Gebelikte Erken Donem Ultrason- 11. Haftadan Once Ultrasonografi
Gebelikte erken donem ultrasonografisi karın yoluyla veya vajinal yoldan yapılabilir. Ozellikle erken haftalarda transvajinal ultrasonla cok daha iyi goruntuleme sağlanır. Transvajinal ultrasonografi yani vajinal yolla yapılan ultrasonografinin bebeğe veya anneye herhangi bir zararı yoktur. Transvajinal ultrasonografi şuphesiz kadın hastalıkları ve doğum alanında bir devrim yarattı ve erken fetal gelişimin basamaklarını gozler onune serdi. İlk haftalarda karından yapılan ultrasonografiye gore, vajinal ultrason cok daha iyi goruntuleme sağlar ve fetusun ve kalp atımlarının daha erken gorulebilmesine olanak tanır.
Bu haftalarda yapılan ultrasonografinin ana amacı ve başlıca faydaları şu şekilde sıralanabilir:
1.Fetusun yaşayıp yaşamadığının ve gebelik kesesinin rahim dışında yerleşmediğinin dışlanması, gestasyonel trofoblastik hastalıklar gibi hayatı tehdit edici ve erken tanı gerektiren hastalıkların gebelik ilerlemeden tespit edilmesi
2.Coğul gebelik varlığının saptanması ve plasenta yerleşiminin tayini
3.Gebelik yaşının tayini ( hem 1. ve 2. trimester tarama testlerinin zamanlanmasının planlanması, hem de doğru olarak tahmini doğum tarihinin hesabı icin bu cok onemli)
4.Fetal anormalliklerin erken tayini ( bu her ne kadar 11-14 hafta arasını kapsasa da 11. hafta oncesi tespit edilebilecek anormalliklerde mevcut
Gebelik yaşı tayini icin en iyi olcum hangisidir?Baş –popo mesafesi olarak adlandırdığımız CRL olcumunun erken donemde yani 14. Hafta'dan once yapılması ile birkac gunluk hata payı ile gebelik yaşı doğru olarak belirlenir. Ozellikle 20. Haftadan sonra yapılan olcumlerde hata payı 2-3 haftaya kadar cıkabildiğinden gercek gebelik yaşının belirlenmesi mumkun olamayabilir.
Hafta hafta ultrasonla gorebileceklerimize goz atalım:
5. hafta:
Gebelik menstruasyon sonrası 5. haftaya ulaştığında gebelik kesesi, 6. haftaya ulaştığında ise “ embriyo” ultrasonografiyle goruntulenebilir. Kısa bir sure sonra fetal kalp aktivitesi belirir. Fetal pol yaklaşık 2-3 mm, Kalp atım hızı ise 100/dakikadır. İlk 11 haftada embriyo hızla gelişir. Yolk sak yani bebeğin ilk barsak sistemi 10. haftaya kadar giderek buyur.
6. hafta:Bebek 4-8 mm dir. 6 hafta 4 gun ya da daha buyuk veya 5mm ve ustu embriyoda hemen her zaman kalp atımı gorulmelidir. Gebelik kesesi 2 sıvı dolu kesecik icerir: Yolk sak'ın yer aldığı solomik kavite ve embriyonun yer aldığı nispeten daha kucuk amniyotik kavite. Ultrasonografide ilk belirginleşen yapı 6. haftanın sonu 7. haftanın başında ilkel noral tuptur. Embriyonun ileri derecede eğriliği nedeniyle tek planda ancak belli bir segmenti izlenebilir.
7. hafta:
Bebeğin 9-14 mm kalp atımı 130 / dakikadır. Amniyotik kavite hızla genişler. Fetal baş vucudun diğer kısımlarından ayrı olarak izlenir ve ilkel venrikuler sistem goruntulenebilir. Tum vucut goruntulenebilse de ayrıntılı olarak yapıların gorulebilmesi icin beklemek gereklidir. Gobek kordonu kısadır ve nispeten parlaktır, barsaklar gobek kordonu icine fıtıklaşmıştır.
8. hafta:
Bebeğin boyu 15-22 mmdir. Kalp atımı 160'dır. Beyinde 3 adet yapı mevcuttur: 1- prosensefalon veya onbeyin 2- Mesensefalon ya da orta beyin 3- Rombensefalon ya da arka beyin. Bu yapılardan rombensefalon ultrasonografi ile ayırt edilebilir. Fakat detaylı beyin goruntulenmesi icin ileri haftalar beklenmelidir. Bazen fetal mide izlenebilir. Kol ve bacaklar tomurcuk halindedir ve ilk vucut hareketi bu haftada izlenir. Kafatası, omurga ve kaburgaların sınırları izlenir.
9. hafta:
Bebeğin boyu 23-31 mmdir ve kalp atımı 175'e ulaşır. Amniyotik kavite artık solomik kaviteden geniştir. Fetal beyin icindeki en onemli gelişim falks serebri ve koroid pleksusların ortaya cıkmasıdır. Uzun kemikler ve parmaklar ilk kez bu haftada belirgin olarak goruntulenebilir. Kol ve bacak hareketleri gozlenir. İlk kemikleşme merkezi cene kemiği ve koprucuk kemiğinde izlenebilir.
10-11. hafta:
Bebeğin boyu 32-54 mmdir ve Fetal kalp atımı 11. hafta sonunda 165'e duşer. Fetus insan şeklini almıştır. Kafada oksipital kemikte kemikleşme başlar. Beyincik izlenir. Bu haftada ayrıca fetusun yuzu, damak gibi kemik oluşumlar ve ayaklar ve ayak başparmakları izlenir. Ancak damak mineralizasyonu ancak 13-14. haftada gercekleşir. 10.haftada omurga kemikleşmesi başlar. Fizyolojik omfolosel yani gobek kordonu icine barsakların fıtıklaşması hemen tum fetuslarda gorulebilir. Barsaklar 11. hafta sonu itibariyle karın icine donmelidir. 11. haftada fetal kalbin 4 oda goruntusu secilebilse de ayrıntılı goruntu icin coğunlukla 14. hafta beklenmelidir. Yinede AV kapak hareketleri izlenebilir. Ancak fetal aklbin ayrıntılı goruntulenebilmesi icin gebeliğin ortası yani 20. Hafta beklenmelidir.10. haftadan once %75 fetusta mide izlenir. Bobrekler 10. haftadan itibaren gorulebilir, 11. hafta itibariyle %98 fetusta bobrekler izlenir. Boyu 38-67 mm arasında %91 fetusta, 67 mm.den sonra ise tum fetuslarda mesane izlenir.
Kafa kemikleri kemikleşmesi10. gebelik haftasında başladığından 11. haftadan once anansefali ve ansefalosel tanısı koymak genellikle mumkun değildir. Yine vermis gelişimi 13-14. haftayı beklediğinden hatalı Dandy-walker tanısı olabilir.
11. haftadan once tanıda hata olabilecek anormallikler:
-Anansefali
-Omfolosel
-Megasistit
-Dandy-Walker anomalisi
Coğul gebeliklerde koryonisite ( kac plasenta olduğunun) tayini:
İkiz gebelikler ya iki yumurtanın iki sperm tarafından dollenmesi ile oluşur ya da tek yumurta tek spermle dollendikten sonra, dollenmiş yumurta ikiye bolunur. Dollenmiş yumurtanın bolunme işlemi ilk gunlerde gercekleşirse, birbiri ile bağlantısı olmayan iki ayrı gebelik kesesi, iki ayrı plasenta ve iki ayrı amniyon kesesi oluşur. Eğer bolunme işlemi gecikirse bebekler tek plasentayı paylaşabilir, tek keseyi paylaşabilir, daha da gec bolunme olursa yapışık ikiz durumu ortaya cıkabilir. İkibebeğin tek plasentayı ya da tek amniyon kesesini paylaşması gebelikte bazı sorunlar yaratabilir. Tek plasenta paylaşan bebeklerde ortak bir dolaşım ağı olacağından bir bebekten diğerine ortak kullanılan plasentadaki damarlar ile kan gecişi olabilir. Bir bebek surekli ikizine kan verip, kansız kalabilir ve gelişme geriliği riski yaşarken, diğer bebek surekli aldığı kan nedeniyle kalp yetmezliği riskiyle karşı karşıya kalır. Bu durum ikizden ikize transfuzyon sendromu adını alır ve tum tek plasenta paylaşan bebeklerin %15'inde gorulur. İkizden ikize transfuzyon sendromu olan bebeklerin biri, ya da her ikisi birden kaybedilebilir. Tek plasentası olan bebeklerde (Monokoryoniklerde) ikizlerden birinin erken olumu, diğerinide riske sokar.
Tek kese paylaşan bebeklerde aynı sorunu yaşayabilirler. Tek kese paylaşan bebeklerde ek olarak iki kordonun birbirine dolanması ve buna bağlı gebelik kaybı riski de mevcuttur.
Yukarıda saydığımız nedenlerden dolayı ikiz gebeliklerde plasenta ve amniyon kesesinin ortak olup olmadığının erken gebelik donemlerinde belirlenmesi onemlidir. Tercihen 16. Haftadan once plasenta ve kese sayısı belirlenmelidir. Cunku 16. Haftadan sonra kesin tanı konulamayabilir.
Ultrasonda iki ayrı kese goruntusu kalın bir zarla ayrılmış şekilde 6-9. haftalar arasında izlenir. 6. haftadan itibaren bu kalın zar gittikce incelerek ucta kalır ve ters Y şeklinde gozukur ( lambda belirtisi). Tek plasenta tek kese olan gebeliklerde (Monokoryonik monoamniyotik ) tek yolk sak ve tek kese mevcutken, iki ayrı kese olanlarda (diamniyotiklerde) iki ayrı yolk sak izlenir. Bu haftalarda yapışık ikiz tanısı konulabilir ve erken tanı gebelik sonlandırılması kolaylığı acısından onemlidir.
Kese ne zaman gorulmeli?4-5.hafta
Fetal pol ne zaman gorulmeli?5. hafta
Yolk sak ne zaman gorulmeli?4-5. hafta
Kese 5-8 mm de iken gorulmelidir. Duzensiz goruntulu , buyuk ya da yoksa gebelik akibeti kotudur ( anembriyonik gebelik). Fetal kalp atımı varsa buyuk yolk sak normal kabul edilebilir, giderek kuculmesi ve duzensiz olması ise bebeğin anne karnında olebileceğinin (missed) habercisi olabilir. Ancak embriyo gorunmuyorsa ileri derecede buyuk yolk sak gelecekteki duşuğun habercisi olabilir. 11. Haftadan itibaren yolk sak kuculmeye başlar ve kaybolur.
Fetal kalp atımı ne zaman gorulmelidir?5-6 hafta


[h=2]İzmir Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]