COCUKLARDA ZEKA GELİŞİMİ

Zeka “zihnin oğrenme, oğrenilenden yararlanabilme, yeni durumlara uyabilme ve yeni cozum yolları bulabilme yeteneği “ olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma gore, zeki insan oğrendiğini değerlendiren, yeni durumlara yeni cozumler getirebilen kişidir.

Bebeğin beyin hucreleri, daha dollenmeyi izleyen ucuncu haftadan itibaren gelişmeye başlamaktadır. Beynin fiziksel yapısının gelişiminin buyuk bolumu bu donemde başlamaktadır.

Yapılan araştırmalar, bebeklerin uc aydan itibaren oğrenmeye ve oğrendiklerini hafızada tutmaya başladıklarını gosteriyor.

ZEKANIN GELİŞİMİNDE 3 ONEMLİ DONEM VARDIR

DOĞUMDAN ONCE ;
Kalıtımsal ,annenin ruh sağlığı , annenin beslenmesi,

DOĞUM ESNASI;
Sağlıklı bir doğumun gercekleşmesi,doğum esnasında yaşanan problemler orneğin;bebeğin oksijensiz kalması,elden kayıp duşmesi vb.

DOĞUM SONRASI ;
Annenin loğusalığı olumlu şekilde atlatması,beslenmesi,bebeğini emzirmesi,sevgisi, babanın ilgisi ve şefkati vb.
Cocukların genel olarak davranış ozelliklerini anlamak ve onların ruh dunyalarına inmek, onların gelişimini yonlendirmek acısından cok onemlidir. Ebeveynlerin cocuklarına doğru eğitimi verebilmeleri, gelişim donemlerinin ozelliklerini bilmeleriyle başlar.

Cocukta normal zeka duzeyi olsa bile, gelişim donemlerinde yetersiz uyarana maruz kalması, gerekli eğitim ve oğretimin yetersiz verilmesi, zengin uyaran iceren ortamların sunulmayışı, ebeveynlerin ilgisinin az olması, davranış hataları nedeniyle varolan kapasitenin kullanılamayışını mumkun kılabilmektedir.Cocukta zeka duzeyi ile ilgili problem olmamakla birlikte yaşına uygun zeka kapasitesini ortaya koymamasının bir sebebi de psikolojik rahatsızlıklardır. Bunlar cocukluk cağı depresyonları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, ozel oğrenme guclukleri, uyum guclukleri vb. . olabilmektedir.

Zeka testleri ile cocuğun zeka duzeyi hesaplanmaktadır. Zeka testleri cocukların yapabilecekleri işlere, becerilerine, yaşlarına uygun sayı, soz ve bicim ilişkisine dayanılarak hazırlanır.
Alternatif zeka kavramlarına gozatarsak Noropsikolog Howard GARDNER'in coklu zeka kuramına gore 7 ayrı zeka saptanmıştır.
Dilsel zeka (yazarlar, politikacılar)
Mantıksal-matematiksel zeka (bilimadamları felsefeciler, araştırmacılar)
Gorsel-mekansal zeka (mimar, denizciler)
Bedensel-kinestetik zeka (sporcular, sanatcılar, danscılar)
Muzikal zeka (muzisyenler)
Kişilerarası zeka (oğretmen, satıcı, politikacı)
Benlik zekası (felsefeciler, bilim adamları)

Bu kavrama gore zeka sadece bilişsel değil, aynı zamanda gudusel ve duygusal faktorlerden kaynaklanır. Orneğin, bir oğrencinin matematik dersinden başarısız olması, bazı durumlarda oğretmeni sevmemesi veya utangaclık duygularından kaynaklanabilir.

Duygusal Zeka Terimi İlk Ne Zaman Ortaya Atılmış?

İlk defa 1990 yılında Psikolog Peter Salovey ve Psikolog John Mayer tarafından kullanılmış, daha sonra Psikolog Daniel Goleman geliştirmiştir.

DUYGUSAL ZEKA NEDİR ?

Duygusal zeka, kişinin kendi duygularını anlaması, başkalarının duygularına empati beslemesi ve duygularını yaşamı zenginleştirecek bicimde duzenleyebilme yetisidir.”
Saloyev, Gardner'in kişisel zeka yetenekleri kavramını da kendi temel duygusal zeka tanımının icine katarak, duygusal zekayı oluşturan yetenekleri 5 ana başlıkta toplamış :

a) OZBİLİNC
b) DUYGULARI İDARE EDEBİLMEK
c) KENDİNİ HAREKETE GECİRMEK
d) BAŞKALARININ DUYGULARINI ANLAMAK (EMPATİ
e) İLİŞKİLERİ YURUTEBİLMEK

YUKSEK EQ ‘LU COCUKLAR YETİŞTİRMEK İCİN EBEVEYN VE OĞRETMENLERE DUŞEN GOREVLER NELERDİR ?

Oncelikle doğru iletişim. Ebeveynlerin cocuklarıyla empatiye dayalı doğru iletişimi kurabilmeleri ve cocuklarına empati kurmayı oğretmeleri gerekiyor. Boylelikle cocuk, arkadaşları ile de iyi ilişkiler kuracak, okulda, evde, cevresinde sevilecek, ilişkilerinde başarılı olacaktır.
Cocuklarına sorumluluk vererek sorumluluk almayı oğretmeleri gereklidir.
Cocuklarını gerekli durumlarda kendi karar vermesi icin yureklendirmeleri,
Olaylara iyimser bakmayı oğretmeleri, toplumsal hizmetlere katılmalarını sağlamaları,
Diğer insanlara yardım etmeyi, işbirliğinin ve durustluğun onemini vurgulamaları, herhangi bir sorunla karşılaştıkları zaman sorunla nasıl baş edeceklerini oğretmeleri,Konuşma yeteneğinin gelişmesi icin cocuklarıyla bol bol sohbet etmeleri, davranışlarıyla ornek olmaları gerekiyor.

Unutmamalı ki cocuk, anne-babayı taklit ederek buyur.

Anne Babalara Duşen Gorevler

Feuerstein, yetersiz oğrenmenin en onemli sorununun pasiflik olduğunu vurgular.
Zeka, olguları elde etmek değil olguların nasıl elde edileceğini oğrenmekle gelişir.
Feuerstein'in zekanın zenginleştirilmesiyle ilgili onerilerinden yola cıkarak, anne babaların şu soruları kendilerine sormaları ve yanıtların "evet" olması durumunda gercekten cocuklarının gelişimi icin caba gosterdikeri soylenebilir.
Cocuğunuzun etkinliklerde aktif olmasını sağlıyor musunuz?
Oğrenmesi gerekenleri bir cok kez tekrar ediyor musunuz?
Aktif araştırma ve keşif icin cocuğunuzu cesaretlendiriyor musunuz?
Evinizi cocuğunuz icin tehlikesiz hale getirdiniz mi?
Ceşitli oyuncak ve objeleri cocuğunuza sunuyor musunuz?
Onunla surekli konuşuyor, iletişim kuruyor musunuz?
Cocuğunuzun neden-sonuc arasındaki bağlantı kurabilmesi icin ona yardımcı oluyor musunuz?
Cocuğunuz sesler cıkarttığında veya daha ust yaş grubunda sizinle konuştuğunda sevecen sozcuklerle yaklaşıyor musunuz?
Bağırmama, fiziksel cezalar uygulamamaya ozen gosteriyor musunuz?
Cocuğunuzla ilgilendiğinizi ona gosteriyor musunuz?

0-6 ayda bebeğin zihinsel gelişimi

Kendisini ve cevresini gozleri,kulakları, elleri ve ayakları ile keşfeder.
Ortamda kendi hareketlerinden kaynaklanan etkiler yaratmaktan hoşlanır.
Orneğin gulduğunde karşısındakinin de gulmesi gibi.Tanımadığı insanları gorunce ağlama, gulumseme vb.Bazı hareketleri taklit etme, daha onceden yaptığı bir davranışı el tutma,gulumseme gibi o kişiyi tekrar gorduğunde yapma.

7-12 ay bebek

Nesnelerin ortaya cıkmasına ve kaybolmasına tepki verme.Nesne devamlılığı, orneğin oynadığı topun uzaklaşmasında ardından bakma,Cekmece, dolap acma,boşaltma,Nesne ilişkileri gosterme,tv,kumanda gibi,Resimli kitaplara ilgi duyma,İnsanları, nesneleri,oyunları hatırlama ve tekrarlama,

1- 2 yaş cocuğu

Nesnelerin şekil, renk, ebatlarını kavrama,gruplandırma,İlk sayma becerileri,
İlk yaratıcı aktiviteler,kalemle cizim yapma,bir oyuncağı kurma,oyun hamuru yoğurma gibi,
Hayali oyunlar oynar,

3 – 5 yaş cocuğu

Ucgen,kare,dikdortgen ,daire gibi şekilleri , temel renkleri bilir,4 yaşta hedefe yonelik davranmaya başlar, plan kurar,Nesneleri ceşitlerine gore gruplandırabilir.
Canlandırma oyunları oynar.Oyun kurup devam ettirebilir,Basit rakam ve harf oyunları oynayabilir.

Nilufer Karataş
Cocuk Gelişim Uzmanı
Aile & Yaşam Kocu


[h=2]İstanbul Cocuk Gelişim Uzmanı uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]