Duşuk yumurtalık kapasitesiOver rezervi kadının yumurtalıklarında bulunan folikullerin (yumurtaların) sayı ve kalitesini ifade eder. Başka bir ifadeyle kadının doğurganlık potansiyelidir yani hamile kalma kapasitesidir. Over (yumurtalık) rezervi yuksek olan kadının yumurtalıklarında folikuller fazla ve kalitelidir, gebe kalma şansı yuksektir. Over rezervinin azalmasında etkili bir cok faktor olmakla beraber en onemli faktor yaştır. yaşın ilerlemesiyle ozellikle 35 yaşından sonra over rezervinde azalma başlar, 40 yaşından sonra bu azalma daha da hızlanır. Yaş ilerledikce kadının overlerinde folikul sayısı ve yumurta kalitesi azalır. Over rezervi azalan kadında kendiliğinden veya tedavi ile gebelik oluşma şansı azalır, ayrıca gebelik oluştuğunda duşuk olma riski de artar.
Over rezervinin değerlendirilmesi icin bazi yontemler ve tahliller vardır. Ozellikle cocuk sahibi olmak icin tedavi gorecek ciftlerde over rezervinin değerlendirilmesi onemlidir. Over rezervi değerlendirilmesinde elde edilen sonuc infertilite (kısırlık) tedavisi icin uygulanacak yontem hakkında ve ciftin cocuk sahibi olma şansı hakkında onemli bilgiler verir.
Kimlerde over rezervi değerlendirilmesi onerilir:
Acıkanamayan infertilite (kısırlık) olanlar
35 yaş uzerinde
Yumurtalıklarla ilgili ameliyat gecirenlerde
Ovuşasyon induksiyonu (yumurtlama) tedavilerine cevap vermeyenlerde
Over rezervinin azalmasına yol acan faktorler:
Yaşın ilerlemesi
Sigara
Obezite
Yumurtalıkların alındığı veya sadece kistlerin cıkarıldığı ameliyatlar
Şiddetli endometriozis
Kemoterapi ve rasyoterapi
Erken menopoz (prematur ovaryan yetmezlik, POF)
(Doğum kontrol hapı ve diğer korunma yontemleri over rezervini etkilemez, kısırlığa neden olmaz.)
OVER REZERVİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE KULLANILAN TESTLER VE YONTEMLER:
Adetin 3. gunu bazal FSH olcumu:
Adetin 3. gunu kan tahlilinde belirlenen FSH hormonu duzeyi over rezervi hakkında bilgi verir. FSH değerinin 10 IU/L uzerinde olması over rezervinin azaldığını gosterir. FSH ne kadar yuksekse over rezervi o kadar kotudur. 20’nin uzerinde FSH değerlerinde gebelik ve bebek sahibi olma şansı cok duşuktur. FSH duzeyi yuksek olan hastaların tup bebek uygulamalarında da daha az folikul gelişir ve daha az yumurta (oosit) toplanır. FSH yukselmesi hakkında detaylı bilgi icin tıklayın.
Bazı hastalarda FSH duzeyi bir adette yuksek başka bir adette normal tespit edilebilir. Bu durumlarda kotu olan yuksek değerin prognozu belirlediği yani bu hastalarda gebelik şansının duştuğu tespit edilmiştir.
Adetin 3. gunu E2 (Estradiol, Ostrojen) olcumu:
FSH olcumu kadar guvenilir bilgi vermese de E2’nin yuksek olması da (45’den buyuk) over rezervinin kotu olduğunun bir belirtecidir. Ancak tek başına E2 olcumu bir kriter olarak alınmaz, FSH ve CC test daha guvenilir bilgi verir.
Klomifen sitrat testi (CC Test):
Bu testte adetin 3. ve 10. gunleri kanda FSH hormon duzeyi bakılır. Bu arada adetin 4. ve 9. gunleri arasında 5 gun sureyle hasta gunde 100 mg klomifen sitrat (klomen, serophene.. v.b) kullanır. Bu testte 3. gun ve 10. gun bakılan FSH değerlerinin toplamı 26’dan fazlaysa (veya 10. gun FSH değeri 10’dan yuksekse veya 10. gun FSH bazal 3. gun FSH’dan yuksekse) over rezervinin kotu olduğu duşunulur.
CC test 30 yaşın uzerindeki hastalarda ve acıklanamayan infertilite hastalarında over rezervinin değerlendirilmesi icin ozellikle onerilir.
İnhibin B seviyesi:
İnhibin B overlerde granuloza hucrelerinde uretilir. FSH hormonunu baskılayıcı etkisi vardır. İleri yaş ve over rezervinde azalmayla beraber inhibin-B seviyesi azalır ve FSH artar. Adetin 3. gunu İnhibin B duzeyinin 45 pg/ml’den duşuk olması kotu over rezervi gostergesidir.
AMH (Anti-mullerian hormon):
İnhibin B gibi overlerde granuloza hucrelerinde sentezlenir. Over rezervi azaldığında AHM seviyesinde duşuş izlenir. Over rezervinn guvenilir bir gostergesidir. Diğerlerinin aksine 3. gun bakılması şart değildir, adet siklusunun herhangi bir gununde bakılabilir, adet zamanına gore fazla değişkenlik gostermez.
Adetin 10. gunu progesteron duzeyi:
Progesteron over rezerv tayininden ziyade yumurtalamanın varlığının tespit edilmesi icin adetin 21. gunu bakılır sıklıkla, 3 ng/ml uzerinde olması yumurtlama (ovulasyon) olduğunu destekler. Ancak bazı araştırmalarda CC test ile birlikte 10. gun progesteron seviyesinin de değerlendirilmesinin CC test guvenilirliğini arttırdığı sonucu bildirilmiştir. 10. gun progesteron duzeyi 1.2 ng/ml uzerinde saptanan hastalarda CC test normal bile olsa gebelik şansının duşuk olduğu tespit edilmiştir.
Ultrasonda antral folikul (yumurta) sayılması:
Transvajinal ultrasonografi ile overlerde bulunan antral folikullerin (kucuk yumurtaların) sayılması over rezervi hakkında oldukca guvenilir bilgiler verir. Her iki overde toplam 7-10 tane antral folikul olması over rezervinin iyi olduğunu gosterir. İki yumurtalıkta toplam antral folikul sayısı 7’den azsa over kapasitesinin kotu olduğu anlaşılır ve ilaclarla ovulasyon (yumurtlama) başarısı duşuktur. Antral folikul sayısı 4’un altında ise tedavi başarısı cok duşuktur. Antral folikul sayısının 10’dan fazla olması durumunda overler tedavi ilaclarına aşırı cevap verebilirler ve OHSS gelişme riski olabilir. Polikistik over hastalarında da aynı şekilde antral folikul sayısı fazladır ve overlerde ilaclara aşırı cevap riski vardır. Bu hastalarda duşuk doz ilaclarla dikkatli tedavi uygulanır.
Bu yontemlerden başka overlerin dışarıdan uygulanan uyarıcı ilaclara verdiği cevabın değerlendirilmesi şeklinde bazı testler de vardır. GnRH analoğu stimulasyon testi veya Ekzojen FSH over rezerv tesri (EFORT) gibi… Ayrıca ultrasonografide over hacmi olculmesinin (