GEBELİKTE VE DOĞUM SONRASI DONEMDE KARŞILAŞILAN PSİKOLOJİK PROBLEMLER
Depresyon ve sıkıntıyla seyreden psikolojik rahatsızlıklar gebelik ve doğum sonrası donemde sık gorulur. Bu hastalıklar, kadının gebelik doneminde kendisiyle ilgilenmesine ve doğumdan sonra da bebeğine yeterli annelik yapabilmesine engel olur. Cok farklı şekil ve şiddette karşılaşabileceğimiz bu hastalıklar gebelik oncesi var olabilir veya gebelikte ve doğum sonrası donemde ortaya cıkabilir. Hafiften ağıra doğru bu problemleri 3 başlık altında toplayabiliriz;
1- Doğum Sonrası Huzun (Postpartum Blues): Doğum sonrası psikolojik problemler icerisinde en hafif olanıdır. Doğumu takip eden hafta icerisinde 3.-5. gunler arasında başlar, birkac saat ile birkac gun kadar surer. Doğum sonrası 10. gunde şikayetler tamamen kaybolur. Duygu durumunda değişkenlik ve ağlama atakları en sık belirtilerdendir. Ayrıca huzursuzluk, sıkıntı hissi, başağrısı, uyku ve konsantrasyon bozuklukları gorulmektedir. Nedeni kesin olmamakla birlikte, doğum sonrası ani duşuş gosteren hormonlar ve diğer biyolojik değişiklikler sorumlu tutulmaktadır. Kadınlarda %30 ile %80 oranında gorulduğu bildirilmektedir.
Tablo hafif ve gecici olduğu icin herhangibir tedavi gerektirmeden kendiliğinden gecer. Herhangibir sekel bırakmaz. Boyle bir problemin varlığının bilinmesi, ortaya cıktığında gerekli destek verilmesi ve izlem onemlidir. Eşi ve diğer aile uyeleri anneye destek olmalı, yalnız bırakmamalıdırlar.
2- Doğum Sonrası Depresyon: Depresyon gebelik oncesi varolabileceği gibi, gebelikte ve doğum sonrasında da ortaya cıkabilir. Hastalık genellikle 3-4 ay surer, nadiren 1 yıldan uzun devam eder. Başlıca belirtiler cokkun bir psikolojik yapı, cevreye karşı ilginin azalması, aşırı iştah artması veya azalması, uykusuzluk veya aşırı uyuma, kendisini yetersiz ( kendisinin yeterince iyi bir anne olamadığı ve cocuğunun bu nedenle sıkıntı cektiği duşuncesi ) ve değersiz hissetme, duşunme ve konsantrasyon yeteneğinde azalma, tekrarlayan intihar ve olum duşunceleri taşıma şeklinde sayılabilir. Gebelikte ve doğum sonrası depresyonun % 16-18 oranlarında gorulduğu bildirilmektedir.
Başlıca risk faktorleri onceki gebelikte gecirilmiş depresyon, ailede depresyon hikayesi, erken yaşta anne olma, duşuk ekonomik seviye, eş ve aile ilişkilerinin kotu olması, son 6-12 ay icerisinde stresli bir olay yaşanmış olması, gecmişte veya o anda şiddet gormuş olma şeklinde sayılabilir. Gebeliğinde depresyona girmiş kadınlar fazla alkol, sigara ve bağımlılık yapıcı maddeler kullanırlar, kotu beslenirler. Bulantı-kusma yakınmaları cok olur ve gebelik donemleri sağlıksız seyreder. Bu da bebeğin gelişimini olumsuz etkiler, erken doğum riskini arttırır. Bu bebekler duşuk doğum ağırlıklı doğar. Doğum sonrası gelişen depresyonlarda annelerin bebeklerine zarar verme riskleri olabilir. Bu nedenle gerek gebelik sırasında, gerekse doğum sonrası donemde tedavi edilmeleri gerekmektedir. Tedavi ilac, psikoterapi ve destek tedavisi şeklinde ozetlenebilir. Gunumuzde bircok antidepresan ilac gebelikte ve doğum sonrasında kullanılabilmektedir. Bazen tedaviye sıkıntı giderici ilaclar (anksiyolitik) eklenmesi gerekebilir. Psikoterapinin ilac tedavisine eklenmesi, iyileşme oranını arttırır. Ayrıca bu annelere eş ve ailelerinin anlayışlı ve destekleyici yaklaşımı hastalığın tedavisinde cok onemlidir.
3- Doğum Sonrası Psikoz: Doğumu takiben oluşan ceşitli psikososyal olaylar ve hormonal değişikliklerin tetiklediği ağır bir psikolojik bozukluk tablosudur. Her 1000 doğumda 1-3 oranında gorulur. Manik-depresif hastalığı olanlarda risk artmaktadır. Bir kez goruldukten sonra diğer gebeliklerde tekrarlama riski % 21-75 arasında değişmektedir.
Belirtiler tipik olarak doğum sonrası ilk iki hafta icerisinde başlar. Başlıca belirtiler ağır depressif bir psikoloji, sucluluk ve değersizlik duygusu, duşuncede karışıklıklar, kendine aşırı guvenme ve kendini buyuk gorme, işitsel ve gorsel halusinasyonlar (gercek olmayan şeyleri gorme ve duyma), uykusuzluk ve aşırı aktivite, dikkat dağınıklığı ve duşuncede oynaklık şeklinde sayılabilir. Ağır formlarda oldurmeye eğilim gosteren davranışlar olabilir. Bu davranışlar kişinin kendisine veya bebeğine karşı olabilir. Bu nedenle doğum sonrası psikoz tabloları acil tıbbi durumlar olarak değerlendirilmeli ve hastayı en azından bir sureliğine hastaneye yatırarak tedavisi duzenlenmelidir.
Tedavide duygu durumu stabilize (duzelten) eden ilaclar ( lityum, akproik asit) ve antipsikotik ilaclar kullanılır. Hastanın durumunda belli bir iyileşme sağlandıktan sonra tedaviye psikoterapi de eklenebilir.


[h=2]İstanbul Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]