Gebelikte ağrı kesici kullanımı Gebelikte, baş ağrısı, diş ağrısı, migren ağrısı, gribal enfeksiyon, yuksek ateş gibi durumlarda analjezik ihtiyacı doğabilmektedir. Bu nedenle gebelikte analjezik kullanımı da onem arz etmektedir. Bilindiği uzere, ilacların genel sistemik yan etkileri haricinde insan fetusune de ceşitli derecelerde zararlı etkileri olabilmektedir. İnsanlarda teratogenite yani fetuse zarar verici , sakatlık yapıcı etkileri değerlendirmek icin, etik nedenlerle yeterli sayıda calışma yapılamaması nedeniyle, elimizde cok az bilgi mevcuttur. Hekimin, ilacları, teratojenite acısından değerlendirebilmesi amacıyla her ilac, risk derecelerine gore kategorize edilmiştir. (1) Bu bağlamda ilaclar, kategori A, B, C, D, X olmak uzere 5 gruba ayrılmışlardır. Amac bir ilacın gebelikte kullanılırken hızlı bir şekilde sınıflandırılabilmesidir. İlac, kendi ureticisi tarafından literaturde tanımlanmışsa, mevcut riskinin yanına “M” ibaresi eklenmektedir (CM gibi).
A grubu ilaclardan bahsedilirken, gebeliğin ilk 3 ayında kullanılmaları halinde insan fetusu uzerinde bir risk oluşturmadıkları, daha sonrasında ise riskin uzak bir ihtimal olduğu anlaşılmalıdır. B grubu ilaclarda ise, insan fetusu uzerinde yapılmış bir calışma olmayıp, hayvansal calışmalarda fetal risk saptanmamıştır. Bu grupta, 3. aydan sonra risk soz konusu değildir, ilk 3 aydaki etkiler ise kanıtlanmamıştır yani belirsizdir. C grubu ilaclarda kar / zarar dengesi işletilmelidir. Yani ilacın hasta acısından beklenen faydaları, fetuse verebileceği zararı aşan durumlarda kullanılması gereken ilaclardır. Bunlarda, hayvan calışmalarında fetuse zararlı etkiler bulunmuştur, ancak insanlar uzerinde yapılmış calışma yoktur. Sonuc olarak, risk gruplarından bahsederken kısaca D grubu ve X grubu ilaclardan da bahsetmeliyiz; D grubu ilaclar icin, insanda fetuse zararlı etkilerine dair verilerimiz vardır, gebelerde kullanımlarındaki riskler, yararlarına gore daha ağır basmakta olup gebe kadında ya da gebelik riski olan kadında kesinlikle kullanılmamalıdır. X grubu ilaclar ise, ilacın riski kesinlikle faydasından fazla olan, insan fetusunde zararları kesinlikle tespit edilmiş ilaclardır, bu nedenle gebelerde kesinlikle kullanılmazlar.
NONSTEROİD ANTİENFLAMATUAR AJANLAR: Bu makalede, ağrı problemleri veya anti-enflamatuar etkiler (romatizma, inflamatuar hastalıklar gibi) amacıyla toplumda sık kullanılan ilaclardır. Bu analjezik ilacların gebelerdeki etkileri değerlendirilmeli ve iyi bilinmelidir. Her analjezik ilac grubu, bircok uyeden oluştuğu icin yazımızda bu grupların en sık kullanılan ilacları değerlendirilmiştir. Toplumda en sık kullanılan ağrı kesicilerden olan Naproksen sodyum (Aprol®, Apranax®, Aprowell® , Naprosyn® gibi isimlerle satılmaktadır) gebelikte BM risk grubundan bir ilactır. Bu ilacların(NSAİD) gebelikte, doğumun suresini uzatmaları dışında, hayvan calışmalarında (insana verilen dozun 6 katı dozlarda bile) istenmeyen etkiler gorulmemiştir. Fareler uzerinde yapılan bir calışmada yarık damak yaptığı belirlenmiştir. NSAİD’lerin anne karnında embriyolojik olarak acık kalması gereken bir damarın (duktus arteriyozus) erken kapanmasına yol acabildiği bilinmektedir. Oyle ki bu grup ilacların bazıları (İndometazin-Endol &#174 erken doğumu onlemek amacıyla verilebilmektedir, fetuslerde bu ilacın yan etkisi olarak 34-35. haftadan once kapanma beklenmemektedir, yani fetuste, bu haftadan once kapanmaya karşı bir direnc soz konusudur.
Genel olarak NSAİD’ler, gebeliğin son 3 ayında kesinlikle kullanılmamalıdırlar, bu donemde kullanılırlarsa risk faktoru B’den D’ye ilerlemektedir. Ayrıca, gebe kalmayı duşunen bayanlarda (hayvanlarda dollenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini onleyici etkileri gozlendiğinden) da NSAİD grubu ilacların kullanılması onerilmemektedir. Emziren annelerde sute geciş, %0.26 olup kullanımı uygun bulunmuştur. Gunumuzde kadınlar arasında, ağrı kesici, ateş duşurucu ve romatizma ilacı olarak kullanılan bu grup ilaclardan bir diğeri olan flurbiprofen (Maxalgine®,Majezic®, Ansaid® ) de NSAİD grubudur (risk grubu BM). Yine aynı şekilde bunda da hayvan calışmalarında doğumun gecikmesi, gelişme geriliği gozlemlenmiştir. Bu ilac ta tıpkı naproksen sodyum gibi gebeliğin son 3 ayında kullanılmamalıdır. Meme beslenmesi sırasında kullanımı ise guvenli bulunmuştur.
ASETAMİNOFEN (Parasetamol): Gebelikte hemen her hekimin rahatlıkla receteleyebildiği bir ilac olan Parasetamol (Parol ®, Calpol®, Vermidon® vs) ise, bilinenin aksine A grubu değil, B grubu bir ilactır. Gebeliğin her doneminde ağrı kesici ve ateş duşurucu amacıyla rutin olarak kullanılagelen bir ilactır. Plasentayı gecer. Anne tarafından surekli ve yuksek dozlarda kullanımı halinde, annede ağır hemolitik anemi ve fetuste olumcul karaciğer ve bobrek hastalığına yol acabilmektedir. N-Asetil sistein, ilac icin antidot niteliğinde olup toksik dozlarda parasetamol alımını takiben erken donemde verilirse, fetal ve maternal karaciğer hasarı, spontan duşukler ile intrauterin fetal olumunden koruyabilmektedir.Bu ilac, yukarıda bahsettiğimiz NSAİD grubundan farklı olarak, kan pulcuk hucrelerinin fonksiyonunu etkilemez, kanama zamanı uzerinde etkisi olmaz. Bu olay, ozellikle doğuma yakın zamanda verildiği zaman, doğumdaki en onemli komplikasyon ve maternal olum sebebi olan “doğum sonu kanamalara” yol acmaması nedeniyle onemlidir. Annenin emzirme doneminde kullanımı parasetamol icin genel olarak emniyetli bulunmuştur.
NARKOTİK ANALJEZİKLER: Bu amacla gebelerde en sık kullandığımız ilac Meperidine (Dolantin®, Aldolan&#174 olup B grubu bir ilactır. En sık doğum sırasında (travay) analjezik olarak ve doğumu kolay ilerletmek amacıyla kullanılır. İlac, kronik ve uygunsuz kullanılırsa tum narkotikler gibi bağımlılık potansiyeli taşımaktadır. Plasentadan bebeğe yuksek dozlarda gecerse, yenidoğanda solunum depresyonu yapması en onemli komplikasyonudur. Damar ici uygulamalarda 2 dk, kas ici uygulamalarda ise 30 dk’da bebeğe hızla gecer. Bu ilacın kullanımı sırasında bebek ya 1 saat icinde doğurtulmalı ya da en az 3-4 saat doğmamalıdır. Bunun dışındaki durumlarda verilmesi, belirgin solunum baskılanmasına neden olmaktadır.İlacın anne sutuyle gecişi vardır, emzirme esnasında kullanımı sakıncalı bulunmamıştır.
MİGREN İLACLARI: Spesifik migren ilaclarından olan Ergotamin( Cafergot&#174 D grubu olup gebelerde kesinlikle kullanılmamalıdır . Amerika da en cok recetelenen akut migren ilacı olan sumatriptan (Sumatran&#174 ise CM grubu ilactır. Onerilen insan dozunun 50 katında bile farelerde teratojenite gozlenmemiştir. Organ gelişim doneminde gebe tavşanlara verildiğinde boyun ve goğuste damarsal anomaliler, iskelette hafif kusurlara yol acmıştır. İnsanlarda yapılan prospektif ve retrospektif yayınlarda gebeliğin ilk 3 ayında anomalilere yol acabildiği gozlense de (pilor stenozu, diafram hernisi, konjenital hipotiroidi, olu doğum, duşuk kulak gibi). Bu oranlar ilac kullanımı olmayanlardan farklı bulunmamıştır.
Makalemizde gebelik sırasında kullanımı gerekebilecek başlıca ağrı kesiciler ve fetal etkilerinden bahsetmeye calıştık. Sonuc olarak, gebelik sırasında hangi nedenlerle ve hangi branşlar tarafından verilirse verilsin tum ilacların (analgezikler de dahil olmak uzere) konusunda uzman bir kadın doğum uzmanına danışılması uygun olacaktır.


[h=2]Isparta Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]