22 Temmuz secimlerinde Maliye Bakanlığı'nın belirlediği sınırın altında kaldığı icin oy kullanmayanlara uygulanamayan 7.5 YTL'lik para cezası referandum icin 17 YTL'ye cıkarıldı. Yuksek Secim Kurulu Başkanı Muammer Aydın, aradan henuz uc ay gecmesine karşın secmeni oy kullanmaya zorlayacak para cezasının iki kattan fazla artmasının, rakamların belirlenmesinde uygulanan katsayının farklı olmasından kaynaklandığını soyledi.

YSK'nın, her secim doneminde oy kullanmayan secmenlere verilecek para cezasını belirleme zorunluluğu bulunuyor. 1986'da değiştirilen Milletvekili Secimi Kanunu'nun 63. maddesi, genel secimde sandığa gitmeyenlere "10 bin lira" ceza verilmesini iceriyor.


22 Temmuz'da uygulanamadı

YSK, 22 Temmuz seciminden once "Turk Ceza Kanunu'nun Uygulanması Hakkında Kanun" hukumleri uyarınca, bu rakamı gunun koşullarına gore yeniden değerledi ve cezayı 7.5 YTL olarak saptadı.

Ancak mart ayında yayımlanan Maliye tebliğinde "8 YTL'nin altındaki para cezalarının, tahsilat icin yapılacak masrafın bu rakamdan fazla tutması nedeniyle uygulanmayacağı" duyuruldu. YSK, bu hukum nedeniyle 22 Temmuz'da 7.5 YTL'lik para cezasını uygulamadı.


Onay bekleniyor

YSK, 21 Ekim Pazar gunu yapılacak referandum icin de ceza miktarını yeniden değerledi. Bu işlem yapılırken, referandum kurallarını duzenleyen 1987 tarihli 3376 sayılı Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanun'un 6. maddesi esas alındı. 1987 tarihli bu duzenlemede sandığa gitmeyenlere 12 bin 500 lira ceza verileceği hukme bağlanıyor.

YSK, onceki gun bu rakamı yeniden değerleme işlemine tabi tutarak ceza rakamını 17 YTL'ye cıkardı ve bu cezanın uygulanıp uygulanamayacağını Maliye Bakanlığı'na sordu. Henuz YSK'ya yanıt vermeyen bakanlığın, tebliğdeki 8 YTL'lik alt sınırın uzerinde olduğundan dolayı cezayı onaylaması bekleniyor.

YSK Başkanı Aydın, 4 Ekim'de Anadolu Ajansı'na, referanduma katılımın duşuk olmasının meşruiyet sorunu yaratıp yaratmayacağı konusunda "Anayasa ve yasalarda secmenlerin halkoylamasına katılımına ilişkin bir şart yok. Katılım yuzde 20 bile olsa, gecerli oyların yarısından bir fazlası sonuc icin yeterli olur" dedi. Aydın'ın sozleri "secmen sandığa gitmeyebilir" şeklinde yorumlandı. Hatta ana muhalefet partisi CHP, referandumda sandığa gitmeme cağrısı yaptı.

Muammer Aydın'ın "oy kullanmayana ceza yok" demek istemediğini belirten YSK cevreleri şu yorumu yaptı:

"Aydın, referandumda karar alınması icin belirli duzeyde bir katılımın şart olmadığını soylemek istiyordu. Ancak sozleri yanlış anlamalara neden oldu."

Torbalar hazır

İzmir'de referandum icin hazırlıklar tamamlandı. İl Secim Kurulu, Kulturpark Atlas Pavyonu'nda duzenlediği torbaları, sandık kurulu başkanlarına dağıtmaya başladı. Referandum torbalarının icinde, oy pusulaları, tutanak, zarf, muhur, murekkep gibi malzemeler bulunuyor.

Secmen kartı olmayan oy kullanabilecek

İcişleri Bakanı Beşir Atalay, vatandaşların secmen bilgi kartlarının ellerine ulaşmasa dahi oy kullanacakları sandık bolgesinde bulunan secmen listelerine gore sandık kurulu başkanlarına muracaat ederek oy kullanabileceklerini bildirdi.

Atalay, halkoylaması ile ilgili 81 il valiliğine genelge gonderdi. 17 Ekim akşamına kadar dağıtılması gereken "Secmen Bilgi Kartları"nın bircok ilde vatandaşlara ulaşamadığı yonunde bakanlığa bilgi geldiğini bildiren Atalay, bu nedenle tum mahalle ve koy muhtarlıklarının secim gunu akşamına kadar vatandaşlara nerede oy kullanacaklarına dair bilgi vermek amacıyla acık bulundurulmaları konusunda uyarılmaları gerektiğini belirtti.

YSK Başkanı: Artış katsayı farkından

YSK Başkanı Aydın, 22 Temmuz'da uygulanmayan cezanın Maliye onaylarsa referandumda uygulanacak olmasını şoyle değerlendirdi: "Secim turlerine gore mevzuat değişiyor. Milletvekili Secimi Kanunu'ndaki oranlarla 3376 sayılı (halkoylaması hakkında) yasadaki ceza oranı farklı. Maliye bu cezanın uygulanabileceğini belirtirse oy kullanmayanlara ceza verilir. YSK'nın yasaları uygulamak dışında tutumu yok."

'Yasayı uyguluyoruz'

22 Temmuz seciminden once "Para cezası yok, ama vatandaşların zaten yaptırımla değil sorumluluk bilinciyle hareket edeceğine inanıyoruz" diyen Aydın, referandumda sandığa gitmeyene ceza verilmesi konusunda da şunları soyledi: "Oy kullanmamak da demokratik bir hak. Ancak YSK'nın yasada para cezası ongorulmuşse ve uygulanabilir orandaysa, bunu uygulamama şansı yok. Ben de cezai yaptırım konulmasını cok doğru bulmuyorum, ama yasada bu var. YSK buna gore hareket ediyor."

Ote yandan 22 Temmuz seciminde cezanın yanlış hesaplandığını iddia eden uzmanlar şunları soyledi: "Yeniden değerleme yapılırken 1988'e kadar yururluğe giren yasalardaki oran 14130 katına cıkarılıyor. Referandumun 1987'deki cezası 12 bin 500 lira. Ceza miktarı 17 YTL. Milletvekili Secimi Kanunu'nda 1986'daki ceza miktarı ise 10 bin lira. 14130 ile carpılırsa 14 YTL cıkıyor. Yani Maliye sınırının uzerinde. YSK, 1986'dan sonraki secimlere mahsus cıkarılan yasalardaki rakamları baz alarak hesap yaptığından ceza uygulanmadı. Devletin milyonlarca YTL kaybı oldu."

Aydın bu iddiaya, "22 Temmuz'da ceza yaklaşık 7.5 YTL hesaplandı. 1986'daki rakam değil 20. donem milletvekili secimi icin 1995'te cıkarılan yasadaki 250 bin lira baz alındı. Yıl değiştiğinde carpılacak katsayı da değişiyor" diye yanıt verdi.
Aydın, "Neden 20. donem secimine ilişkin cıkarıldığı acıkca belirtilen bir madde baz alındı" sorusunu da "Cunku bu duzenleme gecici madde olarak duzenlenmemiş. Genel bir hukum olarak ceza arttırılmış" diye yanıtladı.

'Halk yanlış yonlendiriliyor'

Eski Adalet Bakanı Prof. Dr. Hikmet Sami Turk, para cezasının referanduma katılım oranını nasıl etkileyeceği ve referandumun sonuclarına ilişkin olarak şunları soyledi:
"İlk olarak halkoylamasına katılmak, Anayasa'ya ve mevzuata gore de zorunlu. Buradaki para cezası şartı da bu yuzden var. Buna katılmama cağrısı yapmak doğru değil. Hukuk sistemimiz boyleyken aksi iddia edilemez. Cumhurbaşkanının halk tarafından secilmesi parlamenter sistemle bağdaşmıyor. Bunun oylanacağı referandum icin para cezasının olmadığı acıklanıyor halka. Halk yanlış yonlendiriliyor. Ben bu tablonun, referandumda 'evet' oyu cıkmasına ancak katılımın yine de duşuk kalmasına neden olacağını duşunuyorum."

AA