Gebelikte beslenme- enerji ve besin ogeleri gereksinimleriGebelikte fetusun buyume ve gelişmesi, annenin gunluk aldığı besinlerin plasenta aracılığıyla fetuse taşınmasıyla olanaklıdır. Fetus her koşulda enerji ve besin ogeleri gereksinmelerini annenin depolarından karşılamaktadır. Gereksinmeler yaş, fiziksel aktivite durumu, gebelik başlangıcındaki ağırlık, besin depolarının yeterlilik derecesi gibi bircok etkene bağlıdır.
Gebe Kadınlar İcin Gerekli Gunluk Besin Tuketim Miktarları
Besin Grupları
Normal Yetişkin
Gebe
Sut- urunleri
2 porsiyon
3-4 porsiyon
Et-urunleri, kurubaklagiller
2 porsiyon
3-4 porsiyon
Yumurta
1 adet
1 adet
Sebze ve meyve
3-5 porsiyon
5-7 porsiyon
Tahıl, ekmek
3-6 porsiyon
3-7 porsiyon
Pirinc, bulgur, makarna
Hic ya da 1-2 porsiyon
Hic ya da 1-2 porsiyon
Enerji
Gebelik sırasında kazanılan ağırlık ile protein ve yağ depolanır. Doku sentezleri, aktif dokuların artması, kardiyovaskuler ve solunum ile ilgili fonksiyonların artması ile bazal metabolizma hızlanır. Gebelikteki enerji gereksimesi kazanılan ağırlık ile depolanan protein ve yağın enerjisi ve artan metabolik hızın toplamıdır. Buna gore normal bir gebelik 77000 kkal enerji harcanmasını gerektirir. Enerji gereksinmesi donemlere gore farklılık gosterir.
Gebelik Oncesi Ağırlık
0-3 Ay Ek Enerji (kkal)
3-9 Ay Ek Enerji (kkal)
Zayıf
250
300
Normal
150
300
Hafif Şişman
Hic
300
Şişman
1500 kkal/gun’ den fazla olmamalı
Hic
Protein
Bebeğin buyumesi icin gebelik suresince ortalama 950 gr protein depo edilmesi gerekir. Bunu karşılamak icin de gebe kadınların gunluk 60 gr protein almaları onerilir. Vejetaryen annelerde ve gunluk beslenmenin buyuk bir kısmını bitkisel kaynaklardan sağlayan gruplarda gunluk alıma 20 gr ek yapılmalıdır.
Gebelik doneminde yeterli enerji ve protein alınması bebeğin doğum cıktılarını (doğum ağırlığı, baş cevresi vb.) da olumlu etkilediği bilinmektedir. Gebelikte yeterli miktarda alınsa bile gebelik oncesi protein kısıtlamasının yeni doğanda onemli etkiler yarattığı, bu yeni doğanların doğum ağırlığı ve beyin, kalp, karaciğer, bobrek ağırlıklarının duşuk olduğu belirtilmektedir.
Yeterli protein; et, balık, tavuk, yumurta, sut ve urunleri, kurubaklagiller ile sağlanmaktadır. Protein iceren yiyecekler aynı zamanda, demir, vitamin B6 ve cinko icin de iyi kaynaklar olup gereksinmenin sağlanmasında son derece onemlidir.
Coklu Doymamış Yağ Asitleri (PUFA)
Diyetle alınan coklu doymamış yağ asitleri (PUFA) miktarı ve dağılımı elzem besin ogeleri acısından onemlidir. Gebelik diyetinde (n-3) PUFA’dan zengin besinlerin verilmesi ozellikle de DHA’ya yer verilmesi bebeğin sinir sisteminin gelişmesinde etkilidir. Gebe kadınlar icin gunluk 1-3 g DHA alımı onerilmektedir. Gebelikte n-3 yağ asitlerinin gebelik suresi boyunca bebeğin doğum ağırlığı, preeklemsi, depresyon ve bebeğin bilişsel ve gorme işlevleri ilişkisini araştıran calışmalar yapılmaktadır.
n-3 yağ asitlerinin en iyi kaynaklarından olan balık, gebelik suresince fetal buyume icin onemlidir. Balık tuketiminin gebeliğin erken donemlerinde preterm doğum riskini azaltırken, prostaglandin sentezini, gebelik suresini ve doğum ağırlığını arttırdığı, duşuk doğum ağırlığı riskini azalttığı belirtilmektedir.
Vejetaryenlerde kan ve doku lipitlerinde DHA’nın miktarının duşuk olması beyin ve kalp işlevlerinde bozukluğa neden olabilmektedir. Vejetaryen annelerin, cocuklarının gereksinmesini karşılamak icin DHA ile desteklenmeleri gerekmektedir. Keten tohumu, kanola ve soya yağları bu ihtiyacın karşılanmasında etkilidir. Semizotu da n-3 yağ asitleri acısından zengin bir kaynaktır.
Demir
Bebeğin anne karnında buyuduğu ortamın oluşması ve doku yapımı icin demir gereklidir. Gebelikte artan demir gereksiniminin besinlerle karşılanabilmesi icin normal gereksinmeye ek olarak gebeliğin ikinci yarısından itibaren elementer demir kullanımı onerilmektedir. Gebe­likte beslenme programı icinde demirden zengin besinlerin (kırmızı et, kumes hayvanları, kuru baklagiller, kuru meyveler, pekmez, tam tahıl ve zenginleştirilmiş tahıl urunleri, tonbalığı gibi besinler) yer alması onemlidir.
Ayrıca demir emilimini engellediği icin yemeklerle birlikte cay- kahve icilmemelidir. Yemeklerde taze meyve ve suları, salatalar, maydanoz, yeşil biber, domates gibi C vitamininden zengin besinlerin bulunması demirin vucutta kullanımını artıracaktır.
Artan gereksinmenin karşılanamaması, kan hacminin artması, sık doğum ve duşuklerle demir depolarının azalması gebelikte aneminin nedenleri arasındadır. Anemi duşuk doğum ağırlıklı bebek, bebek olumlerine sebep olabilir.
Kalsiyum- Fosfor
İntrauterin donemde kemik mineralizasyonu anneden fetuse yeterli miktarda kalsiyum ve fosfor gecişi ile olmaktadır. Kalsiyum birikiminin % 70’i gebeliğin son uc ayında gercekleşir. Gebeliğin ilerlemesiyle annedeki kalsiyum duzeyi azalırken fetusun kalsiyum duzeyleri ise gebeliğin 28. haftasından itibaren annedeki duzeylerin uzerine cıkar.
Araştırmalarda gebelik surecindeki yetersiz kalsiyum tuketiminin bebeğin gelişimini olumsuz yonde etkilediği, kalsiyum ilavesinin ise gebelikteki hipertansif hastalıklarının riskini dusurduğu gorulmektedir. Ozellikle vejetaryen kadınların D vitamini ve kalsiyum alımları cok duşuk olacağından annede kemik demineralizasyonu gercekleşmektedir. Ayrıca yetersiz kalsiyum alımı anne sutunun kalsiyum iceriğinin azalmasına ve bebekte kemik gelişiminin bozulmasına neden olmaktadır. Sut, yoğurt, peynir, cokelek, pekmez, yağlı tohumlar, kurubaklagiller, yeşil yapraklı sebzeler kalsiyumun iyi kaynaklarıdır.
Folik Asit
Gebelikte eksikliği en sık gorulen vitamindir. Fetusun merkezi sinir sisteminin gelişmesi icin ozellikle gebeliğin ilk haftalarından itibaren folik asit alınması cok onemlidir. Karaciğer, koyu yeşil yapraklı sebzeler, karnabahar, et, yumurta, sut-urunleri ile tahıllarda bulunmaktadır. Folik asit eksikliğinde noral tup defekti (NTD), annede megaloblastik anemi, duşuk doğum ağırlıklı bebekler, premature doğum, olu doğum gozlenmistir.
Planlı gebeliklerde gebeliğin ilk 3 ayı (12 hafta) suresince 400 μg/gun, plansız gebeliklerin de oluşabileceği duşunulerek doğurganlık cağındaki kadınlarda 400 μg/gun folik asit kullanılması onerilmektedir. Doğum oncesi donemde folik asit kullanılması ile NTD sıklığı %70 oranında azaltılmıs olur. Noral tupun kapanması intrauterin yaşamın 4. haftasının sonunda tamamlandığından, bu donemden sonra alınan folik asidin NTD oluşumunu onleyici etkisi yoktur.
Ayrıca gebelikte cinko eksikliği intrauterin buyume geriliği, olu doğumlara; B12 eksikliği doğumsal anomaliler, sinir sistemi bozukluklarına; iyot eksikliği mental gerilik, sağırlık, cucelik gibi problemlere sebep olmaktadır. Gebelik suresince besin ve besin ogesi gereksinimlerinizi sağlamanız hem sizin hem de bebeğinizin sağlığı icin son derece onemlidir.
19-30 Yaş Kadın İcin Besin Ogesi Gereksinimleri
Besin Ogeleri
Normal Yetişkin
Gebe
A vit (mcg/gun)
770
700
D vit (mcg/gun)
10
10
E vit (mcg/gun)
15
15
K vit (mcg/gun)
90
90
Kalsiyum(mg/gun)
1300
1000
Fosfor (mg/gun)
700
700
Cinko (mg/gun)
15
10
Demir (mg/gun)
27
18
İyot (mg/gun)
220
150
C vit (mg/gun)
90
90
B1 vit (mg/gun)
1,4
1,1
B2 vit (mg/gun)
1,4
1,1
Niasin (mg/gun)
18
14
B6 vit (mg/gun)
1,9
1,3
Folik asit(mcg/gun)
600
400
B12 vit (mcg/gun)
2,6
2,4

[h=2]Sivas Diyetisyen uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]