HALK METODLARI

Geri Cekme Yontemi: Bilinen en eski yontemlerden biridir ve ulkemizde en sık uygulanan yontemdir. İlişki esnasında erkeğin boşalmadan hemen once penisi geri cekmesinden ibarettir. Başarısızlık oranı cok yuksektir. Erkeğin kendini kontroldeki zorluk ve kadının orgazmının coğu kez yarıda kesilmesi onemli dezavantajdır. Guvenilir bir yontem değildir.

Temas Sonrası Duş: Teorik olarak temas sonrası su veya sirke ile yapılan duşun spermleri vajenden uzaklaştırabileceği duşunulmekte ise de, temasdan 90 saniye sonra bile spermin rahim ağzından iceri girebildiği gosterilmiştir. Etkin bir yontem değildir.

Emzirmenin Uzatılması Doğum sonrası emziren kadınların yumurtlamanın engellenmesi nedeniyle daha az fertil oldukları bilinmekte ve emzirmenin uzatılarak gebelikten korunma cok eskiden beri uygulanan bir yontemdir. Duzenli ve sık sık emziren ve adet gormeyen kadınların doğum sonrası ilk 6 ay uygulayabilecekleri bir yontemdir. Daha sonraki donemlerde etkinliği giderek azalmaktadır.

GELENEKSEL YONTEMLER

Prezervatif (kondom), cinsel ilişkiden once penise gecirilerek spermin vajende teması onlemektedir. Kondomların en buyuk avantajı aynı zamanda cinsel temasla bulaşan hastalıklara karşı koruyucu ozelliği olmasıdır.
Sperm olduren Ajanlar: Spermisit vajinal jel, krem ve suppozituarlar hem kimyasal olarak sperm oldurucu etkisine hem de spermlerin rahim ağzından gecmesi icin mekanik bariyer etkisine sahiptirler. Cinsel temastan belirli bir sure once vajene yerleştirilirler.
Takvim Yontemi: Bu yontem siklusun, yumurta ile spermin karşılaşabileceği doneminde cinsel temas yapılmamasından ibarettir. Aslında yumurta omru 12-24 saat spermin ise 36-48 saat olduğunda beklenen yumurtlama doneminden 3 gun once 3 gun sonra yapılacak cinsel perhizin teorik olarak etkili olması beklenmektedir.
MODERN YONTEMLER
Doğum Kontrol Hapları (Oral Kontraseptifler)
Doğum kontrol hapları sentetik olarak estrogen ve progesteron hormonlarını icermektedir. Gunumuzde kullanılan doğum kontrol haplarının yan etki ve risklerinin azaltılması amacıyla estrogen ve progesteron miktarları azaltılmış ve yeni progestinler geliştirilmiştir. Doğum kontrol haplarının teorik etkinliği cok yuksektir. Başarızıslık oranı %0.1 (binde bir) olmakla beraber kullanım hatalarına bağlı olarak 1.yıl sonunda başarısızlık oranı %3'u bulmaktadır. Başarı oranında duzenli kullanım onemli rol oynamaktadır.

Doğum kontrol haplarının gebeliği onlemedeki en onemli etki mekanizması yumurtlamanın engellenmesidir. Ayrıca haplardaki progestin hormonun etkisiyle rahim ağzındaki mukus kalınlaşmakta ve spermin gecişi engellenmektedir. Yine progesteron hormonu dollenmiş yumurtanın yerleştiği rahim ici zarı uygunsuz hale getirerek yerleşmeyi engellemektedir. Son olarak fallop borularının hareketi ve yapısındaki değişiklikler nedeniyle yumurtanın tuplerden uygun şekilde taşınması onlenmektedir.

Bulantı, memelerde hassasiyet ve kilo alma rahatsız edici yan etkiler olmakla birlikte duşuk doz yeni haplarda gorulme sıklığı azdır. Kilo alımı genellikle diyet kısıtlaması ile ayarlanabilmektedir.
Depresyon cok nadir gorulen bir yan etki olmakla birlikte depresyonda olanlara doğum kontrol hapı onerilmemektedir.
Doğum kontrol hapı bırakıldıktan sonra gebe kalma da hafif bir gecikme olabilmekle beraber 1. yılın sonunda %75, 2 yılın sonunda %90 kadın gebe kalmaktadır. Hap bırakıldıktan sonra oluşan gebeliğin seyri normal gebelikle aynıdır. Anomalili bebek doğurma ve duşuk şansında artış olmamaktadır.
Sut veren kadınlarda sadece progesteron iceren haplar onerilir. Ya da doğum sonrası ilk 6 spiral veya kondom ile korunmak uygun bir alternatiftir.
Duşuk dozlu hapların guvenilirliği nedeniyle hap kullanan hastaları yılda bir kez kontrolden gecirmek yeterli olmaktadır. Başlangıcta iyi bir fizik muayene kan basıncı olcumu, idrar tahlili, meme muayenesi, karaciğer fonksiyon testleri, pelvik muayene ve PAP smear yapılması gereklidir. Risk faktorleri olan kadınlar 6 ayda bir gorulmelidir. Yan etkiler yada şikayetler olduğunda doktora danışmalıdır.
Hap kullanan hastalarda ozellikle ilk 3 ayda ara kanama gorulebilir.
Hap kullananlarda adet gormeme %1'in altında gorulmektedir. Uzun yıllar kullanımdan sonra bu oran %5'e cıkabilmektedir. Hasta bu durumdan rahatsız değilse gebelik ekarte edilmek şartıyla ilaca devam edilir.
Kilo alımı duşuk dozlu haplarda genellikle problem olmamaktadır.
Duşuk doz haplar yuzde sivilceye neden olmadıkları gibi ozellikle akneli hastalara onerilmektedir.
Karaciğer metabolizmasını etkileyen ilaclar ile birlikte alındığında doğum kontrol haplarının etkinliği azalmaktadır.
Migreni olan hastalarda duşuk doz doğum kontrol hapları kullanılabilir. Bununla birlikte norolojik bulguları olan migren hastalarında, doğum kontrol haplarının kullanılmaması uygundur.
Doğum kontrol hapları damar tıkanıklığı riski olan kalp hastalarında kullanılmamalıdır.
Son yıllarda sigara icmeyen sağlıklı herhangi bir risk faktoru olmayan 40 yaşın uzerindeki kadınlarda da duşuk dozlu hapların kullanılması gundeme gelmiştir.
Doğum Kontrol Halkası (NUVARİNG)
Nuvaring, uygulaması cok kolay, yeni geliştirilmiş, guvenilir, icinde hormon iceren, ince, yuvarlak, esnek bir halkadır. Nuvaring gebelikten korunma amacıyla vajina icine adetin ilk gunu yerleştirilir ve 21 gun vajinada kalır.
Aynı ağızdan alınan doğum kontrol hapları ile aynı şekilde etki mekanizmasına sahiptir, fakat daha duzenli bir şekilde hormon salınımı yaparak bir ay boyunca gebelikten korur. Her gun dengeli hormon salınımı nedeni ile doğum kontrol haplarındaki gibi ara kanama riski cok daha duşuktur, adet duzensizlikleri Nuvaring ile olmamaktadır. Cunku 24 saatte bir alınan doğum kontrol haplarında bazen adet duzensizliği şikayetleri ortaya cıkmaktadır.Vajina icine kolay bir şekilde derine yerleştirilen Nuvaring cinsel ilişki sırasında erkek eş tarafından da hissedilmemektedir.
Rahim İci Arac (Spiral)
Turkiyede yaygın kullanılan 2 turu mevcuttur. Bakırlı spiraller ve hormon iceren (MİRENA) spiral.

Bakır iceren spiral hormonları etkilemez, yumurtlama devam eder. Rahimde yabancı cisim reaksiyonu oluşturmakta, spermleri etkisiz hale getirmekte hatta dollenme olursa dollenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini engellemektedir. Bakır iceren spiraller, yabancı cisim reaksiyonuna ek olarak, bakırın servikal mukusa etkisi ile sperm transportunu bozması spermi ve dollenmiş yumurtayı yıkıma uğratması veya rahim ic zarını bozarak, dollenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini engellemesi soz konusudur.
Spiralin teorik etkinliği %95-99'dur. Dışarı atılması %5-12'dir.
Duzensiz kanama, ağrı ve enfeksiyon en onemli yan etkilerdir. Gebelik durumunda, rahim ağzı veya rahim kanseri olanlara, enfeksiyon varlığında, dış gebelik oykusu olanlara spiral takılması sakıncalıdır.

Spiral takılmadan once hasta bilgilendirilir ve iyi bir jinekolojik muayene yapılır. Spiral adetin son gunlerinde takılır. Bu donemde gebelik olasılığı yok sayılır, rahim ağzı yumuşak ve acıktır, daha kolay takılır.
Modern bakırlı spiraller yakınma ve yan etki olmadığı takdirde 5 yıl hatta daha uzun sure kullanılabilir.
MİRENA(Hormonlu Spiral)
Turkiye'de bulunan ve yaygın kullanılan tek hormon iceren spiral "Mirena" dır.
Etki mekanizması spiral ile aynıdır. Ek olarak, uzerinde taşıdığı progesteron hormonu rahim ic dokusunu incelterek gebeliği onlemedeki başarıyı arttırmaktadır.
Doğum kontrol yontemi olarak kullanımının yanı sıra, adet kanamalarının aşırı olduğu durumlarda tedavi amacıyla da kullanılmaktadır. Adet kanamasının miktarını genel olarak azaltır. Bu nedenle ozellikle adet kanamasından şikayet eden hanımlarda tercih edilebilir.
Ozellikle menopoz oncesi donemde sık adet kanamaları ve hatta bu yuzden kansızlık problemi olan ve bu adet kanamalarının kanser veya kanser oncusu bir lezyona bağlanmayan hastalarda tedavi amaclı mirena uygulaması yapılabilir.
Yine, rahimden koken alan kucuk myomlardan oturu adet duzensizlikleri ve aşırı kanaması olan ve rahim ameliyatı yapılması duşunulmeyen kişilerde mirena uygun bir tercihtir.
Mirena ile ilgili bir dezavantaj, maliyetinin diğer spirallere gore daha fazla olması.

Depo Hormon İceren Yontemler
Norplant: Progesteron hormonu iceren silastik 6 kapsulden oluşan bir aygıttır. Bu aygıt on kolun ic yuzune hekim tarafından kucuk bir cerrahi işlemle yerleştirilmektedir. 5 yıl kalabilmektedir. Yumurtlamayı engeller ve ayrıca rahim ağzındaki sıvının kalınlaşması spermlerin gecmesi icin uygunsuz bir ortam oluşturmaktadır. Progesteron hormonu dollenmiş yumurtanın yerleşeceği rahim ici zarını uygunsuz bir hale getirmektedir. Gecirilmiş damar tıkanıklığı oykusu olanlar, tanı konmamış genital kanaması olanlar, karaciğer hastalığı olanlar, meme kanseri olanlar kullanamaz.
Norplant cok etkili bir doğum kontrol yontemidir. Norplant kullananlarda sıklıkla ara kanamaları gorulmektedir. 1.yıl icinde hastaların %60'ında ara kanaması gorulmektedir. Bu norplantın en onemli dezavantajı olmaktadır. Ayrıca baş ağrısı akne, kilo alma, memelerde hassasiyet gibi yan etkiler de gorulebilmektedir.

Depo Provera: 3 ayda bir kalcadan yapılan enjeksiyonla uygulanan 150 mg progesteron hormonu iceren preparatlar da norplantla aynı etki mekanizması ve benzer yan etkilere sahiptir. Ara kanaması, memelerde hassasiyet, kilo alımı ve depresyon en onemli yan etkilerdir. Adetin ilk beş gununde ilk enjeksiyon uygulanır ve 3 ayda bir tekrarlanırsa cok etkili bir doğum kontrol yontemidir.

Cerrahi Sterilizasyon

Ozellikle gelişmiş ulkelerde son zamanlarda gittikce yaygınlaşan spermlerin gectiği kanalın kadında ise yumurtanın gectiği tuplerin cerrahi olarak kapatılması ile kontrasepsiyon sağlandığı cok etkin bir yontemdir. Ulkemizde 1983 yılında cıkarılan kanunla hem erkekte hem kadında cerrahi sterilizasyon yasal hale gelmiştir.



[h=2]İstanbul Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]