Coğul gebelik ve doğum – ikizler, ucuzler Coğul doğumlar gunumuzde gecmişte olduğundan daha yaygın olarak gorulmektedir. Aynı zamanda coğu kadın gebelik icin daha cok beklemektedir ve yaş ilerledikce genc yaştaki kadınlara gore coğul gebelik daha fazla olabilmektedir (ozellikle de kısırlık tedavisinde). Bu konuda buyuk medikal gelişmelere kaydedilmiş olsa da, coğul gebelikte hem anne icin hem de cocuklar icin onemli sağlık riskleri mevcuttur.
İKİZLER- EN YAYGIN COĞUL GEBELİK
İki tip ikiz mevcuttur: aynı yumurta ikizi ve ayrı yumurta ikizi.
Aynı yumurta ikizleri: Tek bir embriyo (bir sperm ve bir yumurtanın birleşimiyle oluşan), iki embriyoya bolunduğunde oluşur. Her bir embriyo monozigotiktir (genetik olarak aynıdır). İkiz oluşumu gebeliğin erken doneminde olursa (ilk iki haftanın icinde), her bir fetusun kendi ayrı kesesi ve plasentası olur. Eğer daha gec donemde olursa (plasenta oluştuktan sonra), iki embriyo tek bir kesenin icinde olabilirler.
Ayrı yumurta ikizleri: iki ayrı yumurta iki ayrı sperm tarafından dollendiğinde oluşur. İki embriyo dizigotiktir (genetik olarak aynı değildir).
Vanishing Twin Sendrom (Kaybolan ikiz sendromu)
Bazen ikiz bir gebeliğin erken doneminde fetuslardan biri kaybolur. Buna vanishing twin sendromu denir. İkiz gebeliklerin % 20’ sinde fetuslardan biri kendiliğinden kaybolmaktadır. Ucuzlerde ve dorduzlerde bu, daha fazla olmaktadır. Ucuzlerde veya daha fazla olanlarda fetal kayıp oranı % 40 olabilmektedir. Fetus ilk uc ayda kaybolduğunda vajinal kanama olabilse de, kalan fetus veya fetuslar genellikle normal gelişimlerini devam ettirmektedirler.
5. haftanın başlarında yapılan ultrason muayeneleri bazen tum fetusları belirlemede başarısız olabilmektedir. Ayrı yumurta ikizlerinin yaklaşık % 10’ u, aynı yumurta ikizlerinin yaklaşık % 80’ i beşinci haftadan sonra gorulebilmektedir. 6-8 haftadan sonra ultrason fetusların sayısına dair kesin değerlendirmeyi sağlayabilmektedir.
Coğul Gebelikte Risk Faktorleri
Doğal olarak; 250 gebelikte 1 ikiz, 8000 gebelikte 1 ucuz, 700 000 gebelikte 1 dorduz meydana gelmektedir. Coğul gebelik olma olasılığını arttıran ana faktor kısırlık tedavisidir. Fakat başka faktorler de mevcuttur.
Irk, yaş, kalıtım ve onceki gebelik gecmişi aynı yumurta ikizi olma olasılığını arttırmaz fakat ayrı yumurta ikizi olma olasılığını arttırmaktadır. Kısırlık tedavisi aynı yumurta ikizi olma olasılığını da, ayrı yumurta ikizi olma olasılığını da arttırmaktadır.
Irk: Kuzey Amerika’da gebeliklerin yaklaşık 90’ da 1’ inde ikiz olmaktadır. Afrika’da daha bu oran yuksektir -Nijerya’da 20’ de 1’ dir-. İkizler Asya’da yaygın olarak gorulmemektedir. Orneğin Japonya’da sadece 155’ te 1 ikiz olmaktadır.
Kalıtım: Annenin aile hikayesi babanınkinden daha onemli olabilmektedir. Ayrı yumurta ikizlerinden biri olan bir kadında ikiz olma oranı 60’ da 1’ dir. Buna karşılık ayrı yumurta ikizlerinden biri olan bir erkekte ise ikiz olma oranı 125’ te 1’ dir.
Anne yaşı ve onceki gebelik hikayesi: Anne yaşı ve gebelik sayısı arttıkca ikiz olma oranı artmaktadır. 35-40 yaşlarındaki 4 veya daha fazla cocuğu olan kadınlarda, 20 yaş altındaki cocuksuz kadınlara gore 3 kat fazladır.
Anne boyu ve kilosu: Ayrı yumurta ikizleri, uzun ve yapılı kadınlarda minyon tipli kadınlara gore daha yaygın gorulmektedir. Bu, vucut olcusunden ziyade daha cok beslenmeyle bağlantılı olabilir. 2. Dunya Savaşı sırasında gıdaların mevcut olmadığı Avrupa’da ayrı yumurta ikizi oranı azalmıştır.
Doğurganlık ilacları ve yardımcı ureme teknolojisi: Ovulasyon induksiyonu veya superovulasyon icin doğurganlık ilaclarından faydalanan kadınlarda coğul gebelik daha yaygındır. Klomifen sitratla gebe kalan kadınların yaklaşık % 5 – % 12’ sinde ikiz ve % 1’ den azında ucuz veya daha fazlası olmaktadır.
Gonadotropinlerin sonucunda oluşan gebeliklerin yaklaşık % 20’ si coğul olmaktadır.
İn vitro fertilizasyon (IVF) gibi yardımcı ureme tekniklerinde coğul gebelik oranı artmaktadır. Coğul gebelik riski, transfer edilen embriyo sayısı arttıkca artmaktadır.
COĞUL GEBELİKLERİN SURESİ
Normal bir gebelik suresi 37 ila 42 hafta arasında değişmektedir. İkiz gebelikler ara sıra 40. haftaya kadar ilerlemektedir fakat neredeyse her zaman erken doğum olmaktadır. Fetus sayısı arttıkca beklenen gebelik suresi azalmaktadır. Ortalama sure ikizler icin 35 hafta, ucuzler icin 33 hafta ve dorduzler icin 29 haftadır.
Ortalama gebelik suresiOrtalama doğum ağırlığıTek40 hafta3300 gİkiz35 hafta2500 gUcuz33 hafta1800 gDorduz29 hafta1400 gCOĞUL GEBELİK KOMPLİKASYONLARI
Fetus sayısı arttıkca komplikasyon da artmaktadır: şiddetli mide bulantısı ve kusma, sezaryen doğum, forseps doğum ve diğer komplikasyonlar:
Erken Doğum
Coğul gebelikte en buyuk risk erken doğumdur. Vajinal doğum yapılabilirliği pelvik kemiklerin şekli ve buyukluğune bağlı olduğu gibi bebeklerin buyukluğu, pozisyonları ve sağlıklarına da bağlı olmaktadır. Sezaryen sıklıkla gerekmektedir.
Tum doğumların sadece % 1’ i ikiz iken, erken doğumlarda bu oran % 10’ dur.
Plasental Problemler
Plasenta rahim duvarına bağlıdır ve fetus da gobek bağıyla plasentaya bağlıdır. Plasenta gobek bağı aracılığıyla fetusa kan, oksijen ve besin sağlamaktadır.
Coğul gebelikte plasenta erken yaşlanabilmekte ve bebeğin gelişimini yavaşlatabilmektedir. Coğul gebeliklerin % 30’ unda ultrason olcumleri duşuk ağırlıklı olmakta ve komplikasyon riski artmaktadır. Yaklaşık % 25 oranında olum mevcuttur.
Bir diğer plasental problem ise, aynı yumurta ikizlerinde hayatı tehdit edici bir durum olan ikizden-ikize kan naklidir (bir bebekten diğerine kan akışı olması). Verici bebekte gelişme geriliği olur, alıcıya da aşırı kan gecişi olur.
Preeklamsi
Toksemi olarak da bilinen preeklamsi coğul gebeliklerde 3-5 kat fazla gorulmektedir. Preeklamsi annenin kan basıncı yukseldiğinde ve idrarında protein tespit edildiğinde teşhis edilmektedir. Bu durum ilerleyebilmekte ve anne ve bebeğin sağlığını tehdit edebilmektedir. Şiddetlendiğinde anne nobet gecirebilir veya felc olabilir.
Diyabet
Coğul gebeliği olan kadınlarda gestasyonel diyabet daha fazla gelişmektedir. Diyabetik annelerin bebeklerinde solunum sıkıntısı ve diğer yeni doğan komplikasyonlarının gorulme oranı daha fazladır.
Fetal ve Yeni Doğan Komplikasyonları
Erken doğum bebekte ciddi komplikasyon gelişme riskini veya erken olumu arttırmaktadır. Bebeğin akciğerleri, beyni, dolaşım sistemi, sindirim sistemi ve gozleri olgunlaşmamış olabilmektedir. Erken doğum sonrası yaşayan bebekler de omur boyu engelli olabilmektedir.
Erken doğan bebeklerin % 50’ sinde olum; solunum sıkıntısından dolayı olmaktadır. % 10’ u da beyin hasarından olmaktadır.
İkizlerin % 50’ sinde duşuk doğum ağırlığı (< 2500g) olmaktadır. Ucuzlerde ortalama ağırlık 1800 g, dorduzlerde ise 1400 g olmaktadır. Erken doğumun bir sonucu olarak serebral palsi riski ikizkerde 4 kat daha fazladır. Bu oran ucuzlerde ve dorduzlerde daha da fazladır.
1000 g’ ın uzerindeki yeni doğanlarda yaşama oranı % 85’ tir, 1000 g’ ın altında olanlarda % 40’ tan azdır.
COĞUL GEBELİĞİN ONLENMESİ
Yardımcı ureme tekniklerinde transfer edilen embriyo sayısını sınırlamak coğul gebeliği onlemede en etkili yaklaşımdır. Transfer edilen uygun embriyo sayısını belirlemede hasta yaşı, embriyo kalitesi ve diğer kriterlere bakılmaktadır.
Multifetal Gebelik Reduksiyonu
Ucuz veya daha fazla coğul gebelik oluştuğunda anne ve bebeğin sağlını iyileştirmek icin multifetal gebelik reduksiyonu duşunulebilmektedir. Bu işlem duşuk riskini taşısa da cok erken doğum olma riskini azaltmaktadır.
COĞUL BİR GEBELİĞİ TAŞIMAK
Metabolizma ve Beslenme Uzerine Dikkat Edilmesi Gerekenler
Coğul gebeliklerde annenin alması gereken besin miktarı artmaktadır. Alınan kiloya ek olarak coğu hekim vitamin ilavesini de % 50 – % 100 oranında arttırmayı onermektedir.
Hareketlilik
Coğu hekim, hareketlerin azaltılmasının ve yatak istirahatinin arttırılmasının coğul gebelikte sonucları iyileştirdiğine inanmaktadır.
Coğul Gebeliğin İzlenmesi
Hekimler tarafından coğul gebeliklerin daha yakından izlenmesi gerekmektedir. İlk 3 ayın sonunda Down sendromu ve diğer genetik anomalileri tespit etmek icin koryonik villus orneklemesi yapılabilmektedir. 16-20. haftalar arasında da amniyosentez yapılabilmektedir.
Coğu hekim servikste erken acılma olup olmadığını tespit etmek icin her hafta veya iki haftada bir servikal muayene yapmaktadır.
Toksolitik ajanlar erken doğumu yavaşlatabilen veya durdurabilen ilaclardır. Erken doğumu durdurmak icin bu ilaclar verilebilmektedir.
Ultrason muayeneleri ikinci 3 aylık donemde bazı doğum bozukluklarını belirleyebilmektedir. Gebeliğin ikinci yarısında her 3-4 haftada bir bebek gelişimi ultrasonla takip edilmektedir.
Sezaryen
Bazı şartlar altında ikizler icin vajinal doğum guvenli olabilmektedir (bebeklerin pozisyonu uygunsa). Coğu ucuz sezaryenle doğurtulmaktadır.
Coğul Bebeklerin Aile Uzerine Psikososyal Etkileri
Coğul gebeliği olan kadınlar durumu gayet iyi idare etse de, aileleri onemli derecede stres yaşayabilmektedir. Hastanede yatma suresinin uzaması durumunda iş, ev ve aile bakımı ile ilgili ayarlamaların yapılması gerekmektedir.
Coğul doğum ebeveynleri etkilediği kadar, bebekleri ve diğer kardeşleri de etkilemektedir. Finansal baskılar bunaltıcı olabilmektedir.
Prof. Dr. Ali Ruştu Ergur
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı

[h=2]İstanbul Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]