Cocuklarımızın davranışlarının yonetimindeki en onemli amacımız, istenmeyen davranışın yerini istenen bir davranışla değiştirebilmektir. Bu davranış değiştirme surecinin herhangi bir zorlama olmaksızın tamamen cocuğun kendi isteğiyle ve uygun yontemlerin kullanılması yoluyla yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde belli bir yaptırım uygulanması gerekir ki buda amaclanan ic disiplini sağlayamaz. Davranış değiştirme ve yonetimindeki amac; cocuklarımızın herhangi bir otorite figuru olmaksızın istenilen davranışı kendiliğinden gercekleştirmeleridir.
İstenilen davranışı kazandırmada odulun dengeli kullanımı cok onemlidir. Odul ile davranışın etkili hale getirilmesi ve olumlu pekiştirec kullanarak olumlu duyguların uyandırılması amaclanmaktadır. Cocuklar yaptıkları davranışlar icin odullendirilirlerse, o davranışı tekrarlarlar. Bu nedenle cocuklardaki istediğimiz davranışları odullendirirsek boylece o davranışı artırmış da oluruz. Burada dikkat edilmesi gereken en onemli nokta; odulun davranışın onune gecmesini onlemektir. Asıl amac odul olursa eğer, cocuklar odul almak adına, o davranışı yapma eğiliminde olacakları icin, davranışın kazandırılması ve yonetimi ikinci plana atılabilir.
İstediğimiz davranışların artırılmasında kullanacağımız oduller neler olmalıdır? Cocuklarımız onayladığımız ve istediğimiz davranışta bulundukları zaman ovulerek, tebrik edilmeleri, sarılarak operek, gulumseyerek onayladığımızı onlara gostermek şeklinde odullendirme olabilir. Yine cocuklarımızı cok istedikleri bir yere(park gibi) goturmek, yapmanızı istediği bir şeyi yapmak, kucuk bir hediye vermek şeklinde orneklerle artırılabilir. Sozel olarak da ovup takdir ettiğimizi belirtmemiz gereklidir. Cocuklarımızın beğendiğimiz olumlu davranışlarının hemen arkasından, neyi beğendiğimizi ifade edip acıklayarak, her defasında odullendirmeliyiz. Kucuk yaş grubu cocuklarda somut adımların gosterilmesi ayrıca onem kazanmaktadır. Yaptıkları her davranışın sonucları mutlaka cocuklara bildirilmeli ve istenen davranışlar olumlu pekiştireclerle desteklenmelidir.
Cocuklarımızın olumsuz davranışlarda bulunmaları durumunda neler yapmalıyız?
Cocuklarımız olumsuz, bizim onaylamadığımız ve istemediğimiz davranışlarda bulundukları zaman, olumsuz davranış her defasında gormemezlikten gelinmelidir. Bu konuda tutarlı olunmalıdır. Bu olumsuz davranışları başkalarının odullendirmesine de izin verilmemelidir. Cocuklar olumsuz ve istenmeyen davranışlar sergilemeleriyle dikkat cekmekten hoşlanabilirler. Onlara kızıp kusmek bile aslında bir tur ilgi gostermek sayılabilir. Bu nedenle gormemezlikten gelinmelidir. İstenmeyen davranışlara karşı kızarak, bağırarak, kuserek tepki gostermek yoluyla ilgilenmek de bu davranışları artırabilir. Davranışlarınızda ve tepkilerinizde tutarlı olmak her şeyden onemlidir. Bazen bazı durumlar da olur ki, cocuklarınızın istenmeyen davranışları kendine ya da cevresine zarar verici boyutta tehlikeli olabilir. Boyle bir durumda gormemezlikten gelmek uygun olmayacaktır. Bu durumda cocuğa ve zarar verici tehlikeli davranışlarına hayır denilerek, ortamdan uzaklaştırmak ya da cocuğun hareketlerini kısıtlamak gereklidir. Anne ve babaların, cocukların olumsuz davranışlarına karşı sınırlama koyup hayır dedikleri durumlarda cocuklar ağlayarak, bağırarak ya da farklı şekillerde tepki gosterip, reddedip bu tepkiyi surdurmeleri durumunda asla geri adım atılmamalıdır. Sabırsızca davranıp pes edilirse cocuk tekrar odullendirilmiş olur ve istenmeyen davranışın surdurulmesi ve desteklenmesi sağlanmış olur.
Cocuklarda davranış yonetiminin sağlanıp başarı kazandırılmasında planlı ve programlı hareket edilmeli bu calışmaların sadece bilgi verme amaclı olmadığı, bir davranış becerisi kazandırma işi olduğu kesinlikle unutulmamalıdır.
Anne baba olarak aile icinde, ya da okulda oğretmenler olarak, her yaştaki cocukların davranış yonetimi calışmalarında, davranış ve beceriler icin calışma listesi hazırlanmalı buna gore takipleri yapılmalıdır. Cocukların davranışlarının yonetiminde yer alabilecek uygun gorulen davranış ve beceriler şunlar olabilir:
Cocuğun tepkilerini uygun yontemlerle ifade edebilme becerisi
Cocuğun anne ve babasına, aile bireylerine karşı davranışları ve tutumu
Cocuğun aile, okul ya da sınıf kurallarına uyum becerisi
Cocuğun arkadaşlarına karşı davranışları ve tutumu
Cocuğun arkadaşları ile dengeli iletişim kurma ve birlikte hareket etme becerisi
Cocuğun verilen gorevleri yerine getirebilme gayreti ve becerisi
Cocuğun sorumluluk alabilme becerisi
Cocuğun okulda oğretmenlerine karşı davranışları ve tutumu
Cocuğun diğer yetişkinlere karşı davranışları ve tutumu
Cocuğun başkaları ile işbirliği icerisinde calışabilme becerisi
Cocuğun planlı ve duzenli calışabilme becerisi
Cocuğun kendi temizliğine dikkat etme ve ve cevresini temiz tutabilme becerisi
Cocuğun oyun kurallarına uyum becerisi
Cocuğun arac gerecleri dikkatli ve ozenli kullanabilme becerisi
Cocuğun paylaşımcı ve yardımsever yaklaşımları ve tutumu
Cocuğun grup icerisinde sorumluluk alabilme becerisi
Cocuklarda İstenmeyen Davranışları Ortadan Kaldırma Teknikleri Nelerdir?
1. Basit ve anlaşılır kurallar koyma: Kurallar cocukları disipline etme ve kendi ic kontrollerini sağlamak amacıyla konulurlar. Uzun ve anlaşılması zor kurallar cocuklar uzerinde yeterince etkili olmazlar. Kısa ve sade, net kurallar yararlı olur. Burada olumlu pekiştireclerin, yani odullerin cocuk uzerindeki etkisinin onemi unutulmamalıdır.
2. Konuşma tekniği: İstenilen ve istenilmeyen davranışlar karşılıklı yuz yuze iletişim kurularak acıkca konuşulur.
3. Dur ve duşun tekniği: Cocuklardan yapacakları bir davranıştan once bir sure beklemeleri ve duşunmeleri istenir. Cocuğa icinden 10 a kadar say, 3 kere nefes al gibi 10-15 saniye bekleme suresince cocukların yapacakları davranışları değerlendirmeleri ve istenilir olup olmadığını değerlendirmeleri, boylece, alternatif bir davranış duşuncesi uretmeleri amaclanır.
4. Gunluk davranış tablosu hazırlama: Cocuğun gun icerisinde yapması gerekenler, kurallar ya da odev ve sorumluluklar gibi konularda tablo hazırlanabilir.
5. Başkalarından oğrenme ve cocuktan cocuğa tekniği: Cocuğun başka birinden oğrenmesi ya da başka birine oğretmesi yontemidir. Bazı kuralları ya da davranışları, başkalarından ornek alarak oğrenmesi ya da başkalarına oğreteceği duşuncesiyle dikkatle oğrenmesi yontemidir.
6. Oğren-anlat tekniği: Cocuğun kuralı ya da davranışı anlaması yontemidir. Cocuk bizzat katılır. Hem cocuğun kavrama duzeyi anlaşılır, hem de pekiştirme sağlanmış olur.
7. Somut ornekler kullanma ve konunun guncel yaşamla bağlantısını kurma: Davranışın guncel yaşamdaki onemi bol ve somut orneklerle, zaman zaman hikayeile vurgulanarak anlatılır.
8. Oğrenen merkezli eğitim ve aktif katılım tekniği: Cocuğunda sık sık soru sorabileceği, konuşup tartışabileceği, fikir uretip paylaşabileceği bir ortam oluşturulur.
Tum bu yontemlerin dışında cocuklarımızın davranışlarının yonetiminde drama ve oyun teknikleri, rol oynama, hikaye ve hikaye tamamlama, video ve filmlerde yararlı olacaktır. Tum bu yontemlerin kullanılmasında cocukların yaş gruplarına dikkat etmek gereklidir. Her yontemi her yaşta değil, doğru yaşta doğru yontem ve teknikleri kullanmak daha etkilidir.
Saygılarımla
Uzman Pedagog Nilufer Evgin

[h=2]İzmir Pedagog uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]