Colyak hastalığı bağırsaklarda besin maddelerinin sindiriminin ve emiliminin bozulmasına yol acan bir hastalıktır. Colyak hastalığı olan insanlar; buğday, arpa, cavdar ve bir dereceye kadar da yulafta da bulunan bir protein olan 'gluten' e karşı hassasiyet gosterirler.


Bu kişiler gluten iceren gıdalarla beslendiklerinde ince bağırsaklarında oluşan immunolojik reaksiyonlar sonucu hucrelerde iltihap ve hasar oluşturur. Oluşan bu hasar sonrasında besin maddelerinin sindirimi ve emilimi bozulacağından, ishal ve zamanla vucutta bazı maddelerin eksikliği ortaya cıkar.



Colyak hastalığı genetik bir hastalıktır ve hastaların yuzde10 kadarında ailede colyak hastalığı olan başka bireyler vardır. Cift yumurta ikizlerinde yuzde30 oranında gorulurken, tek yumurta ikizlerinde gorulme oranı yuzde70'tir.



Bazı viral enfeksiyonlar ve stres durumları hastalığın ortaya cıkmasına sebep olabilir. Her yaşta ortaya cıkarsa da 8-12 aylık cocuklarda ve 30-40 yaş aralığında daha sıktır. İleri yaşlarda da ortaya cıkabilmektedir. "Latent" veya "sessiz colyak" hastalığı ise, bu hastalığa ait tipik bulguların olmadığı fakat kalıtsal yatkınlığı olan hastalar icin kullanılan bir terimdir. Bu hastalarda zamanla colyak hastalığı yerleşir.



Belirtileri nelerdir?
Emilim ve sindirim bozukluğunun derecesine bağlı olarak Colyak hastalığı cocuklarda ve erişkinlerde farklı belirtilerle kendini gosterir. Cocuklarda gelişme ve buyume geriliği colyak hastalığının erken bulgusu olabilir. Karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal, huysuzluk, uyuklama, davranış bozuklukları ve okulda başarısızlık gorulebilecek diğer belirtilerdir. Bulguların ortaya cıkması ve şiddetlenmesi yıllar surebilir. Colyak hastalığı erişkinlerde genellikle 30-40 yaş civarında ortaya cıkarsa da daha ileri yaşlarda da gorulebilir. Hastalıklı kişilerde belirtiler iki şekilde kendini gosterir:



Emilim bozukluğuna bağlı olanlar
Besin, mineral ve vitamin eksikliğine bağlı olanlardır.
Hastalarda temel besin kaynakları olan; protein, karbonhidrat ve yağ emilimi bozulmuştur ve en ciddi emilimi bozulan ise yağlardır. Yağ emiliminin bozulması sonucu hastalarda ishal ve şişkinlik şikayetleri ortaya cıkabilir. Karbon hidrat emilim bozukluğu sonucu ise hastalarda laktoz intoleransı ortaya cıkar, bu durum sutlu yiyecekler sonrası hastalarda karın ağrısı ve şişkinlik gibi şikayetlere neden olabilir.
Hastalarda beslenme bozukluğu, vitamin ve mineral yetersizliğine bağlı olarak;


Zayıflama ve odem
Kansızlık (demir ve B12 vitamin eksikliği)
Kemik erimesi (osteoporoz)
Kolay curume (K vitamin eksikliği)
Sinir hasarı =periferik noropati (B12 ve B1 vitamin eksikliği)
Kısırlık (adet bozukluğu, duşukler)
Kas gucsuzluğu (potasyum, magnezyum yetersizliği)
Sac dokulmesi
İştahsızlıktır.



Teşhis ve tedavisi
Colyak hastalığından şuphelenildiğinde, ayrıntılı bir muayeneden sonra bazı kan ve dışkı testleri istenir. Kalsiyum, magnezyum, potasyum, protein, kolesterol, B12 vitamini, A vitamini, folik asit ve demir gibi bu hastalıkta vucutta eksilebilecek bazı maddelerin kandaki seviyelerinin olculmesi, tam kan sayımının yapılması ve iltihap belirteclerinin kontrol edilmesi yanında; colyak hastalığının teşhisinde kullanılan bazı testlerin de yapılması gerekir. Colyak hastalığının tanısında mutlaka yapılması gereken bir diğer inceleme, ince bağırsak mukoza biyopsisidir. Ozellikle belirgin kilo kaybı, karın ağrısı, kansızlık, gece terlemeleri ve kanama gibi bulguları olan hastalarda bu incelemelerin yapılması ve gerektiğinde bilgisayarlı batın tomografisi gibi başka goruntuleme yontemlerine başvurulması gerekebilir. Erken donemde teşhis edilmediğinde colyak hastalığı ciddi problemlere yol acabilir. Yukarıda tarif edilen bulgulara benzer şikayetleri veya ailesinde colyak hastalığı oykusu olanların bir ic hastalıkları uzmanı veya gastroenteroloji uzmanına başvurmaları gerekir. Colyak hastalığı olanların yuzde10 kadarında; anne, baba, kardeş veya cocuklarında da aynı hastalık gorulebilir. Gebelik doneminde kansızlığı belirgin olcude şiddetlenen kadınların colyak hastalığı yonunden araştırılması gerekir.


Colyak hastalığında tedavinin temelini sıkı bir glutensiz diyet uygulanması oluşturur. Bu amacla gluten iceren tahıl urunleri (buğday, arpa ve cavdar) kullanılarak yapılan gıda maddelerinin kesinlikle yenmemesi gerekir. Pirinc, mısır, patates ve soya unundan yapılmış urunler yenilebilir. Meyve, sebze, yumurta ve et urunlerinin yenmesinde sakınca yoktur.



Gluten icermeyen bir diyetin uygulanması normal beslenmeye gore daha pahalı, guc ve sıkıcı olabilir. Bu nedenle kesin tanı konulmadan bu tur bir diyetin uygulanması tavsiye edilmez. Bu hastalarda laktoz eksikliği (laktoz intoleransı) de olabildiğinden başlangıcta sut ve sutlu gıdaların alınmaması onerilir.



Glutensiz diyete başlanmasından gunler sonra şikayetlerde azalma gorulmeye başlar. Şikayetlerin tamamıyla ortadan kalkmasına rağmen bağırsak mukozasının tamam olarak iyileşmesi bazen 2 yıl kadar surebilirse de bağırsak mukozasındaki iyileşme genellikle 3-6 ay icinde gercekleşir.


Colyak hastalığında ilac tedavisi yoktur
Sıkı bir glutensiz diyet uygulayan hastalarda hastalık genelde iyi bir gidiş gosterir. Tedavi edilmeyen vakalarda uzun donemde (20-30 yıl) ortaya cıkabilecek ciddi bir hastalıklar arasında; ince bağırsak lenfoması, ince bağırsak ulserleri ve kollajenoz colyak hastalığı sayılabilir. Sıkı diyet ile kansere donuşum engellenebilir.

[h=2]İstanbul Dahiliye uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]