şikayetler azalır, zamanla tamamen kaybolur.
Oneri ;
- Yataktan kalkmadan biskuvi, kızarmış ekmek gibi kuru şeyler yenmeli,
- Az ve sık yemek yenmeli,
- Soslu, yağda kızartılmış, cok şekerli sulu gıdalar alınmamalıdır.
- Haşlama patates, ekmek, yumurta, peynir, yoğurt, pirinc pilavı, makarna, yenebilir.
- Tuzlu leblebi ve icecekler ile soda da yararlıdır.

2. Sık İdrar Yapma
Gebeliğin ilk yarısında artan bobrek kan dolaşımı ve hormonların etkisiyle, son yarısında ise bebeğin onde gelen kısmının mesaneye yaptığı bası sonucunda sık idrar yapma isteği ortaya cıkar.
İdrar yaparken yanma ve idrar renginde değişiklik olması enfeksiyon belirtileridir. Derhal bir hekime başvurmalı ve gerekli tedaviye başlanmalıdır. Enfeksiyon yoksa sık idrara cıkma normaldir. Geceleri tuvalete kalkmak zor geliyorsa, geceleri daha az su icilmelidir.
3.Vaginal Akıntı :
Normalde gebelerde artan ostrojen miktarına bağlı olarak, kokusuz, kaşıntı yapmayan yumurta akı kıvamındaki akıntı gorulur.
- Kokulu, vajende yanma, kaşıntı yapan sarı-yeşil veya kesilmiş sut kıvamında beyaz renkli akıntı enfeksiyon belirtisidir.
Oneri:
- Her gun ic camaşırı değiştirilmelidir.
- Tuvalet temizliğine dikkat edilmelidir (hazneden makata doğru).
- Vajenin ici yıkanmamalıdır.
- Enfeksiyon belirtisi varsa mutlaka bir hekime başvurulmalıdır
- Vaginal deodorantlar ve parfumlu sabunlar kullanılmamalıdır.
4.Varis Oluşumu
Gebelikte buyuyen uterusun yaptığı basıya bağlı olarak, bacaklarda, labium major ve labium minorlerde varis meydana gelebilir.
Oneri :
- Uzun sure ayakta durulmamalıdır.
- Onceden varis varsa veya gebelikte ortaya cıkmışsa gebeliğin erken doneminden itibaren elastik varis corabı giyilmelidir.
- Bacaklar yukseğe kaldırılarak dinlendirilmelidir.
- Ayaklara duzenli egzersiz yapılmalıdır.
- Dolaşımı artırmak icin ayak bileklerine daireler cizdirilebilir.
5.Odem
Hormonların etkisiyle vucutta su tutulması, gebelikte gorulen odemin nedenidir. Gebeliğin gec doneminde sadece bacaklarda ortaya cıkan odem tedavi gerektirmez. Odem; sabahları, el, yuz ve bacaklarda meydana geliyorsa, gebelik zehirlenmesi belirtisidir. Tedavisi gerekir.

Oneri
- Uzun sure ayakta durulmamalıdır.
- Sıkı-lastikli corap ve ic camaşırı giyilmemelidir.
- Bacaklar yukseğe kaldırılarak dinlenilmelidir.
6. Bacak Krampları
Kaslarda ani kasılmalara kramp denir. Kalsiyum ve fosfor fazlalığı sonucu ortaya cıkar.
Oneri :
- Bacaklara masaj yapılmalıdır.
- Bolgesel (kramp giren yerlere) sıcak uygulanır.
- Uyanırken bacaklar aniden gerilmemelidir.
- Yururken once topukla yere basılmasına dikkat edilmelidir.
7. Memelerde Hassasiyet
Erken ve gec gebelik doneminde rahatsızlığa neden olabilir.
Oneri :
24 saat sure ile uygun sutyen kullanılmalıdır. Sutyen, kan dolaşımını sağlayarak hassasiyeti azaltır.

8.Kabızlık ve Hemoroid Oluşumu
Hormonal etki ile mide-barsak hareketlerinin gebelikte yavaşlaması ve buyuyen uterusun rektum uzerine yaptığı bası sonucu kabızlık ve hemoroid gelişir.
Oneri :
- Bol ciğ sebze ve meyve yenmelidir.
- Her gerektiğinde beklemeden tuvalete gidilmelidir.
- Sabah ac karnına bir su bardağı ılık şekerli su icilmesi yarar sağlar.
- Bol sıvı gıda alınmalıdır. Orneğin su, corba, sulu yemekler.
- Kuru kayısı, kuru erik, kuru incir kompostolarının icilmesi kabızlığı onleyebilir.
- Duzenli jimnastik yapılmalı ya da haftada 3 gun yarım saat yuruyuş yapılmalıdır.
- Verilen demir ilacları tok karnına, bol sıvı ile alınabilir.
Gebelik Takibi Nedir ?
Anne ve bebeğin tum gebelik suresince; duzenli aralıklarla gerekli muayene ve onerilerde bulunarak dikkatli bir şekilde, bir sağlık personeli tarafından izlenmesidir.

Gebelik Takibi Neden Onemlidir?
Gebelik yaşını doğru saptayıp, bebeğin gelişimini doğuma kadar izlemek. Annede mevcut olan ve gebelik sırsında şiddetlenebilecek hastalıkları saptamak, gerekli tedaviyi yapmak. Gebeliğe bağlı ortaya cıkabilecek sorunları onceden saptayıp bu sorunları onleyici tedbirleri almak ve gerekli tedaviyi sağlamak. Anne karnındaki bebekte var olabilecek yapısal bozuklukları erken gebelik doneminde saptamak. Gerekli durumlarda anne karnında tedavi etmek. Anneyi gebelik, doğum, loğusalık ve bebek bakımı konularında eğitmek. Gerektiğinde psikolojik destek sağlamak.

Bir Gebe İlk Kez Ne Zaman Hekime Başvurmalıdır ?
Anne adayı, gebe kaldığını fark eder etmez şikayeti olmasa da hekime başvurmalı, ilk muayenesini yaptırmalıdır.
Bu muayenenin amacı; anne ve bebek icin risk faktorlerinin olup olmadığını saptamak, gebelik takip planını yapmak, bu takip planı cercevesinde yapılacak muayeneler ve testler konusunda anne adayını bilgilendirmektir. “Gebe Takip Kılavuzu” bu muayene sonrasında doldurulup gebeye verilir.

İlk Gebelik Muayenesinde Neler Yapılır?
Gebelik doğrulanır. İlk muayenede gebeliğin varlığı kesinleştirilir. Vaginal muayene ve ultrasonografi ile gebelik yaşı saptanır. Vaginal ultrasonografi ile son adetin ilk gununden sonraki 5-6. haftada uterus icinde gebelik kesesi, 7- 8. haftada ise bebeğin kendisi ve kalp aktivitesi gorulebilir.
Bu donemde yapılan ultrasonografi ile gebelik tanısı dışında;
- Coğul gebelikler
- Rahim ve yumurtalıklarda kitle varlığı ( miyom, kist gibi )
- Dış gebelik olup olmadığı anlaşılır.
Gebeden gerekli bilgiler alınır. Gebeliğin “riskli gebelik” olup olmadığı anlaşılır. Onceki gebeliklerle ilgili bilgiler - Olu doğum veya yenidoğan bebek olumu oykusu ,
- Gebeliklerin nasıl sonuclandığı (erken doğum, arka arkaya 3 veya daha fazla duşuk),
- Bebeğin doğum kilosu (4000g uzerinde ve 2500g altında bebek doğumu)
- Gebelik suresince ortaya cıkan şikayetler (tansiyon yuksekliği, preeklampsi-eklampsi, suların erken gelmesi, gebelik şekeri)
- Ureme sistemi ile ilgili gecirilen ameliyatlar (serklaj, klasik sezaryen)
Bu gebelikte ortaya cıkan şikayetler - Gebenin 16 yaşından kucuk, 40 yaşından buyuk olması
- Vaginal kanama
- Ureme organlarında kitle, miyom, kist varlığı
- Vaginal akıntı
- Tansiyon yuksekliği
Anne adayının; - Daha once gecirdiği hastalıklar (şeker, tansiyon yuksekliği, kalp hastalığı, bobrek hastalığı)
- Ureme sistemini ile ilgili gecirilen meliyatlar (miyomektomi, konizasyon, kollum amputasyonu, septum rezeksiyonu)
- Surekli kullandığı ilac,
- Sigara icimi
- Alkol alımı
- Eşi ile akrabalık ilişkisi
Anne ve baba adayının ailelerinde: - Kalp hastalığı,
- Şeker,
- Kalıtsal hastalık varlığı sorulur.

3.Fizik Muayene
Anne adayının tum sistem muayeneleri yapılır. Kan basıncı, vucut ağırlığı, boyu olculup kaydedilir. Odem, varis, meme kontrolu yapılır.

4.Laboratuvar Tetkikleri:
İlk kez başvuran anne adayına yapılması gereken testler;
Kan grubu ; Anne ve baba adaylarının kan grupları belirlenerek, doğacak bebekte kan grubu uyuşmazlığı riski saptanır.
Anne kan grubu RH (-), baba kan grubu RH (+) olan her bebekte Rh uyuşmazlığı gelişecek anlamına gelmemekle birlikte gebelik sırasında İndirekt Coombs testleri ile takip uygundur.
Doğumdan hemen sonra bebek kan grubu ve Direkt Coombs testine bakılır. Bebek kan grubu RH (+) ve Direkt Coombs testi (-) ise, anneye doğumdan sonraki 72 saat icinde Anti IgD aşısı yapılarak daha sonraki gebeliklerinde bebeklerin kan uyuşmazlığından etkilenmesi onlenir
Serolojik Testler :
HBsAg anne adayının hepatit (sarılık) gecirip gecirmediğini saptamak icin yapılan testtir. Eğer anne adayında HBsAg (+) ise, doğum sırasında bebeğe gecme riskini onlemek icin doğumdan hemen sonra bebeğe hiperimmunglobulin ve aşı yapılmalı, aşı doğumdan sonraki 2 ve 6. aylarda tekrarlanmalıdır. Halen Sağlık Bakanlığı’nın onerisi ile tum yenidoğanlara aşı yapılmaktadır. HBsAg (-) olan gebelere, hastalığa karşı koruyucu olarak hepatit B aşısı yaptırmaları onerilir.
Rubella (Kızamıkcık): Gebenin kızamıkcık gecirip gecirmediğini saptamak amacı ile Rb IgG bakılabilir. Eğer gecirmemiş yani Rb IgG(-) ise gebeliği boyunca dikkatli olması gerekmektedir. En doğru olan gebelik oncesi Rb IgG bakılması ve (-) ise anne adayına aşı yapılmasıdır.


Fetal Muayene – Bebeğinizin Muayenesi
Ultrasonografi, yuksek frekanslı ses dalgalarının gonderilmesi ve gonderilen dokudan geri donen ses dalgalarının bir ekrana yansıtılmasıyla goruntu elde edilmesi esasına dayanan, rontgen ışınları icermeyen bir yontemdir. Ultrasonografinin anne karnındaki bebek uzerine olumsuz etkisini gosteren bir veri yoktur ve gebelik doneminde guvenle uygulanabilmektedir. Buna karşın gebelik donemindeki ultrasonografi, tum diğer tıbbi yontemler gibi, ancak gerekli olduğu hallerde, bu konuda uzman ve yeterince bilgili kişiler tarafından ve uygun ekipmanlar kullanılarak yapılmalıdır.
Gebelik suresince yapılan ultrasonografi incelemeleri, gerek fetus (doğmamış bebek), gerekse anne adayının durumu hakkında kesin olmayan, ancak hekimin izlemesinde yardımcı olabilecek bulguların elde edilmesini sağlar. Usulune uygun yapıldığı takdirde bu tetkikin bildirilmiş bir yan etkisi yoktur.
Anne karnındaki bebeğin sayısının, pozisyonunun, sıvısının, yaşayıp yaşamadığının, gebelik yaşı tayini, ic organlarının, dolaşımının, gelişiminin ve plasentasının değerlendirilmesi, bir Down sendromu tarama testi olan ense saydamlığının olculmesi ve burun kemiğinin araştırılması, ikiz gebeliklerde plasenta sayısının ve kese sayısının belirlenmesi amacıyla kullanılır. Vaginal yolla yapılan ultrasonografi, acı ya da rahatsızlık verici bir işlem değildir. Annede enfeksiyon ya da duşuk gibi riskler taşımaz. Kural olmamakla birlikte daha cok, erken gebelik haftalarında, ilk 3 ay icinde gebelik tanısı, gebeliğin ic mi dış mı olduğu, gebeliğin yaşı, embriyo sayısının tespiti, embriyonun yaşayıp yaşamadığı ve bebeğin ic organlarının ve buyumesinin değerlendirilmesi icin kullanılır. İlerleyen gebelik haftalarında, erken doğum eylemi tanısında ve taranmasında rahim ağzı boyunun olculmesi ve plasentanın onde gelip gelmediğinin araştırılması icin kullanılır. Ayrıca cok sık olmamakla beraber gebeliğin son aylarında, başın doğum kanalına yerleştiği durumlarda kullanılabilir.
Gebelik takipleri sadece ultrasonografi ile yapılmaz. İdeal olanı: gebeliğin ilk anlaşıldığı gunden sonraki haftada, ayrıca 12, 22, 32 ve 38. haftalar civarında ve doğum oncesinde kurallarına uygun olarak ultrasonografi tetkiki yapılmasıdır. Şartları elvermeyenler icin bu sayı uce veya daha az sayıya indirilebilir.


Bir Gebe Gebelik Boyunca Kac Kez Muayene Olmalıdır?
- İlk ya da erken donem muayenesi: Gebelik yaşının ve embriyo sayısının belirlenmesi icin, bebeğin yaşayıp yaşamadığını, ic ya da dış gebelik tanısını koymak icin
- 11-14. haftalar arasında: Ense deri saydamlığı, burun kemiği varlığı ve bebekteki buyuk anormalliklerin tespiti icin
- 22-24. haftalar arasında: Bebekte anormallik varlığını, plasentanın yerini araştırmak ve rahim ağzı boyunu olcmek icin
- 32. haftada: Bebeğin buyumesini değerlendirmek icin
- 38.haftada doğum zamanı gelen annenin ve bebeğin durumunun değerlendirilmesi
olmak uzere, toplam 5 kez MUTLAKA hekimi tarafından gorulmelidir. Bu haftalarda yapılacak olan ultrasonografi muayenesi ve kan testleri bebeğin yapısal anomalilerinin saptanması, anne adayında gelişebilecek gebelik zehirlenmesi ve gebelikte ortaya cıkan şeker hastalığının erkenden tanınması, bebek gelişiminin değerlendirilmesi icin GEREKLİDİR.
Bu muayeneler dışında hekim gerekli gorur ise veya gebede normal dışı bir belirti olur ise ortaya cıkan yeni tabloya bağlı olarak ek muayeneler yapılabilir.
Muayene edildiğiniz yerde bahsedilen muayene yontemlerinin bulunmaması halinde, bu muayene imkanlarının nereden sağlanabileceği konusunda ebe veya hekiminizden bilgi alınız.
Ancak, bu muayenelerin sayısı ve sıklığı, hekim tıbbi nedenlerle gerekli gorduğu takdirde arttırılabilir. Ultrasonografi, anne karnındaki bebeğin sağlığı ve durumuyla ilgili bize cok değerli bilgiler vermekle birlikte, gelişmekte olan fetusun tum hastalıklarının tanısı ultrasonografi ile konamaz. Ultrasonografi ile buyuk fetal anormalliklerin pek coğu tanınabiliyor olmakla birlikte, bebeğin gelişimin değerlendirilmesi ve kucuk fetal anormalliklerin tanısındaki değeri daha az nettir. Ultrasonografi ile tanısı konamayacak pek cok genetik ve gelişimsel bozukluklara bağlı hastalıklar vardır. Ayrıca fetus anne karnında gelişmesini 9 ay boyunca surdurduğunden bazı hastalıklar gebeliğin ilerleyen haftalarında ortaya cıkabilir. Bu hastalıkların daha onceden ultrasonografiyi yapan hekim tarafından gorulmemesi, her zaman hekimin bu hastalığın tanısını atladığını gostermez. Yapılan ultrasonografinin bebekteki anormallikleri tespit olasılığı, yapan kişinin tecrubesine ve ultrason ekipmanlarının teknik ozelliklerine gore %20 ile 80 arasında değişmektedir.
Gebeliğin ucuncu ayından itibaren yukarıdakilere ek olarak bazı hastalıklar icin taramalar yapılabilir ve kesin olmamakla birlikte, fetusta kromozom sayısı ile ilgili bir sorun olma olasılığı ve bazı anormalliklerin mevcudiyeti saptanabilir. Ultrasonografinin yapıldığı bu haftalarda var olmayan bir sorun daha sonraki donemlerde ortaya cıkabilir veya var olduğu halde fetusun kucukluğu veya olgunun ozelliğinden dolayı goruntu kalitesinin tam olmaması nedenleri ile gorulmeyebilir.
Yaklaşık %2 gebede fetal anomaliye rastlanmaktadır. Gebeliğin 10-14 haftalarında yapısal anomalilerin yaklaşık %40’ı, 22-24 haftalarında %80’i ultrasonografi ile ortaya konulabilmekte ve tanınabilmektedir. Ancak bunlardan onemli ve gebelik seyrini değiştirecek yapısal anomalilerin olanlarının coğu tanınabilmektedir. Bunların daha ileri araştırmaları, gelişmiş merkezlerde ve Perinatoloji uzmanlarınca yapılır ve olası sorunların tanınabilir. Ancak yine de %100 oranında sonuc almak imkan dahilinde değildir. Ancak belirti ya da ultrasonografi bulguları varlığında şuphelenilebilmekte ve tanı konulabilmektedir.
Ayrıca, yapılan taramalarda zaman zaman (yaklaşık %10 oranında), aslında var olmayan bir sorun, varmış gibi gorulebilir ve endişe yaratabilir. Hatta bazen gebelik sona yaklaştıkca fetusun organlarının buyumesi ile onceleri gorulmeyen anormallikler gorunur hale gelebilir, ilk incelemede var olmayan yeni bir bulgu ortaya cıkabilir veya bu bulgunun ortaya cıkışı doğumdan sonraki doneme kadar sarkabilir.
Sonuc olarak gebelik sırasında yapılan ve normal olarak addedilen ultrasonografi incelemesi, o sırada yapılan muayenede gozlenen bir sorun olmadığının ifadesidir. Karışık ve şupheli durumlarda hekimler birbirlerinden yardım isteyebilirler.

11-14. Hafta Gebelik Muayenesi
Bu gebelik haftaları arasında ultrasonografi ile bebeğin;
- Kafa capı
- Baş-ard mesafesi olculerek gebelik yaşı saptanır.
- Mide,
- İdrar torbası,
- Kollar/ bacaklar,
- Eller/ayakların,
- Burun kemiğinin varlığı gorulur.
- Omurganın,
- Karın duvarının yapısı incelenir.
- Ense kalınlığı olculur.
Ense kalınlığının artışı Down Sendromu’nun yanı sıra kalp anomalileri ve genetik hastalıkların ilk belirtisi olabilir. Eğer cift ister ise; ense kalınlığı anne kanında bakılan Beta-HCG ve PAPP-A hormonlarının duzeyleri ile birlikte değerlendirilerek ciftin Down Sendrom’lu bebeğe sahip olma riski hesaplanır. Bu tarama testi ile Down Sendrom’lu bebeklerin % 90’i saptanabilir.
Bu muayene sırasında; Rh(-) olan gebelerde uyuşmazlık riskini saptamak amacı ile İndirekt Coombs Testi yapılır.
Gebe herhangi bir nedenle hekime muracaat etmekte gecikti ise; 15-20. gebelik haftaları arasında 11-14. gebelik haftasında yapıldığı gibi ultrasonografi ve kan testleri yapılır. Şayet 11-14 hafta muayenesi atlandı ise; Down Sendromu taraması amacı ile uclu biyokimyasal test yapılır. Bu amacla 16-18. gebelik haftasında anne kanında bakılan total HCG, serbest Ostriol ve Alfafetoprotein adlı hormon duzeyleri anne yaşı ve gebelik haftası ile birlikte değerlendirilerek bebeğin Down Sendromlu olma riski saptanır. Bu test ile Down Sendrom’lu bebeklerin %64’u saptanabilir.
Tarama Testleri: Down Sendromlu bebek icin test yaptıran gebeye ozgu riski belirler. Orneğin tarama testi sonucu 1/315 cıkmış ise, bu testi yaptıran gebe ile aynı yaş kilo ve gebelik haftasındaki 315 gebeden 1’inin bebeğinin Down Sendromlu olabilme ihtimalini gosterir. Başka bir deyişle 315 gebeden 314 tanesinin bebeği normal olacaktır. Bu testler sadece riski gosterirler, kesin tanı icin 1. trimesterde bebeğin eşinden ornek (CVS), 2. trimesterde ise bebeğin etrafındaki sıvıdan (amniosentez) ornek alıp genetik calışma yapılması gerekir. CVS ve amniosentez ultrasonografi altında annenin karnından ince bir iğne yardımı ile ve ağrısız olarak yapılır. Her iki işlem sonrası % 0.5-1 duşuk riski vardır. Bu işlemler, hekimin işlem konusunda yeterli bilgi vermesini takiben gebe ve eşi tarafından istenir ise yapılır. Hicbir hekim bu konuda yonlendirici olmamalıdır. Karar gebe ve eşi tarafından verilir ve işlem oncesi aydınlatılmış onam formu imzalanır.


22-24. Hafta Gebelik Muayenesi
Bu haftalarda yapılan ultrasonografi ile bebeğin ;
- Baş capı, cevresi, karın cevresi, uyluk kemiği uzunluğu (femur uzunluğu) olculerek gebelik gelişimi değerlendirilir.
- Kafa ici yapılar,
- Yuz, dudaklar,
- Omurga,
- Gobek kordonunun karın boşluğuna giriş yeri incelenir.
- Plasentanın yerleşim yeri saptanır.
- Kalp,
- Mide,
- Bobrekler,
- İdrar torbası,
- Kollar/bacaklar,
- Eller/ayakların varlığı gorulur.
- Rahim damarlarının akımları incelenerek ilerleyen gebelik haftalarında preeklampsi ve bebeğin gelişme geriliği ongorulebilir. Boylelikle bebekteki belirgin yapı anormallikleri erken gebelik doneminde saptanabilir.
50g glukoz tarama testi ile gebelikte şeker hastalığı taraması yapılır. Bu test icin gunun herhangi bir saatinde 50g glukoz iciminden 1 saat sonra kan şeker duzeyi olculur. Kan şeker duzeyi 140mg/dl ve uzerinde ise 100g glukoz ile oral tolerans testi yapılır tanı bu test sonuclarına gore konur.
Kan sayımı yapılarak; kansızlık varlığı veya riski araştırılır. Rh(-) gebelerde Indirekt Coombs Testi tekrarlanır.
32 ve 38. Hafta Gebelik Muayenesi
- Baş cevresi, karın cevresi ve uyluk kemiği olculerek gelişimi değerlendirilir.
- Plasentanın yerleşim yeri,
- Bebeğin etrafındaki sıvı miktarı
- Bebeğin rahim icindeki pozisyonu belirlenir.
Rh(-) gebelerde Indirekt Coombs Testi tekrarlanır. HBSAg(-) saptanan ve aşı yaptırmamış olan gebelerde HBSAg testi tekrarlanır.
Bu muayenelerin yanı sıra her hekim ziyaretinde;
- Kan basıncı,
- Ağırlık olculur.
- Odem ve varis varlığı araştırılır.
Eğer gebe belirtilen muayeneleri yaptırabileceği olanaklara sahip değilse, ulaşabildiği sağlık kuruluşunda;
- Kan basıncı.
- Ağırlık olculur.
- Karın duvarının elle muayenesi ile rahmin buyumesi izlenerek, bebeğin buyukluğu ve amnion sıvısının miktarı hakkında bilgi edinmeye calışılır. Rahim uc aydan sonra karın duvarından elle hissedilebilir. Bebeğin rahim icindeki duruşu başının, makat ve sırtının bulunduğu yer saptanır. Bu muayeneye Leopold manevrası denir.
- Bebek kalp sesleri dinlenir.
- Odem, varis varlığı kontrol edilir.
Gebelik boyunca yapılan tum muayeneler, testler, uygulanan tedaviler sorumlu sağlık mensupları (hekim/ebe-hemşire) tarafından gebede bulunan “Gebe İzlem Formu” na eksiksiz olarak işlenmelidir.Bu form gebeler tarafından her başvurdukları sağlık kuruluşuna goturulmeli ve gerekli bilgilerin kaydedilmesi sağlanmalıdır.










Bir Gebe Nasıl Beslenmelidir?

Besin grupları
Normalde
Gebelikte
Emziklilikte
1.Et, kurubaklagil, yumurta: Her ceşit et, tavuk, balık, kuru fasulye, nohut, mercimek vb.
2 porsiyon;
2 yumurta 1 porsiyon,
1 et veya kuru baklagil yemeği veya etli sebze yemeği 1 porsiyondur.
1 porsiyon daha fazla
1-2 porsiyon daha fazla
2.Sut ve sut urunleri
(sut, yoğurt, peynir)
2 porsiyon;
1 su bardağı sut veya yoğurt 1 porsiyondur,
2 kibrit kutusu kadar peynir veya cokelek 1 porsiyondur
1 porsiyon daha fazla
1 porsiyon daha fazla
3.Tahıllarekmek,pirinc, bulgur, makarna, şehriye, borek, tarhana vb.)
Hic veya 1 porsiyon
(3-6 dilim ekmek)
1 dilim ekmek daha fazla
1 dilim ekmek daha fazla veya 1 porsiyon pilav daha fazla
4.Taze sebze ve meyve
3-4 porsiyon;
en az bir porsiyon yeşil yapraklı sebzelerden, turuncgillerden veya domatesten
1-2 porsiyon daha fazla
2 porsiyon daha fazla
Sağlıklı bir gebelik ve sağlıklı bir bebek doğumu icin dengeli beslenme şarttır. Gebelikte gunluk kalori ihtiyacına 350 Kcal/ gun ilave edilir.
Her gebe gunde ; 80g protein,
1,5g Kalsiyum
30-60g Demir.
A, B1, B2 ve C vitamini almalıdır.
Orneğin :
2 su bardağı sut veya 1 kase yoğurt veya 2 kibrit kutusu buyukluğunde beyaz peynir.
1 porsiyon et veya balık veya karaciğer veya kuru fasulye, mercimek gibi kuru baklagiller veya 1 yumurta.
Meyveler; 2-3 elma, portakal iceren bir diyet gerekli ek kalori, protein ve demir ihtiyacını karşılar.
Gebelikte onemli olan fazla gıda almak değil, dengeli gıda almaktır. Uc oğun arasında ek oğunler alınarak enerji ihtiyacının duzenli karşılanması sağlanır.
Tum gebelik boyunca alınması gereken ideal kilo 10-12 kg ‘dır.

Salam, sosis, sucuk gibi katkı maddesi iceren besinler mumkun olduğu kadar seyrek tuketilmelidir.
D vitamini besinlerde bulunmaz. Ancak guneş ışınlarının direk cilde yansıması ile sağlanır. Bu nedenle guneşlenmeye ozen gosterilmelidir.
Mutlaka iyotlu tuz kullanılmalıdır.
Kansızlığı onlemek icin yemeklerle birlikte cay icilmemeli, kahve sayısı en fazla iki fincan ile sınırlanmalıdır. Kola ve hazır meyve suları icilmemelidir.
Doktora danışılmadan ilac kullanılmamalıdır.
Yeterli ve duzenli beslenen gebelerde ek vitamin ve kalsiyuma ihtiyac yoktur. Demir eksikliği anemi riski saptanır ise ( Hb