Hepimiz zaman zaman sıkıntılı donemler yaşarız. Bu sıkıntı bazen başımıza gelen olumsuz olaylara bir tepki olarak ortaya cıkar. Ancak soz konusu sıkıntının onemli bir kaynağı olayın kendisi ise başka bir kaynağı da duruma ne şekilde baktığımız, olayları ne şelikde algıladığımızdır. Hayata bazen olumlu bazen de olumsuz acıdan bakarız. Soz konusu bakış acımız baktığımız yerde ne gorduğumuzu etkileyen onemli bir veridir. İcinde bulunduğumuz koşulların olumlu mu olumsuz mu olduğu tabi ki onemlidir. Ancak ceşitli durumlarım olumlu mu yoksa olumsuz mu olduğunu belirlerken kullanabileceğimiz tek veri değildir. Cunku olaylara, durumlara ve genel olarak hayata ne acıdan baktığımız da orada ne gorduğumuzu belirleyen verilerden başka bir tanesidir. Bu verileri değerlendiren, cevremizdeki olayları, durumları yorumlayan, onları anlamamızı sağlayan ve bakış acımızı oluşturan beynimiz, ya da daha genel olarak bilişşel sistemimizdir.
Duşunce, duygu ve davranışlarımız bir butun halindedir. Her biri bir diğerini etkiler. Olumsuz bir duygu durumu icerisinde olduğumuzda aklımızdan gecen olumsuz duşunceler moralimizin daha da bozulmasına neden olur. Moralimizin bozulması ise coğunlukla durumu duzeltmeye yarayacak yapıcı davranışlar yerine canımızı sıkan ve durumu bizim icin daha da zorlaştıracak davranışlar icine girmemize neden olabilir.
Ortaya koyduğumuz olumsuz davranışlar bazen olumsuz olayların başımıza gelmesine de neden olabilir. Orneğin gireceğimiz sınavda cok başarısız olacağımıza ilişkin sorgulanmaksızın kabul ettiğimiz bir duşunce, sınava calışma motivasyonumuzu duşurur. Ve sonucta korktuğumuz şey başımıza gelir.
DURUM > DUŞUNCE > DUYGU > DAVRANIŞ
Sınavdayım Hata yapmamalıyım kaygı Soruları doğru
Eğer duşuk not alırsam sıkıntı durust okumadan
bu sonum olur umutsuzluk cevaplamaya
Asla duzeltemem calışmak.

Oysa sadece olumsuzlara odaklanmak yerine durumun farklı yonlerini
de aklımıza getirmek farklı duygu ve davranışlar sağlayabilir.
Orneğin,
DURUM > DUŞUNCE > DUYGU > DAVRANIŞ
Sınavdayım Şu anda kaygılıyım, bu rahatlama Soruları daha
yuzden boyle duşunuyorum dikkatli okuyup
Kaygı benim doğal bir duygum cevaplamaya calışmak
Yaptığım şeyi onemsediğimi
gosterir.
Hata yapmam hicbir şey
yapamayacağım anlamına gelmez

Gorulduğu gibi, durum hakkında alternatif duşunceler uretmek aynı durumu daha gercekci değerlendirmeye ve yapıcı davranışlar uretmeye yardımcı oluyor. Bu ‘Pollyannacılık oynamak’ değil, var olan durumun daha somut ve nesnel bir değerlendirmesini yapmaktır. Yani bir anlamda resmin tamamını gorebilmek icin caba sarfetmektir.
Cunku,
• yoğun duygular icerisinde olduğumuzda nesnel değerlendirme yapamadığımız zamanlar olabilir.
• var olan durumu olduğundan cok daha abartılı olarak yorumluyor olabiliriz.
Olumsuz hissettiğimiz anlarda aşağıdaki yontemler işimize yarayabilir:
1.DUYGUYU BELİRLEMEK. İcinde bulunduğumuz duygu durumunu belirlemeye calışmak.
“Ofkeli veya uzuntulu muyum?”
“Yoğun bir kaygı mı yaşıyorum?”
2. DUŞUNCELERİ KAYDETMEK. Olumsuz duşunceleri mumkun olduğu kadar cabuk bir kenara yazmak genellikle işe yarar. Cunku zaman gectiğinde unutulma olasılıkları yuksektir.
“O anda aklımdan neler geciyordu?”
Durumun tanımını yapmak olumsuz duşunceleri hatırlamakta coğunlukla işe yarar.
“O anda neredeydim?”
“Ne yapıyordum?”
“Yanımda kim(ler) vardı? Bu insan(lar) benim icin ne ifade ediyor?”
3. SORGULAMAK. Duşuncelerin gercekciliğini sorgulama aşamasıdır
“Bu duşunduklerim ne kadar gercekci?”
“Boyle duşunmek bana ne katıyor?”
“Bana yararlı duşunceler mi yoksa daha olumsuz hissetmeme mi yol acıyorlar?”
4. ALTERNATİF DUŞUNCE GELİŞTİRMEK. Daha gercekci, yararlı ve duruma uygun duşunceler bulmak.
“Daha keyifli olduğum bir anda ne duşunurdum?”
“Guvendiğim bir arkadaşıma bu duşuncemi soylesem bana ne derdi?”
“Aynı şeyi sevdiğim bir arkadaşım bana anlatsa ona ne derdim?”
“Ne tur duşunce hataları yapıyorum?”
Olumsuz duygularımızla başa cıkmayı oğrenmek başlangıcta kolay olmayabilir. Cektiğiniz gucluk cesaretinizi kırmasın. Olumsuz duşunceleri yakalamak ve alternatif fikirler uretmek herhangi bir beceri gibidir. Zaman alır. Duzenli bir şekilde alıştırma yaparak alışkanlık haline gelip zamanla hızlanabilir.

[h=2]Bursa Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]