Cocuklarda yalan soyleme sebepleriCocuklarda Yalan Soyleme
Yalan soyleme davranışı; Konuşarak, susarak, yazarak, cizerek ya da gosterilen jest ve mimikler ile bir başkasını hatta kişinin kendi kendisini kandırmasına yonelik her turlu girişimine verilen isimdir. Topluma kocaman bir mikrofon uzattığımızda hemen hemen herkes tek bir ağızla orkestra gruplarına taş cıkartacak bir tarzla yalanı tasvip etmediklerini soyleyeceklerdir. İnsanların coğu madem yalanla arasına mesafe koymuş ve madem yalan doğuştan gelmiyor, oyleyse neden coğunluk yalandan şikÂyet edip duruyor. Bu yalan soyleyen kimler ve neden yalan soyler dururlar. Tabi ki biz yalanı genel anlamda değil sadece cocuklarla ilgili olan kısmını burada inceleyeceğiz. Ne de olsa her cocuk yetişkin olmaya adaydır. Fakat yetişkinler de uzerine alınabilir. J
Yalan soylemenin sebeplerine gecmeden once onemli bir noktayı belirtmem gerekecek. 2-7 yaş arası (okul oncesi donemde) soylenen yalanlar yalan değildir. Bunlara hayali yalan ya da sozde yalan denmektedir. Bize anormal gelebilen bu durum aslında normal olup cocuğun gelişim doneminin bir parcası olabilmektedir. 2-7 yaş arası donemdeki cocuğu yalancılıkla suclamak ve panik yapıp cocuğu bir danışmana gostermeye gerek yoktur. Fakat bu donemde soylenen ve hayali olarak nitelediğimiz yalanın iceriğinden cocuğun gereksinimleri anlaşılabilmektedir. Diyelim ki, cocuk ismini bile koyduğu hayali bir arkadaş edinmiş ve o hayali arkadaşla yapıp ettiğini sizlere anlatmaktadır. Boyle bir durumda cocuk aslında sizlere “benim cevremde birlikte oynayacağım vakit gecirebileceğim bir arkadaşım yok, bu ihtiyacımın karşılanması gerekmektedir.” Mesajını verebilmektedir. Boyle bir durumda cocuğun bakımından sorumlu kişilere cocuğum yalan soyluyor diye panik yapmak yerine, cocuğun verdiği mesajı doğru algılayıp cocuğun akranlarıyla vakit gecirebileceği bir ortamda vakit gecirebilmesini sağlamaya calışmaktır. Ama 7 yaşından sonra cocuk tarafından soylenen ve kulağımıza doğru gelmeyen sozleri ciddiye alıp bir danışmandan yardım almak gerekli olabilmektedir.
Yalan Soyleme Sebepleri:
Unlu Alman Psikolog Hans Zulliger; “Cocuklar korku ve baskı nedir bilmeseler yalanı da bilmezlerdi” Sozunden de anlaşılabileceği gibi “Korku ve baskı” yalanın en buyuk sebeplerindendir. Cunku insanın fıtratında cezadan kacıp odule ulaşma mantığı vardır. (Or: Soyle bakalım dun akşam neredeydin, dun sınavın nasıl gecti.)
Soyleyecekleriyle ceza gorebileceğini duşunen cocuk muhatap olduğu kişiye soylemek istediklerini değil karşısındakinin duymak isteyeceklerini soyleyecektir (Or: cocuk arkadaşlarıyla takıldığını soylemek yerine kutuphaneye gittiğini, okula gideceğini soyleyip oyun salonuna gidebilir)
Cocuğun cevresinde ondan durust ve guvenilir olmasını bekleyen lakin durustluk adına cocuğa iyi bir rol model olamayan kişilerin varlığı neden olabilir. (Or: kızım babam geldiğinde sorarsa teyzenlere gittiğimizi soyleme, oğlum babaannen aradığında evde olmadığımı soyle vb. )
Ebeveynlerinden, arkadaşlarından ya da dikkatini cekmek istediklerinden yeteri kadar ilgi gormeyen cocuk ilgi ve onay gormek ya da başkalarının hayranlığını kazanmak icin yalana başvurabilir
Cocuğu coğu zaman başkalarıyla kıyaslama
Arzu duyduğu durumları oluyormuş ya da başından gecmiş gibi anlatabilir
Cozum Onerileri:
Cocuğa kızmak yerine sakin olup, oncelikle aynanın karşısına gecip kendi kendimizi sorgulayıp cocuğun yalan soylemeye neden ihtiyac duyduğunu anlamaya calışmak
Hal ve hareketlerimizle, sozlerimizle, mimiklerimizle farkında olduğumuz ya da olmadığımız cocuğun yalan soylemesine sebebiyet verebileceğimiz durumları tespit edip sonraki surecte daha dikkatli davranıp, ornek rol model olmak
Cocuğun son zamanlarda surekli yalan soylediğini konu komşuya, akrabalara anlatmamak cunku bu durumda farkında olmadan cocuğu yalancı olarak etiketliyoruz.
Cocuğun soylediği yalanları yuzune her seferinde vurmanın cocuğu yalan soyleme konusunda daha da ustalaştıracağından bazen bu durumu gormezden gelip, cocuğu sadece anlamaya calışmak ve gerektiğinde yalan soylemenin doğru bir davranış olmadığını cocuğa uygun bir dille anlatmak
Soylenilen yalanlara cocuğu şahit tutmamak, cocuğu kendi yalanlarınıza alet etmemek
Soylediklerimizle yaptıklarımızın tutarlı olmasına dikkat etmek, cunku cocuklar cok iyi gozlemcidirler, anlamadığını ya da fark etmediğini duşunduğumuz bir cok şeyi aslında fark edebiliyorlar
Cocuğun kaldırabileceği sorumlulukları cocuğa yuklemek, başaramayacağı, altından kalkamayacağı gorevleri cocuğa vermekten kacınmak
Cocuğunuzu cevresindeki hic kimseyle kıyaslamamak, sırf kendisi olduğu icin ona onu sevdiğinizi haykırmak
Cok kucuk yaşlardan itibaren cocuğunuzun gelip sıkıntılarını, dertlerini; korkmadan ve kaygılanmadan ailesine soyleyebilmesini sağlamak, cocukken dinlenilmeyen kaale alınmayan, kucumsenen cocuklar buyuduklerinde de gelip sorunlarını (genelde ebeveynleri oluyor) konuşmazlar
Cocukların doğruyu soylemesi durumunda onlara bağırıp, cağırıp kızmak gibi yıkıcı olabilecek yollara başvurmak yerine onlara karşı yapıcı olabilecek cozum yolları arayışı icerinde olmak
Cocuğun sevebileceği ve o alanda başarı kaydedip, arkadaşları arasında fark edilmesini sağlayan bir alanda ilerlemesinin onunu acmak (basketbol, futbol, resim, voleybol…vb.)
Cocuğa bak doğruyu soyle kızmayacağım dediğimiz durumlarda cocuğun doğruyu anlatması durumunda gercekten kızmayıp, o esnada sadece cocuğu uyarmak
Cocuğu coğu zaman yaptığı olumlu davranışlarından dolayı takdir edip, beğendiğimizi ve kendisini onayladığımızı ifade etmek
Bazı durumlarda sorduğunuzda cocuğunuzun yalan atabileceği ihtimalinin olduğu durumları cocuğa sormak yerine doğrudan gidip kontrolunu kendimiz yapıp sormaya hacet bırakmamak or: Cocuğunuzun okula gidip gitmediği ile ilgili şuphe ediliyorsa “bugun okula gittin mi ?” demek yerine gizli olacak şekilde(cocuğun onurunu kırmadan) okulu arayıp, okuldan gidip gitmediğini oğrenmek, ya da odevin bitti mi demek yerine odevi gidip kendimiz kontrol etmek.


[h=2]Diyarbakır Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]