Gebelikte vitamin kullanımıVitaminler; Buyume, gelişme, kan yapımı, enzimlerin fonksiyonları, hucrelerin duzgun calışabilmeleri icin gerekli olan temel maddelerdir. Vitamin ve minerallerin gunluk alınması gereken miktarları genel olarak gebelik ve emzirme doneminde artmaktadır. Gebelik haftası, son adet tarihi (SAT)’ne gore hesaplandığı icin kadın, gebe kaldığını oğrendiği zaman fetus en az 1 aylık olmaktadır. Bazı vitaminlerin dollenme sırasında ve sonrasında, belirli duzeylerde kan değerine sahip olması gerektiğinden doktor gozetiminde ve bilincli olmayan hamileliklerde bu destek sağlanamamaktadır. Buna ornek olarak, onceki gebeliğinde noral tup defektli (NTD) bebek oykusu bulunan ailelerdeki bu toplumda 30/1000 oranında gozlenmektedir. Cunku ilk 3 ay fetusun organ gelişim (organogenez) donemidir, bu donemde ortamda yeterli folik asit olmasının, noral tup defektlerini % 70 oranında onleyebildiği gosterilmiştir. Bu nedenle ideal olarak gebelik kararının verilmesinden sonra, gebelikten en az 8 hafta oncesi ile gebeliğin ilk 3 ayı suresince bu destek sağlanmalıdır. Ozellikle geri kalmış ve sosyoekonomik duzeyi duşuk toplum ya da bireylerde bu desteğin sağlanması daha da onem kazanmaktadır. Şimdi bazı vitamin, mineral ve gıdaların kullanımına değinmeye calışalım.
Multivitamin kullanımı: Amerikan Ulusal Bilim Akademisi (IOM) ve CDC’e gore, gebelik ve emzirmede kullanılması gereken vitamin ve mineral takviyesini belirlemiş ve yayınlamıştır. Buna gore gebelerde folik asit (0.4-0.6 mg/gun), demir (30-60 mg/gun), B6 vitamini (2 mg/gun), cinko (15 mg/gun), bakır (2 mg/gun), C vitamini (50 mg/gun), kalsiyum (250 mg/gun), ve vitamin D (5µg/gun) kullanılmasını ya da alınmasını onermektedir. Bu amacla gebelerde multivitamin desteği yapılması A.B.D’de sık uygulanmaktadır. Elimizdeki bilgiler gebelikte, ozellikle Folik asit , demir ve B6 vitamininin replasmanının faydalı olduğunu gostermektedir.
Bu arada rutin olarak multivitamin desteğinin yapılmasının risk ve faydaları gunumuzde halen netleşmemiştir. Bununla ilgili en onemli kaygı, multivitaminler icerisinde birlikte sunulan mineral ve vitaminlerin, gıdalarla beraber alımında, emilimleri yada biyoyararlılıklarında artma ya da azalma gibi etkileşimlerin olup olmayacağıdır. Orneğin kalsiyum ve magnezyum, demir emilimini inhibe etmektedir. Duşuk gelir seviyeli gebelerde yapılan bir gozlemsel calışmada gebeliğinin 1 ve 2. Uc aylık donemlerinde vitamin preparatları kullandırılan gebelerde erken doğum riskinin azaldığı gosterilmiştir. Oyle ki 33 haftadan once erken gebelik riski, ilk 3 ayda vitamin kullanımı ile 4 kat azalmaktadır. A vitamini fazla alınması durumunda sakatlık (teratojenite) yapabilen bir vitamindir. Epitel doku, buyume, gelişme, kemikler, gorme, ureme olaylarında etkilidir. Yumurta sarısı, tereyağı, sut, margarin, sebze ve meyvelerde bulunur. Gebelikte gunluk 10.000 İU uzerinde dozda asla kullanılmamalıdır.
E vitamini ise hucre zarı ve ic butunluğunun korunmasında etkili antioksidan bir vitamindir. Gunde 5-30 mg gereksinim olup hamilelik bu ihtiyacı fazla arttırmaz. Soya yağı, fındık, ceviz, yumurtada mevcuttur. K vitaminine de E vitamini gibi gebelikte artmış bir ihtiyac yoktur ve fazla alımları aksine toksiktir. C vitamininin gunluk ihtiyacı icin doğal yollarla yaklaşık 1 portakal yeterlidir. Dunya sağlık orgutu iodine alımını hem gebelik, hem laktasyonda 250 mcg, Amerikan tiroid birliği ise 150 mcg onermektedir. Florid icermeyen suları icen ya da floridsiz icme suyu tuketenlerde gebe olsun olmasın gunluk 3 mg florid ihtiyacı mevcuttur. Bu ozel durumlar dışında, gebelere florid desteği rutinde kesinlikle onerilmemektedir. Gebelik oncesinde multivitamin kullanımın faydasına ilişkin yapılmış randomize kontrollu bir calışma bulunmamaktadır.
Demir kullanımı: Gebelikte Demir kullanımı ile yapılan geniş caplı calışmalarda duşuk kan değerleri olan hastalarda, duşuk doğum ağırlıklı bebek doğurma, prematuritelik, anne ve bebek olumu gibi risklerin arttığı gosterilmiştir. Tum gebelik ve laktasyonda total olarak 1000 mg demir kaybedilmektedir. Bu nedenle gebelere anemi yoksa 27-30 mg, anemi varsa 30-120 mg gunluk demir alımı mutlaka sağlanmalıdır. Cochrane verilerine gore demir ve folik asitin birlikte verilmesi ile anemi riski azaltılmaktadır (Hemoglobin 10-10.5 gr/L altında olduğunda) Demir takviyesi sırasında C vitamini alınmasının emilimi arttırdığı, kahve-cay-sut ve kalsiyum alımının ise bu emilimi bozduğu bu nedenle ayrı zamanlarda alınmaları gerektiği bilinmektedir.
Kalsiyum kullanımı: Genel olarak 19-39 yaş arası bayanlarda (gebe olsun ya da olmasın) gunluk 1000 mg kalsiyum alınması onerilmektedir. 14-18 yaş arasında ise bu 1300 mg olmalıdır. Kalsiyum alımından optimal yarar sağlayabilmek icin yeterli dozlarda D vitamini ve magnezyum alınması da şarttır. Yetersiz kalsiyum alımı olan duşuk gelir duzeyli hamilelerde kalsiyum replasmanı gebelik hipertansiyonu (preeklampsi) ve kemik erimesi(osteoporoz), bacaklardaki krampların riskini azaltmak icin faydalıdır. Bu ayrıca anne karnındaki bebekte ( fetus) kurşun zehirlenmesini ve neonatal hipokalsemi gibi bebeğe nobet gecirten bazı durumları da onlemektedir. Cunku kurşun, kemikte birikerek, kemik turnover’ını arttırır ve kan dolaşımına kurşun salınmasına neden olabilir. Aynı şekilde magnezyumun yetersiz alınması annede bacak kramplarına neden olabilir. Guneş ışığı almayan ya da 600 mg altında gunluk kalsiyum alan gebelere ilave 600 mg kalsiyum, gune ışığı ile temas ya da 10 µg vitamin D alması onerilmelidir.
Vejeteryan gebelikler: Hicbir hayvan urununu tuketmeyen vejeteryan gebelerde ilave olarak 400 IU( 10 µg) D vitamini ve 2 µg B12 vitamini verilmelidir. B12 vitamininin ana kaynağı hayvansal gıdalardır.
Balık Yağı Kullanımı: 2004 yılında A.B.D hukumeti bazı deniz urunlerindeki ağır metaller, endustriyel kiyasallar ve metil civa zehirlenmesi riski nedeniyle aşırı deniz urunu alınmasını kısıtlamıştır. Cunku civa, ozellikle yeni gelişen savunmasız fetusun sinir dokusuna toksik etkilidir. Bununla birlikte sağlık icin cok faydalı olan omega 3 yağ asitlerinin tek kaynağı da yine balık tuketimidir. Ve tuketim ile erken doğum, duşuk doğum ağırlıklı bebek doğurma ve preeklampsi oranlarının azaldığı calışmalarla gosterilmiştir. Az tuketimi ile ise 6 ay- 8 yaş arası cocuklarda sozel zeka ve davranışsal kalitede duşme izlenmiştir. Tum bunlara rağmen gebelikte optimal balık alımının ne olması gerektiği halen net değildir. Civa iceriği duşuk olan ve onerilen balıklar, salmon, karides, tuna, morina, yayın balığıdır. Balık yağı ya da Omega 3 preparatlarının kullanımı civa ve diğer kimyasalların alınmasını ve toksisitesini onleyebilir. Ancak rutin kullanımı ile ilgili bir calışma yoktur.
Gebelik bulantı ve kusmaları: Gebelikte aşırı bulantı ve kusma olması hiperemezis gravidarum olarak adlandırılır. Gebelerin % 0.5-2’sinde bulunur. Aşikar bir sebebi olmaksızın aşırı bulantı, kusma, en az %5 kilo kaybı, idrarda ketonuri (aclık belirtisi olarak) bulunmasıdır. Bu gebelerde ilk basamak tedavi olarak 10-25 mg vitamin B6 gunde 3-4 kez verilmelidir. B1 ve B6 vitamininin gebelerde bulantı ve kusmaları %74’e kadar azalttığı bilinmektedir.
Gebelikte ozellikle yetersiz beslenme durumlarında, sigara &alkol kullanımında, vejeteryanlar da, coğul gebeliklerde, adolesanlarda, dengeli ve gebeliğe ozel olarak uretilmiş multivitamin / multimineral kombinasyonlarının alınması uygundur. Yiyeceklerin saklanma, pişirilme, hazırlanma surecleri vitamin iceriklerini etkileyebilmektedir. Ulkemiz gibi kadın populasyonda demir eksikliği anemisinin, %75 gibi yuksek oranlarda karşımıza cıktığı ulkelerde vitamin, mineral, demir desteği ancak doktor gozetiminde ve onerilen dozlarda olmalı, beslenmenin yerini tutmayacağı bilinmelidir. Bu dengeli kombinasyonlar selenyum, bakır, biyotin gibi sadece diyetle alınabilen ozel mineraller de icermelidir. Gebelikte rutin vitamin kullanımı konusunda halen kabul edilmiş kanıt ve goruşler yoktur. Aşırı ve kontrolsuz kullanımlarında başta A,D,E,K vitaminleri gibi yağda eriyen vitaminler olmak uzere vucutta birikim yaparak, faydanın aksine zarar verebilecekleri ki ozellikle A ve D vitaminlerinin fazla miktarlarda alınmasının bebekte sakatlığa yol acabildiği unutulmamalıdır.
Referanslar:
1-Yetley EA: Multivitamin and multimineral dietary supplements: Definitions, characterization, bioviability, and drug interactions. Am J Clin Nutr 85:269 S-276,2007
2-School TO, Hediger ML, Bendich A et al: Use of multivitamin/mineral prenatal supplements: Influence on the outcome of pregnancy. Am J Epidemiol 146:134-141,1997
3-Insttue of Medicine (U.S) Subcomitee on Nutritional Status and Weight Gain during Pregnancy: Nutrition during pregnancy: I. Weight gain. II.Nutrient supplements. Washington, DC, National Academy Press,1990.
4-Siega –Riz AM, Hartzema AG, Turnbull C et al.: The effects of prophylactic iron given in prenatal supplements on iron status and birth outcomes: A randomized controlled trial. Am J Obstet Gynecol 194:512-519,2006.
5- Hibbeln JR, Davis JM, Steer C, et al.: maternal seafoodconsumption in pregnancy and neurodevelopmental outcomes in c hildhood(ALSPAC study): An observational cohort study. Lancet 369:578-585,2007.
Saygılarımla...
Yrd. Doc. Dr. İlker Gunyeli




[h=2]Isparta Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]