Gebelikte kafein tuketiminin maternal ve fetal etkileriKafein belki de dunyada en sık tuketilen, farmakolojik olarak aktif maddedir. Kafein yaygın iceceklerde (kahve, cay, meşrubat) kakao veya cikolata iceren urunlerde ve ilaclarda bulunur. Toplam kafein alımının en yuksek yuzdesini oluşturan kahve (75%), ardından (%15) ile cay ve (%10) ile kafeinli sodalar gelmektedir. İsvec, Norvec, Danimarka ve Hollanda’da kişi başına gunde yaklaşık 400 mg kafein tuketilirken, Doğu Avrupa ulkeleri ile ABD’de 200-250 mg arasında tuketilmektedir.
Kafeinin etkisi ağızdan alındıktan 5-10 dakika sonra baslar ve sindirim sisteminden emilimi 45 dakikada tamamlanır. En yuksek plazma konsatrasyonlarına alımından 15 ile 60 dakika arasında ulaşmaktadır. Fakat sindirimi 120 dakika kadar surebilir. Midedeki gecikmiş boşalma suresi bu emilim suresini geciktirebilir.. Oral ajanlar portal dolaşıma ince bağırsaktan emilerek girerler ve sistemik dolaşıma girmeden once barsak duvarından gecerek karaciğerde CYP450 izoenzimleri tarafından metabolize olur. Hucrelere gecişi sırasında herhangi bir bariyer olmadığı icin kafein beyin, testis ve fetus dahil vucuttaki tum hucrelere ve dokulara hızlı bir şekilde yayılır.
Gunde kilo basına 5-8 mg kafein alınırsa, kanda (plazmada) kafein miktarı 8-10 mg/l’ye ulasır. Erişkinde kafeinin yarılanma omru (kanda yarıya inmesi icin gecen sure) 2.5-4.5 saatken, hamile kadınların coğunda kafeinin yarılanma omrunun 11,5 saatten 18 saate uzadığı gorulmuştur. Gebelik surecindeki bu olumsuz etki, plasentadan kolayca fetuse gecen kafeinin normalden cok daha uzun ve zor metabolize edilmesi sonucunda ortaya cıkmaktadır. Cunku anne karnında gelişimini surduren fetusun karaciğeri, henuz kafeini metabolize edecek olgunluğa erişmemiştir. Kafeinin birincil metabolitleri , para- xanthine, theobromine, theophylline olup tam vucut sıvılarında ve gobek kordonunda gorulduğu ve fetal beyinde biriktiği tespit edilmiştir. Kafeinin yarılanma omru Yeni doğan bebeklerde 80 saat, erken dogan (premature) bebeklerdeyse 100 saate ulaşır. Diger deyişle bebeklikte alınan kafein cok uzun sure kanda kalır ve etkisi uzun surer.
Gebelik surecinde kafein tuketen kadınlarda hipertansiyon, preeklemsi, spontan duşukler gorulurken fetuste ise duşuk doğum ağırlığı ve fetal buyume geriliği gorulmektedir. Buna ek olarak, annenin aşırı miktarda kafein tuketmesinin fetusun mineral eksikliğine bağlı olarak kemik yoğunlu uzerine zararlı etkileri olduğuna ilişkin calışmalar vardır.
Dunya Sağlık Orgutu (WHO) kurallarında hamilelik sırasında kafein alımı 300 mg/gun tavsiye edilirken, Kadın Hastalıkları ve Jinekologlar Amerikan Koleji ve Norvec Gıda Guvenliği Otoritesi ve Nordic Beslenme Tavsiyeleri (NNR) gunde maksimum kafein alımını 200 mg tavsiyesinde hemfikirdir.

Hipertansiyon ve pre-eklemsi
Kafein alımı akut kan basıncı duzeylerini artırır. Normotansif bireylerde 200-250 mg kafein dozu, diyastolik ve sistolik kan basıncını sırasıyla 4-13 mm Hg , 3-15 mm Hg arttırır. Hamilelik sırasında kafein alımı ile ilişkili kan basıncı seviyelerinde farklılıklar, subklinik kardiyovaskuler adaptasyon mekanizmaları ve gebeliğe bağlı hipertansiyon ve pre-eklampsi olarak hipertansif bozukluklara, yol acabilir. Preeklampsi gebeliğin ikinci yarısında veya postpartum ilk 24 saat icinde ortaya cıkan hipertansiyona proteinuri veya odemin eşlik ettiği olgulardır. Hipertansiyon tum gebeliklerin %7 ile 10'una eşlik eder. Hipertansif bozukluklar gebelikte en cok gorulen medikal komplikasyon olup, maternal ve perinatal mortaliteyi ve neonatal komplikasyonları anlamlı olarak artırır.

Duşuk Doğum Ağırlığı
Onceki bazı calışmalarda kafein tuketimi ve doğum ağırlığı arasında anlamlı ilişki tespit edilmezken [6], 2007 yılında Bech ve ark. tarafından yapılan gebelik sırasında kafein alımını azaltmanın doğum ağırlığı ve gebelik suresine etkisini tahmin etmek icin tasarlanmış bir randomize, cift-kor kontrollu calışma yurutulmuştur. Calışmaya gebeliğinin 20. gebelik haftasını gecmemiş bir gunde en az uc bardak kahve (kafeinli ya da kafeinsiz kahve) icen 1.207 hamile kadını dahil edilmiştir. Doğum ağırlığı verileri 1150 canlı doğan tekil ve gebelik suresi verileri 1153 canlı doğan tekil bebekten elde edilmiştir. Hamilelikte kafein tuketenlerle kafeinsiz kahve tuketenler (ortalama kafein alımının diğer gruba gore daha 182 mg duşuk ) arasında ortalama doğum ağırlığı veya gebelik suresi uzunluğu arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Gebelik uzunluğu, eşlik, hamilelik oncesi vucut kitle indeksi ve sigara icin duzeltmelerden sonra kafein tuketmeyen kadınlardan doğan bebeklerin ortalama doğum ağırlığı kafein tuketen kadınlardan doğan bebeklerden 16 g daha yuksek bulunmuştur. 2013 yılında yapılan bir buyuk gozlemsel araştırmada ise hic kafein tuketmeyenlere gore bebek doğum ağırlıklarında hamilelik sırasında >200 mg/gun kafein tuketenlerde 60-70 g ve 100 mg/gun kafein tuketimi olanlarda 28 g daha az olduğu bulunmuştur. Yazarlar gebeliğin ikinci yarısında kafein alımının ılımlı bir azalmasının doğum ağırlığı veya gebelik suresi uzerinde hicbir etkisi olmadığı sonucuna varmışlardır.

Spontan Duşukler
Genel populasyonda gebelikte spontan abortus ile kayıp (20 haftadan once gebeliğin istenmeyen sonlandırılması) ya da fetal olum (20 hafta sonra fetal olum) sıklıkla gorulur. Uzun yıllardır araştırma yapılmasına rağmen, bu tur gebelik kayıplarının nedenleri bilinmemekteydi. Fernandes ve ark. fetal olumlerin kafein tuketimi gibi cevresel faktorlerin olası katılımı ile, cok faktorlu olabileceğini one surdu. Kafein hucre buyumesini ve fetal gelişimini etkileyebilir fosfodiesteraz inhibe ederek hucresel siklik adenozin monofosfat duzeylerini artırır. Ayrıca, kafeinin yapısı adenin ile guanin'in benzer, yani mitoz sırasında DNA makromolekul dahil edilerek kromozom anormallikleri neden olur. Kafein sindirim sistemi icinde hızla emilir, Bir cenine amniyotik sıvı veya gobek kordonu yoluyla neredeyse tum dokulara yayılır ve fetusun kafeini metabolize etme yeteneğini cok azdır. Ayrıca, gebelik sırasında annenin vucudundan kafein atımı yavaşlar, Furuhashi ve ark. Bircok kafeinli icecekler tuketilen gebe kadınlarda kromozomal anomaliler ve spontan abortus yuksek oranlarda gosterdir.

Fetal Buyume Geriliği
Kafein alımı hucrelerde siklik AMP nin artışı hucre bolunmesine mudahale eder ya da katekolamin aracılı ile rahim vazokonstriksiyonuna neden olabilir. Eğer gebelik sırasında rahimde kan akımın azalmalar kritik bir noktaya gelirse fetal oksijenasyonu ve beslenmeyi derinden etkileyebilir. Kafeinin hangi mekanizmaları etkileyerek fetal buyumeyi etkilediği tam olarak bilinmemektedir, ancak literatur uteroplasental kan akımı, fetoplasental kan akımı veya villoz kan akımının bozulmasının buyume geriliğine yol actığını gostermektedir. Buyume geriliği perinatal mortalite ve morbidite icin yuksek risk yarattığından, gebelikte mumkun olduğu kadar kafein tuketimini azaltmak gerekir.

Mineral Eksikliği
Kafein alımı cinko ve demir emilimini baskılar. Cinkonun buyume ve gelişmede onemli bir rol oynadığı ve kemik buyumesini teşvik ettiği bilinmektedir. Farelerde yapılan deneyde, kahveye maruz kalan annelerin yavrularının, duşuk doğum ağırlığı ve gecikmiş kemikleşme riski daha yuksektir. Kafein takviyesi yapıldığında idrarda cinko cıkmaz, ancak kontrol grubu ile karşılaştırıldığında, kafein verilen grupta cinko azalmıştır ve fetal cene gelişiminin bundan etkilendiği duşunulmektedir.

Yapılan araştırmalarda kafein tuketen annelerde ve kordon kanında hemoglabin (Hb), hematokrit (Hct) ve demir duzeylerinde anlamlı duşukluk gorulmuştur. Aşırı kahve tuketen annelerde ve bebeklerinde ciddi anemiye sebep olduğu saptanmıştır.
Kafein, ozellikle de yuksek duzeyde alınan kafein, idrarda kalsiyum ve magnezyum atımını artırmaktadır. Bu da insanlarda duşuk doğum ağırlığı ve fetal gelişim geriliği riskinin artışı ile ilişkili bulunmuştur.

[h=2]İstanbul Diyetisyen uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]