Bunlara ek olarak cok nadiren de olsa etrafımızı farklı ve canlı absurt renklerle gorduğumuz de olur. Bu canlı absurt renkler bizi şaşırtsa da bu şekilde gormemizin bir nedeni de psikolojik bozuklukların sınıflandırıldığı ve acıklandığı DSM 5 ve ICD10 kitaplarında tanımı yapılan bir bozukluk olan derealizasyon bozukluğudur.
Artık gerceklerden kopmanızın bir nedeni var!
Depersonalizasyon(kendine yabancılaşma) ile sık sık karıştırılan derealizasyon yani gercekdışılık, aynı bozukluk kategorilerinde olmalarına rağmen aslında ikisi de birbirinden cok bağımsız olan iki bozukluk. Depersonalizasyonda kişi kendi bedenine yabancılaşırken derealizasyonda kişi bulunduğu ortama yabancılaşır. Nedeni coğunlukla bilinmese de kişinin hissettiği stres yukunun artmasının kişiye bu tur deneyimler yaşattığı duşunuluyor. Kişi artan stres yukune karşı bulunduğu ortamdan uzaklaşarak kendisini kendisinden korumaya calışıyor olabilir.
Depersonalizasyonda kişi kendi vucudunda sanki dışarıdan bir gozlemciymiş gibi hisseder. Hatta zaman zaman kendisinden ucuncu tekil şahıs gibi bahseder. Adınızın Gozde olduğunu farz edelim. Bu bozukluğa sahipseniz bir şeyden hoşlanmadığınızı belirtirken sık sık 'Gozde bunu hic sevmedi' deme ihtimaliniz yuksek.
Derealizasyon ise DSM 5'te (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) "Cevredekilerle ilgili olarak gercekdışılık ya da kopukluk yaşantıları (Orn: insanlar ya da nesneler gercek dışı, duşsel, sisli, cansız ya da gorsel acıdan carpık olarak yaşantılanır.)" şeklinde tanımlanır.
Derealizasyonunuz varsa sık sık "dejavu yaşıyorum galiba" dediğiniz durumlar başınıza gelebilir. Bildiğiniz gibi dejavuda daha once icinde hic yaşamadığımız yerler, bir olay, kişi bize tanıdık gelir ve o anı daha once yaşamışız gibi hissederiz. Bu duruma halk arasında dejavu denilse de tıp literaturunde gordum sanı olayı denir. Bunun bir de "hic gormedim sanı olayı (jamais vue)" olan versiyonu da vardır. Bunda ise daha once yaşadığınız bildiğiniz yerler, tanıdığınız kişiler size yabancı gelir ve hic gormemişsiniz gibi hissedersiniz.
Derealizasyonunuzun olduğundan şupheleniyorsanız bu maddelere dikkat edin! Ama ben delirmedim de neden boyle hissediyorum!
Hem derealizasyonda hem de depersonalizasyonda sizin gerceği değerlendirme yetinizde herhangi bir bozulma olmaz. Her ikisi de genelde genc yaştaki bireylerde daha cok gorulur ve gecicidir. Dolayısıyla zaman zaman sanki kendinizi bu dunyaya ait değilmiş, uzaydan geliyormuş gibi hissediyorsanız korkmayın, delirmediniz; sadece bir psikolojik rahatsızlık geciriyor olma ihtimaliniz var, o kadar.
Bu yaşadıklarım yuzunden cevremle aram bozuluyor, kasıtlı yaptığımı duşunuyorlar!
Psikolojide bir belirtinin hastalık seviyesinde olup olmadığı, sizin yaşamınızı ne kadar etkilediğiyle olculur. Farz edelim ki tanıdığınız insanlar size yabancı gelmeye başladı, bunun doğal sonucu olarak siz de onlara soğuk davrandınız. Bu artık oyle bir seviyeye geldi ki etrafınızdakiler sizin normal davranmadığınızı duşunmeye başladılar, işte boyle bir durumda bu bozukluğa sahip olma ihtimaliniz yuksek. Cunku bu psikolojik bozukluk; doğası itibarıyla sizi toplumsal, işle ilgili alanlarda sıkıntıya duşurur, işlevselliğinizde duşme yaşanmasına sebep olur.
Tamam ama kafam da guzel değil ki, neden bunlar benim başıma geliyor?
Bu bozukluğa sahip olduğunuzdan şupheleniyorsanız sizi yaşamın dışına itmek, bulunduğunuz ortama yabancı hissettirmek gibi yan etkiler sağlayan herhangi bir kotuye kullanılabilen madde ya da ilacın etkisinde olmadığınızdan emin olmanız gerekiyor. Eğer bundan emin olmanıza rağmen aynı şeyleri deneyimlemeye devam ediyorsanız nedenleri şunlar olabilir; gunluk bunaltılar, aşırı uykusuzluk, yorgunluk, kaygı verici yaşam olayları, belki aşırı cay, kahve, alkol ve başka toksik nedenler.
Şizofren miyim acaba?
Şizofreni, panik bozukluk, depresyon, kaygı gibi psikolojik bozukluklarda da derealizasyon bozukluğunun semptomlarına benzer semptomlar sık sık gorulur. Kişi bulunduğu ortama yabancı hisseder. Uzaylı olduğunu duşunur. Fakat bu tur durumlarda sahip olduğunuz bu rahatsızlığa artık derealizasyon demezsiniz, var olan diğer psikolojik bozukluğu soylersiniz. Dolayısıyla sadece ve sadece derealizasyon bozukluğunun semptomlarının olması gerekiyor.
Tanı ve tedavi işlemleri icin ne yapılmalı?
Yukarıda sayılan maddelerin sizde olduğundan şupheleniyorsanız yapmanız gereken ilk şey bir psikiyatri kliniğini ziyaret etmek olacaktır. Soz konusu bozukluğun ara ara duzeldiği fakat tekrar kendisini yenilediği donemler olur. Tam bir tedavisi olmamakla beraber hastalığın tedavisinde kullanılan ve tedavi edici etkisi olduğu duşunulen ilaclar bulunuyor. Bunlarla beraber farklı terapi teknikleri de hastalığın tedavisinde kullanılır.
Not: Bu yazıda verilen bilgiler sizin kendinize dair farkındalığınızı artırmanız amacıyla yazılmıştır. Bu bilgilerle ne kendinize ne de bir başkasına tanı koyamazsınız. Tanı ve tedavi işlemleri icin psikiyatri klinklerine başvurmayı unutmayın.
Kaynaklar: DSM 5, Ruh Sağlığı ve Bozuklukları kitabı (Orhan Ozturk)