Dudak ve damak yarıkları halk arasında “tavşan dudak”, “kurt ağzı” gibi tabirlerle anılan doğumsal şekil bozukluklarıdır. Bebeğin anne karnındaki gelişimi sırasında organların şekillenmesi gebeliğin ilk uc aylık donemi icerisinde gercekleşir. Dudak ve damağın dolayısıyla ust ve alt cenenin oluşumu da bu periyot icerisinde ortaya cıkar. Bu şekillenme ceninin kafa ve yuz bolgesindeki yanlardan ve ust ortadan başlayan uzantıların birbiriyle birleşmeleri şeklinde olur. Bu birleşmeler soncunda dudağın şekillenmesi gebeliğin 4-7. haftaları arasında, damağın şekillenmesi ise 8-12. haftaları arasında gozlenir. Sozunu ettiğimiz bu birleşmelerin her hangi bir aşamada sekteye uğraması sonucunda dudak ve damak yarıklı bebek doğumları gozlenir. Genel toplumda dudak-damak yarıklarının gorulme ihtimali 650-1000 canlı doğumda bir olarak hesaplanmıştır.
Sebepleri:
Dudak-damak yarıklarının ortaya cıkmasında bilinmeyen sebepler yanında birtakım bilinen sebeplerde mevcuttur. Orneğin bazı vitaminlerin eksikliği bazılarının ise -A vitamini gibi- fazlalığı, aclık, her hangi bir nedenle annenin veya bebeğin oksijensiz kalması, annenin ozellikle gebeliğin ilk uc ayı icerisinde almış olduğu bir takım ilaclar(bulantı-kusma onleyici ilaclar, kortizon turu ilaclar, kanser ilacları, bağışıklık baskılayıcı ilaclar vb. bircok ilac), gene gebelik esnasında herhangi bir nedenle(teşhis ve tedavi amaclı ya da kazai olarak) annenin X ışınlarına(rontgen) maruz kalması, gene annenin gebeliğin ilk uc ayı icerisinde gecirmiş olduğu kızamıkcık vb. hastalıklarla bazı virutik hastalıklar bebeğin yarık dudak-damaklı doğmasına neden olabilmektedirler. Diğer onemli bir sebep ise kalıtımsal geciştir. Kendilerinde doğuştan dudak-damak yarığı olan ebeveynlerin cocuklarında bu problemin ortaya cıkma olasılığı toplumdaki ortalama gorulme sıklığından oldukca fazla bulunmuştur. Boyle ebeveynlerin bir de yarık dudak-damaklı cocukları varsa doğması beklenen bebeklerinde bu anomalinin gorulme ihtimali daha da fazladır. Bu durum dudak-damak yarıklarının kalıtsal geciş gosteren bir anomali olduğunu kanıtlamaktadır.
Tipleri:
Dudak ve damak yarıkları yalnızca dudakta veya damakta ya da dudak ve damakta birlikte gorulebilirler. Dudakta veya kucuk dilde kucuk bir centik şeklinde gorulebilecekleri gibi hem dudağı hem damağı ve hem de diş kavsini kat edecek şekilde boydan boya yarık şeklinde de olabilirler. Tek taraflı veya cift taraflı olabilirler. Bazen de dışarıdan gorunen bir belirti yoktur. Rontgenle tesadufen fark edilebilen gizli yarık şeklinde de bulunabilirler.
Karşılaşılan sorunlar:
Dudak ve damak yarığının bizzat kendisine bağlı ve yuz iskeletinin gelişme bozukluğuna bağlı olarak estetik gorunum bozukluğu karşılaşılan en onemli sorunlardan biridir. Bu durum ozellikle bebeğin ilk doğduğu donemlerde anne babanın ve aile efradının psikolojisi uzerinde cok yıkıcı bir etkisi olur. Alt ve ust diş kavislerinin gelişim bozukluğuna bağlı olarak dişler duzgun ve tam olarak cıkmazlar. Bu durum ısırım bozukluklarına ve dolayısıyla ciğneme bozukluklarına yol acabilir. Bu cocuklar annelerini emerken ya da biberonla beslenirken ağız icinde vakum oluşturamazlar ve dolayısıyla ememezler. Bu da beslenme bozukluğunun başka bir nedenidir. Dudak- damak yarıklı cocuklarda yutkunma problemi de mevcuttur. Emdikleri gıda ya burunlarından gelir ya da solunum yoluna veya ostaki kanalına kacar. Bunun sonucunda beslenme yetersizliği, orta kulak iltihabı ve solunum yolu enfeksiyonları sıklıkla gorulebilir. Bu cocuklarda karşılaşılan en onemli sorunlardan biri de konuşma bozukluğudur. Bunlarda konuşurken havanın buyuk bir bolumu ağız boşluğu yerine burun boşluğuna kactığı icin birtakım sesleri cıkaramama ve burundan konuşma durumu gozlenir.
Tavsiye edilen koruyucu onlemler
Akraba evliliği: Kalıtsal geciş gosteren doğumsal şekil bozukluklarının akraba evliliklerinde gorulme sıklığının normal populasyondaki gorulme sıklığına gore daha yuksek olduğu artık herkes tarafından bilinen bir gercektir.
İlac kullanımı: Eğer gebe olduğunu fark etmeden ozellikle ilk uc aylık periyotta her hangi bir ilac alınmışsa bunun risk taşıyan bir ilac olup olmadığı ayrıntılı bir şekilde araştırılmalı ve gerekirse gebeliğin sonlandırılması tartışılmalıdır. Ozellikle ilk uc aylık donemde anne adayı, mumkunse hic ilac kullanmamalıdır. Aş eren anne adaylarının da ozellikle bulantı-kusma onleyici ilacları kullanmaktan kacınmaları gerekir.
Rontgen: Anne adaylarının gebelik boyunca radyasyona maruz kalmamaları gerektiği bugun artık tartışmasız bir kuraldır.
Kızamıkcık: Daha once kızamıkcık gecirmemiş bayanlara bugun artık gebe kalmadan once kızamıkcık aşısı onerilmektedir. Cunku ozellikle gebeliğin ilk uc ayında gecirilen kızamıkcık vb. ateşli dokuntulu hastalıkların doğumsal anomalilere neden olduğu kesin olarak bilinmektedir.
Yarık dudak-damaklı cocukların takip ve bakımında tavsiye edilen onlemler:
Beslenme: Bu bebekler yatar vaziyette değil yarı oturur vaziyette beslenmelidir. Annelerini ememeyecekleri icin anne sutu sağılarak bebeğe kaşıkla verilebilir. Damak yarıklı cocuklar icin uretilmiş olan ve piyasada satılan ozel damaklıklı biberonlarla beslenmelidir. Damaktaki yarığı kapatarak ağız icinde vakum oluşturmayı ve emmeyi kolaylaştırmak amacıyla ortodonti uzmanlarınca imal edilen damak plakları da bu konuda oldukca yardımcı bir yontemdir. Beslenirken gıdaların burundan gelmesi, ostaki borusuna ve nefes borusuna kacması kesinlikle onlenmeli ve yeterli şekilde beslenebilmelidirler. Bu cocuklar doğar doğmaz bir cocuk hekiminin kontrolune girmeli ve onun tarafından yakından takip edilmelidir.
Yatış şekli: Bu bebekler uyutulurken mumkun olduğu kadar yan ve yuzukoyun yatırılmalıdırlar. Nadiren yarık damakla beraber alt cene kucukluğu ve dil sarkması durumu gozukebilir. Bu durumda bebekte ciddi solunum problemi ve hatta boğulma olabilir. Bunların daha da ozel bakım ve takibe ihtiyacları vardır ve kesinlikle sırt ustu yatırılmaması gerekir.
Ateşlenme: Yarık damak-dudaklı cocuklarda ateş gorulduğu zaman bunu cok ciddiye almak gerekir. Cunku orta kulak iltihabı ya da pnomoni olma olasılığı cok yuksektir. Hemen bir cocuk veya KBB uzmanına gosterilmelidir.
Zamanında ameliyat: Dudak-damak yarıklı doğan cocukların uygun yaşlarda ve uygun yontemlerle bu konuda deneyimli Plastik Rekonstruktif ve Estetik Cerrahi Uzmanları tarafından ameliyat edilmeleri cok buyuk onem arz eder.
Diğer taraftan bu cocukların bir ekip yaklaşımıyla da ele alınmaları zorunluluğu vardır. Orneğin beslenmeleri icin Cocuk Uzmanı ve Diyetisyen, orta kulak iltihabı ve buna bağlı ortaya cıkabilecek işitme problemleri icin Kulak Burun Boğaz Uzmanı ve Odyolog, cocuğun ve ailenin ruhsal problemleri icin Psikolog ve Sosyal Hizmet Uzmanı, konuşma icin Konuşma Terapisti, dişler-diş kavisleri ve ust cene gelişimi icin Ortodonti Uzmanı, genetik inceleme icin Genetik Uzmanı gibi bircok dal mensubunun bu takımda yer alması yararlıdır. Plastik Rekonstruktif ve Estetik Cerrahi Uzmanı hem ameliyatları gercekleştirir ve hem de bu ekip elemanları arasındaki koordinasyon ve iletişimi sağlar.
Dudak onarımı: Bu cocuklarda dudak yarığı onarımını 3-6 aylık donem icerisinde gercekleştirmek gerekir. Dunya da daha erken veya daha gec yaşları tercih eden merkezler vardır. Erken donemde dudak onarımı hem cocuğun estetik gorunumunu ve ailenin psikolojisini duzeltir ve hem de carpık olan diş kavsinin aynı hizaya gelmesini sağlar. Burun kanatlarında da bir miktar duzelme olur.
Damak onarımı: Bunun icin uygun yaş 12-18 aylık donemdir. Damak onarımını da daha erken ya da daha gec yaşlarda yapmayı tercih eden merkezler mevcuttur. Damak onarımıyla damaktaki yarık kapatılmakta, bebeğin daha kolay beslenmesi sağlanmakta, orta kulak iltihabı ve pnomoni riski azaltılmaktadır. 12-18 aylık donemde yani cocuk konuşmaya başlamadan once damağın, problemsiz şekilde onarılması cocuğun normal konuşmayı oğrenmesini sağlayacaktır. Eğer damak onarımı daha geciktirilirse cocuk bozuk konuşmayı oğrenir ve ileride damağı ameliyat edilse de konuşması duzelmeyebilir. Konuşmasını duzeltmek icin ozel konuşma tedavisine ihtiyac olur veya ekstra başka ameliyatlar gerekebilir.
Burun onarımı: Dudak-damak yarıklı cocuklarındaima burunlarında da problem vardır. Bu problem 16-18 yaşından sonra bunlara ozel tekniklerle ameliyat edilerek duzeltilir.
Cene operasyonları: Dudak damak yarıklı cocuklarda zamanında dudak ve damak onarımları yapılmış olsa dahi cene gelişimlerinde problemler ve bunlara bağlı fonksiyonel ve estetik bozukluklarla karşılaşılabilir. Bu problemlerin ortodontik yontemlerle duzeltilemediği durumlarda cene cerrahisi operasyonları kacınılmazdır. Ancak bu operasyonların yuz kemiklerinin gelişimini tamamladığı 17-18 yaşlarından sonra yapılmaları uygundur. Bu konuda da daha erken ve daha gec yaşları tercih eden merkezler vardır.

[h=2]Bursa Plastik Cerrahi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]