Colyak, glutene duyarlılık sonucu meydana gelen,ince bağırsak mukozası ile karekterize olan bir ince bağırsak hastalığıdır. Colyak hastalığı, her yaş grubunda meydana gelebilir ve omur boyu devam eder Gluten bitkisel besinlerde bulunan bir proteindir. Notral solusyonlarda cozunmeyen kısmı glutelin, asit ve alkol da cozunen suda cozunmeyen kısmı ise prolamindir.
Bu hastalığın ulkemizde gorulme sıklığı tam olarak bilinmemekle beraber,beyaz ırk ve latinlerde gorulme sıklığı fazladır. Gluten enteropatisi olan hastalarda, bir cok organda hasar olsa da,en cok hasar goren yer ince barsağın proksimal kısmıdır. Ayrıca kriptalarda genişleme ve uzama meydana gelir,emici hucreler silindirik gorunum yerine kuboidal değişiklikler oluşur.
COLYAK HASTALIĞININ TANISI
Tanıda il olarak serolojik testler uygulanır,kesin tanı icin biyopsi gereklidir. Endoskopik testlere gerek yoktur.
COLYAK HASTALIĞININ DİĞER HASTALIKLARLA İLİŞKİSİ
Diyabet ile olan ilişkisi;diyabetli hastalarda colyak gorulme sıklığı %1-12’dir.
Demir yetersizliği anemisi; bu hastalarda colyak yaygınlığı %2-5 arasıdır.
Karaciğer hastalıkları;yapılan calışmalara gore colyak hastalığının transaminaz seviyesi hafif yukselmelerle ilişkili olabileceği soylenmiştir. Bu hastalarda glutensiz diyetten sonra karaciğer enzimlerinin seviyesinde duzelmeler meydana gelmiştir.
İrrtabl barsak sendromu; colyak hastalığının,crohn hastalığı,addison hastalığı,idiopatik epilepsi ve boyun kireclenmesi ile ilişki olduğu soylenmiştir.
COLYAK HASTALIĞININ CEŞİTLERİ
1-Klasik colyak: gastrointestinal emilim bozukluğu ve semtomlar tarafından baskılanmıştır
2-Fark edilmeyen colyak: biyopsisinde semptomatik olmayan villus atrofisi bulunur.
3-Tipik olmayan colyak: bir kac gastrointestinal semptomla karekterizedir.
4-Oldurucu colyak:semptomatik olmayan,sonradan gelişen gluten iceren ve gluten icermeyen diyete cevap veren,uzun sureli glutenden zengin diyet olsa bile herhangi bir olumsuz belirti gostermeyen colyak ceşididir.
HASTALIĞIN KLİNİK BELİRTİLERİ
1-Diyare (ishal) : buğday,cavdar,yulaf ile ilk tanışılan 6-12 aylık surecte bebekte ortaya cıkar. Başta sıradan bir diyare iken gittikce fazla miktarda,cok hacimli,acık renkli,kopuklu,yağlı ve pis kokulu olur
2-Gelişme yetersizliği: diyare ile beraber iştahsızlık,kilo almada yetersizlik ve irritabilite olur
3-Zayıflama ve buyume geriliği: genel olarak yuz dolgun kalırken kol,bacak ve kalcada ağırlık kaybı olur.
4-Konstipasyon,karın ağrısı:kalın yağlı gaita,kas gucsuzluğu,dehidratasyon sonucudur.
5-Vitamin eksikliği ve anemi:yağda eriyen vitamin eksikliği sıklıkla gorulur,genelde demir eksikliği anemisi gorulur az da olsa megaloblastik gorulur.
Ayrıca colyak hastalarında,hipoalbunemi,yuksek alkalen fosfataz,kalsiyum,magnezyum ve cinko seviyelerinde duşuş,folik asit B12 vitamini eksikliği ve K vitamini emilimi bozukluğu meydana gelir.
DİYET TEDAVİSİ
Glutensiz diyet colyak hastalığının temel tedavi bicimidir. Colyak hastası olan birinin hem kendisi hemde ailesinin bu konuda eğitilmesi şarttır. Diyet tedavisi ile iyileşme bazen hemen olurken bazen de uzun surede iyileşme olmaz. Diyetin yanı sıra medikal tedavide onemlidir. Gluten en cok buğday,arpa ve yulafta vardır bu yuzden bu tur besinlerden yapılan her turlu yiyecek diyetten cıkarılmalıdır. Bunların yerine mısır ve pirinc gibi gluten icermeyen tahıllar tercih edilmelidir.
Gluten colyak hastaları icin hayatı zehir eder,glutenin diyetten cıkarılması ile iyileşme meydana gelir. İnce barsakta histolojik iyileşme glutensiz diyete başladıktan birkac ay sonra olur. Ayrıca bu hastalarda sonradan laktoz intoleransı meydana gelebilir bundan dolayı glutensiz diyetin başlangıcında laktaz iceren sut ve sut urunleri diyetten cıkarılmalı.
COLYAK HASTALARI İCİN YASAK YİYECEKLER
Et ve Et Urunleri: ekmek konmuş kofte,unda kızartılmış balık
Sut ve Sut Urunleri: buğday unu konmuş tum sutlu tatlılar vb.
Tahıllar: buğday,arpa,yulaf,cavdar unu ile yapılmış her turlu yiyecekler
İcecekler: ilk hafta limon,portakal,mandalina,greyfurt verilmez
Yapılan calışmalarda colyak hastalarının gunluk 93 gram yulafı tolere edebildikleri ve gunluk 50-60 gram yulafın hastalar icin emniyetli olduğu gosterilmiştir. Yine gunluk 50 gramdan az gluten iceren diyetle beslenmek colyak hastaları icin sorun yaşatmadığı tespit edilmiştir.


[h=2]Van Diyetisyen uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]