Ozguvenli cocuk; demek kendini duşuncelerini ifade etmekten cekinmeyen, alternatif cozum yolları uretebilen, sınırlarını doğru tanıyabilen, sonsuz sevgiye sahip olduğunu hissedebilen, her zaman daha iyisini yapmak icin motivasyonunu kaybetmemiş olan, mutlu bir cocuk demektir.
1.Ozguvenli bir cocuk yetiştirmek icin oncelikle cocuğunuzu doğru ve objektif tanımalı ve beklentileriniz gercekci ve cocuğun yaşına uygun olmalıdır. Orn. Cocuğunuzun 3 yaşında iken dağıttığı oyuncakları toplamasını beklemeyin.
2.Cocukların yaşlarına gore farklı ozellikler gosterdiklerini unutmayın. Orn. 3 yaşından kucuk cocuklar oyuncaklarını paylaşamayabilir.
3.Cocuğunuzu diğer cocuklar ile ya da akranlarla kıyaslamayın. Onlar sizi diğer ebeveynler ile kıyaslar ise sizin hoşunuza gider mi? Duşunun.
4.Cocukların oğrenme surecinde bizlerin onlardan neler beklediğimizi tam olarak duyması gerekir. Bu surecte ayrıntılar ile ornekler verilebilir. Sizlerin de bu konuda birer ornek teşkil ettiğinizi unutmayın. Orn. Tiyatroya gittiğinizde sırasını bekleyeceğini, yuksek sesle konuşmamasının gerektiğini onceden anlatın.
5.İlk defa karşılaşacağı ortamlarda nelerin cocuğu beklediğini anlatın ki uyumsuzlukları olur ve bilmediğinden eleştiri alır ise toplum icinde kendini yetersiz hissetmesin.
6.Oyunlar ile cocuğa doğru davranışların denemelerini yapın. Or. Kalabalık bir yere gittiğinizin hayalini kurup onundeki kişiyi gecmek icin itmek yerine ‘izin verir misiniz’ gibi cumleler kurabileceğini gosterin.
7.Cocuklar belli durumlarda davranışlarını değiştirebilir, kurallara uymakta zorluk yaşayabilirler. Orn. Yorgun, uykusuz, ac olduklarında sabırsız olabilirler. Bu durumlarda bazı davranışlarına hoşgoruyu uygulayın. Cocuğunuza karşı doğru tutum gosterdiğinizde bu kuralları bozacaksınız anlamına gelmeyecektir.
8.Sabahları sizin işe cocukların okula gitme telaşınızı yaşayıp, cocuğunuzla istemediğiniz şekilde iletişim kurmamak icin (orn. Bıktım artık senden, her sabah seni uyandırmak zorunda mıyım?) akşamdan ve cocuklar uyanmadan once kendi hazırlıklarınızı tamamlayın.
9.Cocuğunuz kucuk ise akşamdan kıyafetlerini ve okul cantasını hazırlamasına yardım edin.
10.Sabah hazırlanma telaşına ‘yedin-yemedin’ gibi olumsuz catışmalar eklemeyin. Bu konudaki ihtiyacını diğer oğunlerde telafi etmeye calışın. Coğu erişkin bile sabah kahvaltı yapmada isteksizdir unutmayın.
11.Cocukların kuralları uygulamasında aktif roller ve sorumluluk almasına yardımcı olun.Orn. Sabah uyanması icin odasına calar saat koymak, yemeklerin hepsinin tadına bakmasını istiyorsanız miktarını ayarlamayı cocuğunuza bırakmak.
12. Koyduğunuz kuralların bir sure sonra siz ve cocuğunuz arasında ‘kurallı iletişim’ şekline donmemesine dikkat edin. Bazı şeylerin uygun ornek oluşturarak cocukların sizden oğreneceğini ya da kendilerinin yaptığı şeyleri takdir ettiğinde davranışın pekişeceğini unutmayın. Aksi halde herşeyi kural olarak algılayan bir cocuk ile cok yoğun catışmalar yaşayabilirsiniz. Evde cok kural olan bir cocuk okuldaki kurallara karşı da isyankar olabilir unutmayın.
13.Cocukların duşuncelerinin sorulması, farklı bakış acısına sahip olduklarının vurgulanması kendilerini daha onemli hissettirecek ve sosyal ortamlarda da kendilerini ifade etmekteki cekingenlikleri azalacaktır.
14.Cocuklara tercihlerinin de onemli olduğunu hissettirin. Orn. Dinledikleri muzik grubu, giydikleri kıyafet.
15.Kurallara uyulmadığı zaman neler ile karşılaşacağını cocuklar bilmelidir. Burada uyulmayan davranışa karşı oluşturulacak yaptırımların ertelenmemesine ve genelleme yapılmamasına ozen gosterilmelidir. Orn. Bir daha bilgisayarı 2 saatten fazla oynarsan yaza kadar sana bilgisayar yasak demek uygulanması zor ve gercekci olmayan bir ceza demektir. Bu şeklideki cezaların hem uygulanması zordur hem de iletişimde inatlaşma olasılığını arttırır. Bunun yerine kısa sureli sınır koymak daha uygun olacaktır.
16.Oğretmenler acısından okulda ilk haftalarda tum cocukların okul ve sınıf kurallarını doğru algılaması icin cocuklarla toplantılar duzenleyip bilgi vermek onemlidir.
17.Kurallar sınıfta cocukların gorebilecekleri goz hizasına uygun şekilde asılmalıdır.
18.Cocuklar kurallara uymadıklarında neler olabileceğini onceden bilmelidir.
19.Koyduğunuz kuralı o an acıklayamayacaksanız ‘ben senin buyuğunum ve bu kararı vermek benim gorevim, seninle şu an tartışamayacağım bir suru nedeni var’ gibi acıklama yaparak daha sonra nedenini acıklamak icin ortam hazırlayın.
20. Cocuğu fiziksel ve/veya duygusal olarak (orn. Aşağılama, kucumseme, hor gorme, surekli eleştirme, kufur etme) ihmal ve istismar etmeyin.
21.Cocuklar ile iletişimde ‘bozuk plak tekniği’ kullanılabilir. Benzer uyarıyı peşpeşe yapmak gerekebilir. Uygun ve ikna edici bir dil ile 3 kez tekrar ettikten sonra daha kararlı bir şeklide beklentilerinizi soyleyip davranışa yonelmesini sağlayabilirsiniz. Başlangıcta cocuklar sizin kararlılığınızı surdurup surdurmeyeceğinizi test etmek isterler.
22.Cocuğunuza butun ozellikleri ile değer verdiğinizi, sevdiğinizi hissettirin. Herkesin olumlu ve olumsuz ozellikleri olabilir bunu unutmayın.
23.Cocuğumuzun davranış ve duşunceleri konusunda sorunlar yaşansa bile sevgi olarak bakıldığında kendisinin aile icin ozel bir yeri olduğunu bilmesi ve sevildiğini hissetmesi onemlidir.
24.Cocuğunuzu değil, davranışlarını eleştirin. Orn. ’Sen kotu bir cocuksun, kardeşine vuruyorsun’ yerine ‘kardeşine vurman doğru bir davranış değildir’.
25.Sınıf icinde cocukları arkadaşlarının onunde kırıcı bir şekilde eleştirmeyin. Bu durumda diğer cocuklar da oğrencinizin negatif ozelliklerine daha cok odaklanacak ve O’nu dışlayabileceklerdir.
26.Sucluluk duygusuna kapılmadan hata yapabilme olanağını kendisine tanıyın. Orn. Odevlerdeki yanlışları cocuğu suclamadan kendisine iletin ya da farkına varmasını sağlayın. Hataları azaldığı zaman da bunu farkettiğinizi ve başardığını hissettirin.
27.Cocuğun uygun davranışları icin yureklendirici mesajlar kullanın.Orn. Aferin, bugun cok gayretlisin, odanı cok guzel toplamışsın, oğretmeninle goruştuğumde derslere daha cok katıldığını duymak beni mutlu etti.
28.Yureklendirici mesajları kullanırken gulumseme, sarılma, opme, goz kontağı kurma gibi istenilen bir davranışı guclendirmede cok etkili olan sosyal odulleri de kullanmaya ozen gosterin. Unutmayın ki zamanla maddi oduller eski cekiciliğini yitirir.
29.Cocuklara cesaret kırıcı mesajlar verilmemelidir. Orn. Hep sorun sende, beni hic dinlemiyorsun. Bu durumlar utanc ya da sucluluk duygularına neden olur, işbirliğini engeller, direnme ve oc alma duygularını harekete gecirir.
30.Duygu ve duşuncelerinizi acıklarken BEN DİLİ ile konuşun. Orn. ‘sen bunu nasıl yaparsın? Nasıl bir cocuksun’ yerine ‘bunu neden yaptığını anlamıyorum’
31.Cocuğunuza sınırlandırılmış secenek sunun. Cocukların soz dinlemeleri ve işbirliği yapmaları icin etkili yontemlerden biridir. Cocuk, secme şansı kendine verildiği icin, kontrolun kendisinde olduğunu duşunur ve sectiği şeyi yapmaktan da hoşlanır. Cocukta oz-disiplin kazanmasını ve doğru kararlar alma yeteneğini geliştirmesini sağlar.
32.Cocuğunuz icin iyi bir dinleyici olmaya calışın. ‘ben onun yerinde olsaydım ne duşunurdum, ne hissederdim?’ diyerek empatiyapmaya calışın.
33.Cocuğunuzun duygularını anladığınızı ifade edin.Orn. Sana sebze yemeği yemelisin dediğim icin sinirlenmiş gibisin ama…’
34.Cocuğun problemleri uzerinde duşunmesini ve kendi cozumlerine ulaşmasını sağlamak icin yardımcı sorular yoneltin. Orn. Bu problemi nasıl cozmeyi duşunuyorsun?
35.Kucuk cocuklar icin olumsuz davranışın yerine yapabileceği alternatif davranışlar gosterin. Orn. Yapma demek yerine neyi yapması gerektiğini soyleyin.
36.Cocukların bir aktiviteyi bitirmesine yardımcı olmak icin, zihinsel olarak bu değişikliğe hazırlanmasını sağlayacak zaman tanıyın. Orn. 3 kez daha sallanınca eve gidiyoruz.
37.’Eğlenceden once iş’ prensibini uygulayın. Orn. Oyuncaklarını topladıktan sonra birlikte pasta yapmak.
38.Notlar, şekiller cocuğunuzun işbirliğini sağlamak icin iyi yontemlerdir. Orn. Yatağını toplamayı unutma notu.
39.Cocuğunuz olumsuz davranışlar gosteriyorsa, bu davranışın altında yatan nedenleri anlamaya ve onlem almaya calışın.
40.Kontrolunuzu yitirmemeye calışın. Saldırgan tavırların (orn. Dovmek) ve sozlerin (Orn. Aşağılamak)cocuğun davranışlarını duzeltme gucu yoktur.
41.Tahammulunuzun olmadığı bir gununuzde iseniz ya da kendinize kısa bir zaman dilimi ayırmak istiyorsanız, onceden tedbir alıp cocuğunuza durumu acıklayın. Orn. Bugun cok yorgunum, gurultu etmeden oynamanı istiyorum.
42.Kendinize duşunmek icin zaman tanıyın. Orn. Bu konuyu biraz duşunmeliyim.
43.Kuralların bozulması durumunda uygulayacağınız sonucun uygun ve doğru yerde kullanılmasına dikkat edin. Orn. Sizden izin almadan sokağa cıkmış ise birkac gun sokağa cıkması yasaklanabilir.
44.Yapamayacağınız boş tehditlerden kacınmaya calışın ya da uygulamayacağınız bir durumu korku ve baskı aracı olarak kullanmayın. Orn. Seni bir daha oyun parkına getirmeyeceğim.
45.Mizahı kullanın. Cocuklar kendilerine şaka ile soylenenleri daha rahat kabullenir. Ancak esprinin alaya almamasına dikkat etmek gerekir.
46.Mumkunse ‘hayır’ kelimesi yerine ‘evet’ kelimesini kullanın. Orn. Evet cikolata yiyebilirsin ama yemekten sonra.
47.Durumlarla ilgili acıklamada bulunun. Orn. Benim oncelikle yemeğimizi yapmam gerekiyor, beni bekleyeceğini biliyorum.
48.Mumkunse sonucları cocuğun da gormesini sağlayın. Orn. Bak kutumuz bomboş, hic cikolata kalmamış.
48.Cocuğunuza iyi ornek olun. Cunku cocuklar anne-babalarının davranışlarını gozler ve davranışlarını tekrar ederler.
Cocuklarımıza iyi model olarak, izlediklerini denetleyerek, arkadaş secimlerine yardımcı olarak, uygun başa cıkma yontemleri geliştirmelerine, davranışlarından sorumlu olmalarına olanak sağlayarak ve ne yaparlarsa yapsınlar hep sevildiklerini hissettirerek buyutelim.

[h=2]Mersin Cocuk Psikolog uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]