Cocuğa oz saygı kazandırma, cocuğun oğrenme, sevme ve yaratma yeteneğini guclendirmektedir. Oz saygı, mutlulukla ve hayattaki başarıyla ilgilidir. Bazı duşunurlere gore oz saygı, tamamen aile sevgisiyle birlikte iyi bir eğitimin urunudur. New York lu psikolog ve genclik terapisti Prof. Dr. Barbara Berger e gore oz saygı, cocuğun kendi kendisiyle gurur duymasıdır. Yuksek oz saygıya sahip olmak, cocuğun hem sevgi dolu hem de yetenekli olmasını sağlamaktadır.

Cocuk, değerli olduğuna inanmalı, bir şeyler onermeli ve kendi kendisiyle ve cevresiyle barışık olmalıdır. Cocuğun sevgiyi ve yeteneğini hissetme derecesi, gelecekteki yaşamında onu her alanda etkileyecektir. Aynı zamanda da, cocuğun yaratıcılık yeteneğini, diğerleriyle ilişkisini ve başarılı olmasını belirlemede onemli bir faktor olmaktadır. Ebeveynler, cocuğun oz saygısının ilk temellerini oluştururlar. Cocuğun kendini sevgi dolu ve yetenekli hissetmesi icin aileler neler yapabilir? İşte burada oz saygıyı geliştirecek 20 yol bulunmaktadır.

1-Şartsız Sevgi Gostermek Cocuğunuz her ne yaparsa yapsın ona değer verdiğinizi ve kabul ettiğinizi bilmesini sağlayın.

Ev ona gore icin, risk ve tehlikelerle dolu dunyadan donduğu zaman, sevgi icin, emniyetli bir yakıt alma istasyonu gibidir. Mesajlarınız "Seni seviyorum - odanın kirli olmasına rağmen, kız kardeşin kadar atletik olmamana rağmen, notlarının cok iyi olmamasına rağmen, yaptıklarından hoşlanmama rağmen - hala seni seviyorum" olmalıdır. Onu hala sevdiğinizi gostermek ve cocuğunuzun yanlış davranışını duzeltmek icin, onun doğru yaptığı bir şeyi gorerek işe başlayabilirsiniz.

Orneğin, odası karma karışıksa ve sadece yatağını toplamış ise ona "Gercekten yatağını topladığına cok sevindim. Şimdi senden istediğim şey masanı temizlemen" diye ifade edin.

2-Sinirli Olmanızdan Sorumlu Olduğunu Belirtmek 4 yaşındaki cocuğunuz oyuncağını yatmakta olan kardeşinin beşiğine fırlattığı icin sinirlisiniz. Onun boyle bir hareketinde sinirinizi ona nasıl aktarırsınız?

Prof. Dr. Thomas Gordon un onerdiği en basit mesaj "Ben" mesajıdır. "Sen kotu bir cocuksun!" ya da "Sen aptalsın!" yerine, "Sen boyle yaptığında, ben ............../............ hissediyorum","Sen oyuncaklarını attığında kendimi sinirli hissediyorum. Ona gercekten zarar verebilirdin" diyebilirsiniz. Buradaki mesaj, duygularınızın onun cocuk dunyasına değil onun belirli davranışlarına yonelik olduğudur.

3-Acık İsteklerde Bulunmak Cocuğunuzun ondan ne istediğinizi bilmesini sağlayın.

Bu ona alternatif davranışları oğrenmesi icin bir şans verecektir. Orneğin; "Oyuncaklarını kardeşinin beşiğine atmamalısın. Bunun yerine o uyandığında ona trenini gosterebilirsin" şeklinde bir acıklama yapılmalıdır. İstekleri ona acıkca belirtmek, ondan ne istediğinizi anlamasını kolaylaştıracaktır.

4-Dinlemeyi Oğrenmek Cocukların duyguları, gozlemleri ve algıladıkları dinlenmeye değerdir ve boyle yapmak cocukların oz saygılarını artırmaktadır. Size bir şeyler soylemek istediğinde, gercekten ona zaman ayıramayacaksanız uygun olmadığınızı ve ne zaman uygun olacağınızı soyleyin. Gordon un bir başka tekniği olan "Aktif dinleme"de, cocuğunuzu yanınıza cağırıp onu duyduğunuzu ve onun ne soylemeye calıştığını anladığınızı ifade edin.

Mesela 7 yaşındaki bir kız cocuğu şoyle diyebilir: Kız: "Baba sana cok kızgınım ve bir daha odama girmeni istemiyorum". Baba: "Sen gercekten cok kızgınsın oylemi hımm". Kız: "Evet cunku sen beni kaymaya gotureceğini soylemiştim ama artık cok gec". Baba: "Oh, anladım. Cunku seni dışarıda kaymaya gotureceğim konusunda soz verdim ve bu sozu tutmadım. Gercekten uzgunum. Cok gec vakte kadar calıştım ve seni aramayı da unuttum. Bunu yarına alabilir miyiz?" Aktif dinlemeyle aileler, olayları daha cok cocuğun gozunden gormeye başlamakta ve boylece cocuk da duygularına onem verildiğini anlamaktadır.

5-Cocuğun Duygularını Ciddiye Almak Cocuğunuzun korkularını ve negatif duygularını onları reddetmektense ciddiye alın ve onları yenmesine ve kendi cozumunu bulmasına izin verin. Oğlunun canavarlardan korktuğunu oğrenen bir babanın yaklaşımı aşağıda verilmiştir. Oğlan: "Baba yatağa gidemiyorum. Cunku odamda canavarlar gizleniyor". Baba: "Gel bakalım belki canavarlarla arkadaş oluruz. Canavarlar ne yemekten hoşlanıyor biliyor musun?". Oğlan: "Belki tatlı, biskuvi seviyordur". Baba: "Bu hoşlarına gidebilir. Gel canavarlara yemek koyalım. Canavarlara ne istediğini sor? Neden sormuyorsun?". Oğlan: "İnsanları korkutmak istiyor". Baba: "Neden?" Oğlan: "Guclu hissetmek icin" Baba: "Eğer onunla arkadaş olursan sana ne yapabilir?". Oğlan: "Beni koruyabilir." Baba: "Bana iyi bir arkadaş olabilir gibi geliyor ya sana?". Oğlan: "Evet." Bu diyalog sayesinde aileler, cocuğun duygularını ya da neye gereksinimi olduğunu oğrenmekte, cocuk artık canavarın kendisine fazla tesiri olmayacağını gorerek daha pozitif duşunmektedir. En onemlisi de cocuğun canavara yansıttığı gucu kendine cevirmesidir.

6-Cocuğun Varlığını Kabul Etmek Annelerin zaman zaman soylenmelerinin hatta jestlerle bile "keşke cocuk doğurmasaydım, o bir yuk ve artık dayanamayacağım" diye ifade etmelerinin yanlış olduğu, ozellikle bu gibi mesajlar sık sık tekrar edildiğinde cocuğun istenmediği ve kendisine değer verilmediği duygusuna kapılacakları uzmanlarca hatırlatılır. Bu durum ozellikle evdeki yeni bebekle ilgili olmasına rağmen, annelerin bu yakınmaları uyumlu bir cocuğun bile istenmediğini duşunmesine neden olmaktadır. Boyle zamanlarda cocukların ozel bir ilgiye ihtiyacları vardır. Aileler yakınları tarafından desteklenmeli ve yaşantıdaki cocuğun varlığına değer verilmelidir.

7-Değerlendirecek Gunluk Bir Şeyler Bulmak Cocuklar kotu bir şey yaptıklarında ilgi cekmek, iyi bir davranışta bulunduklarında da onaylanmak istemektedirler. Yaptıkları, hergun yapılan sıradan bir şey bile olsa, değerini artıran yaptıklarının onaylanmasıdır. Cocukların sevgi ve yeteneklerini onlara hatırlatan bazı etkinlikler aşağıda sıralanmıştır. Disiplin icermeyen tum ailecek yenen bir akşam yemeği. Herkes o gun birbiriyle başardıkları, oğrendikleri veya hissettikleri guzel şeyleri paylaşabilir. Orneğin; "Okula zamanında gittim" veya "Bir kurbağa buldum". Ebeveynler de bu etkinliğe katılarak cocuklarının başarılarını onayladıklarını gosterebilirler. Sorunları olan cocuklara bu arada "Bugun seni muthiş bir şey yaparken gordum. Ayakkabını giydin ve bağcıklarını kendin bağladın." diyerek teşvik edilebilir. Yine yemekte, sırayla herkesle ilgilenilir ve diğerleri onun nesini sevdiğini, hoşlandığını ve takdir ettiğini soyleyebilir. Orneğin; "Senin oğrendiğin yeni şarkıyı cok seviyorum." veya "Bu sabah soylediklerin gercekten beni etkiledi". Cocuğunuzun odasına, banyodaki aynaya veya beslenme cantasına ufak kağıtlara cizilmiş kucuk resimler ya da yazılmış sevgi mesajları konulabilir. Cocuğunuzun yatağının baş ucuna onun yapmayı sevdiği bir etkinliği iceren (orneğin oyun oynadığı veya ata bindiği) ve ailenin topluca yer aldığı iki fotoğraf konulabilir. Boylece cocuk her gece becerikliliğini ve sevdiklerini hatırlayacaktır.

8-Cocukla Yalnız Vakit Gecirmek Bir cok ebeveyn icin zaman cok sınırlıdır. Bununla beraber uzmanlar her bir cocukla yalnız zaman gecirmenin cok onemli olduğunu belirtmektedirler. Bir pazar sabahı dışarıda kahvaltı edilebilir veya yemekten sonra parkta kucuk bir yuruyuş yapılabilir. Zaman zaman onun seviyesine inip onun kuralları ve oyuncaklarıyla oynamak da yararlı olacaktır. Kardeşini kıskanan ve yeni doğan bebekten dolayı geri planda kalan cocuğunuzla yalnız zaman harcamak icin caba sarfetmelisiniz.

9-Cocuğun Bazı Şeyleri Kendisinin Yapmasına İzin Vermek Ebeveynler genellikle cocuklarının yapmakta zorlandığı işleri uzerlerine alarak onlara yardımcı olduklarını duşunurler. Bu yardım, "Sen bunu yapamazsın. Sen yeterince iyi değilsin" mesajlarını verebilir, ki bu da cocuğun kendine olan saygısını azaltır. Cocukların bir işi başarmak icin mucadeleye davet edilmeleri gerekmektedir. Ayrıca cocuklara, problemlerini cozmek ve kendi yeteneklerini keşfetmek icin fırsatlar da verilmelidir. Yardım istediklerinde, ilk olarak, o işin ustesinden gelebileceklerine onları inandırarak cesaretlendirmek gerekir. "Hadi bakalım, şu elbiseni kendin duğmeleyebilecek misin gorelim?" denilebilir. Ya da direkt olmayan tavsiyelerde bulunulabilir. Orneğin "Baş parmağını ilikten gecirirsen, daha kolay duğmeleyebilirsin".

10-Cocuğun Ozel Eşyalarına Saygı Gostermek Anne-babalar, sıklıkla cocuklarına verdikleri oyuncakların ve kitapların kontrolunu elde tutarlar. Orneğin; bir eşyasının atılmasına, cocuktan cok ebeveynler karar verir. Cocuğunuzun o oyuncakla oynama cağının gectiğini duşunduğunuz halde, cocuğun ona hala ve belki de yıllarca ihtiyacı olabilir. Bu nedenle eşyalarını atmadan once ona sormalısınız.

11-Cocuğun Duşuncelerine Saygı Gostermek Cocuğunuzun herhangi bir konuda duşuncesini sormanız, onun duygularının, gozlemlerinin ve algılayışının değerli olduğunu duşunmesini sağlayacaktır. Partiye giderken ne giyeceğinizi ya da oğle yemeğinde ne yapabileceğinizi ona sorabilirsiniz. Tabii her zaman cocuğunuzla aynı goruşte olmayabilirsiniz. Ama ona neden, onun goruşunden farklı bir karara vardığınızın sebeplerini acıklarsanız, duşuncelerinin tamamen faydasız olmadığını anlayabilecektir.

12-Cocuğun Yeteneklerini Kabul Etmek Her yeni beceri ve başarı, onun yetenekli olduğu duşuncesini kuvvetlendirmektedir. Ne kadar kucuk olursa olsun her başarısı kabul edilmeli ve ona başarılı olacağı şeyler bulunmalıdır. Ayrıca ebeveynler, onlardan bazı şeyleri kendilerine oğretmelerini isteyebilirler. Yeni bir bilgisayar oyunu oynamayı veya bir sihirbazlık numarasını oğretmesi istenebilir, buradaki mesaj acıktır: "Sen yeteneklisin." Bazı şeyleri yaparken onun yardımı istenebilir. Orneğin; akrabalara hediyeler hazırlarken fikri alınabilir ya da bir calar saat yardımıyla sabah kendi kendine uyanabilmekte yeterli olduğu gosterilebilir. Cocuğunuzun notları cok kotu olmadıkca, onun başka başarılarının ve cabalarının olduğunu kabullenmesi sağlanabilir. Orneğin; matematikte zayıfsa, fakat odevlerine ozen gosteriyorsa ya da sizden ozel yardım istiyorsa, onun cabaları dikkate alınmalıdır. Ayrıca, akademik başarısı iyi olmayan bir cocuğun, atletik ya da artistik başarısı iyi olabilir. Onu bu yeteneklerinden dolayı ovmek ve cesaretlendirmek gerekmektedir.

13-Cocuğun Tercihlerine Saygı Gostermek Cocuğun kendine olan saygısını artırmanın bir yolu da, onun tercihlerini ve duygularını kabul etmektir. Ebeveynler, cocukları icin eğlenceli veya yararlı olan etkinlikleri onerebilirler. Fakat onu on yargılı davranmaya zorlarlarsa, cocuk kendisinin yeterince iyi olmadığı mesajını alacaktır.

14-Cocuklara Onemli Olanın Vucutları Olmadığını Oğretmek Cocuklar buyurken, yuzlerindeki sivilcelerden veya cillerden rahatsız olmaktadırlar. Ebeveynler, onlara vucudun sadece bir paket olduğunu, gercek hediyenin iceride olduğunu yani kişiliğin varlığını anlatmalıdırlar. Onların başlarına gelen bu tur problemlerin anlaşıldığı ve o yaşlarda başımıza geldiği, fakat bu tur şeylerin gecici ve kontrolumuz altında olduğu belirtilmelidir. Eğer cocukta kilo veya deri problemi varsa bile, onu nasıl gorunurse gorunsun sevdiğinizden emin olmasını sağlamalısınız. Eğer cocuk gorunuşu ile ilgili bir şeyler yapmak istiyorsa ona yaşantısını değiştirmesini destekleyecek bir şekilde yardım onerilebilir. "Kilondan şikayet ediyor gibi bir halin var. Eğer ilgilenirsen, bu konuda yapabileceğin yeni bir şeyler duydum". Ama "Hayır, teşekkur ederim" cevabına da hazır olunmalıdır. Eğer kabul ederse, onu bir diyet ya da eksersiz programı takip etmesini sağlayarak destekleyebilirsiniz.

15-Cocuk İcine Kapanıksa Yardım Etmek Cocukların bazı bozuk ya da sozel olarak rahatsız edici davranışları onların kendilerine saygıları hakkında ciddi mesajlar verebilir. Boyle zamanlarda ebeveynler, sevgiyi ve gercekleri sunarak yardımcı olabilirler. Onları ciddi bir şekilde dinlemeli, ne demek istediklerini anlamalı ve sonra ne soylemek istediğinizi anlatmalısınız. Orneğin; cocuğunuz, "Ben cok aptalım, hicbir şeyi doğru yapamıyorum" dediğinde, "Aptal olduğunu duşunduğunu biliyorum, ama seninle aynı goruşte değilim. Belki, bazı şeyleri oğrenmek icin daha cok zamana ihtiyacın var, ama biliyorum ki, sen de yeteneklisin. Hatırlasana, oyuncak kamyonunu nasıl da tamir etmiştin? Bu, yaratıcılığı gerektirir." diyerek cevap verebilirsiniz. Bazı ebeveynler, cocuğun guvenini tekrar kazanmasını sağlamak icin kişilik ozelliklerini kullanmada oldukca duyarlıyken bazıları da cok iyi bir dinleyicidirler. Tepki her ne olursa olsun, cocuk sevildiği ve yetenekli olduğu uzerinde durularak ikna edilmelidir.

16-Sevgiyi Fiziksel Olarak İfade Etmek Ebeveynleri tarafından kucaklanma ve okşanma cocuklarda, kendine saygının gelişmesine yardım etmektedir. Cocuklar sozel olmayan davranışlara karşı cok duyarlıdırlar. Cocuklara "seni seviyorum" demekten cok sevgi, davranışlarla onları okşayarak belli edilmelidir.

17-Cocukla Goz Seviyesinde Konuşmak Cocuklarla konuşurken, daima onlardan yuksekte olmamaya dikkat edilmelidir. Bu onun sadece kendini kucuk hissetmesini sağlamakla kalmayacak aynı zamanda ebeveyn ve cocuk arasında buyuk bir mesafe olduğuna inanmasına da yol acacaktır. Her zaman onunla konuşurken, yanına comelerek ya da oturarak ya da onu sizin seviyenize cıkararak goz kontağı kurularak konuşulmalıdır. Bu daha yakın bir iletişimi sağlayacaktır.

18-Celişkili Mesajlar Vermekten Sakınmak Celişkili mesajlar, ebeveynlerin sozleriyle başka, davranışlarıyla başka bir şeyi ifade ettiğinde ortaya cıkar. Orneğin; cocuğa, cok sinirli olarak yuzune bakmadan "seni seviyorum" demeniz ya da korktuğunda, gece yanınıza gelebileceğini soyleyip geldiğinde kızmanız onu celişkiye duşurebilir. Oncelikle cocuğa karşı durust olunmalıdır. Kızarken, kızgın olmadığınızı soylememelisiniz. Cocuğa model olunmalı, ona soylediğinizi siz de yapmalısınız. Fikir birlikteliklerinizi ifade etmeli ve verdiğiniz sozleri tutmalısınız. İstekleriniz ve kurallarınız acık olmalı, ne hissettiğinizi ya da ne duşunduğunuzu soylemelisiniz. Sozlerinizle vucut dilinizin birbirine uymasına dikkat etmelisiniz.

19-Duygularınızı Cocukla Paylaşmak Ebeveynler, cocuklarıyla incinebilecekleri duygularını bile paylaştıklarında, onları kendi deneyimlerini ve duygularını kabul etmeye cesaretlendirmiş olacaklardır. Cocuklar, anne ve babalarının anılarını, eğlendikleri ve korktukları anları, nasıl karşılaştıklarını, cocukları olmasının nasıl bir şey olduğunu hikaye şekline getirdiklerinde anne ve babalarını daha yakından tanıyacaklardır. Aile hikayelerini cocuklarla paylaşma, kendi kokleriyle gurur duymalarını sağlayacaktır.

20-Her Cocuğun Tek Olduğu Uzerine Odaklanmak Cocuklar hakkında ozel şeyleri ebeveynler keşfetmeli ve onlara soylemelidir. Boyle yaparak duyarlı, şiirsel olan cocuğa yaratıcı olma ve kendini dile getirme fırsatı; oldukca uzun boylu bir kız cocuğuna yeni spor dallarının kapısını acma, kariyer ve moda fırsatı verilebilir. Cocuklarda kendine saygıyı geliştirme, ustesinden gelinemeyecek bir iş değildir. İki onemli parcası olduğu- sevgiyi ve yeteneğini hissettirme - akıldan cıkarılmamalıdır. Ve tabii ki, her iki duyguyu besleyecek şekilde davranılmalı ve konuşulmaya calışılmalıdır. Ebeveynlerin mukemmel olamadıkları ve en iyisini yapamadıkları zamanlar vardır. Fakat en onemlisinin, bir cocuğun sevgiyi duzenli aralıklarla alması olduğu unutulmamalıdır.

[h=2]Bursa Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]