Cocuklarda ofke ve ofke kontrolu Ofke kelime anlamı olarak; doyurulmamış isteklere, istenmeyen sonuclara verilen son derece doğal, insani ve normal yaşamın surdurulmesi icin gerekli olan bir duygudur. Ofke duygusu sınırlandırılabildiği surece sağlıklıdır ve verilmek istenen mesajın yerine ulaşmasını sağlar. Kontrolu sağlanamayan ‘ofke nobetleri’ ise kişinin kendini tutamadığı kontrolu kaybettiği zamanlarda gercekleşir. Cocuklarda ofke konusu her ebeveynin zaman zaman şikayet ettiği, nasıl başa cıkacağını bilemediği, ‘cocuğum istediği yapılmayınca kendini yerden yere atıyor, sanki cok acı cekiyormuş gibi ağlıyor’ şeklinde ifade ettiği, durumun sağlıklı mı aşırı mı olduğunun bilmediği bir durumdur. Cocuklarda ofke duygusunu ve ofke nobetlerini daha iyi anlamak acısından yaş gruplarına gore anlatmak daha faydalı olacaktır.
0-18 aylık
Bu yaş aralığında ki bebekler aclık, yorgunluk, ses gibi bir durum olduğunda ofkelenir ve bu duyguyu ağlayarak ifade ederler.
18-36 aylık
Bu yaş aralığındaki cocuklar kendilerini dunyanın merkezinde gorduklerinden istediklerine ulaşamadıkları durumda hayal kırıklığı yaşarlar ve bu durum onları ofkelendirir. Super ego bilinci henuz gelişmediğinden eşyalarını paylaşma konusunda buyuk zorluk yaşarlar ve eşyaları konusunda ‘bu benim oyuncağım ‘ ‘bu benim hırkam ‘ şeklinde bir duygu geliştirirler. Kendilerini ifade etme bicimleri sınırlı olduğundan anlatmak istediğini karşısındaki anlamadığında sinirlenebilir ve hırcınlaşabilir. Kızdıkları zaman ofke nobetleri gecirebilirler.
36-60 aylık
Bu yaş aralığındaki cocuklar sinirlendiklerinde kendilerini doğru bir bicimde ifade edemediklerinden ofkeleri artar.18-36 aylık doneme gore super ego bilinci gelişmeye başlamıştır ve oyuncaklarını paylaşmaya başlar. Kendi duşuncesi dışında başkalarının farklı duşunceleri olabileceğini anlamakta zorluk yaşarlar ve kızgınlıklarını ofke nobetleri ve saldırganlıkla gosterebilirler.
60-96 aylık
Bu yaş aralığındaki cocuklar reddedildiklerinde, cezalandırıldıklarında, yanlış anlaşıldıklarında ve adil olmadıklarını duşundukleri bir durumla karşılaştıklarında sinirlenirler. Ofkelendiklerini gosterme şekli; karşısındakine zarar verme, incitecek sozler soyleme, tehdit etme şeklinde olabilmektedir.
Ofke nobetlerinde, ebeveyn olarak nasıl bir tutum sergilemeliyim?
Peki biz aylara gore değişiklik gosteren ofke nobetlerinin nasıl ustesinden gelmeliyiz?
Bu soruların cevabını verebilmek icin ilk olarak ofkeli cocuğun doğru taktiklerle sakinleştirilmesi gerekir. 0-18 aylık bebeklerde bebeğin ağlaması bir mesaj icermektedir. Bakım gorevini ustlenen kişi bu mesajı doğru şekilde anlayabilirse bebeğin ağlamasına da cozum bulmuş olacaktır.18 aydan daha buyuk cocuklarda ofke nobetlerini ve ağlamaları gecirmek icin şunları yapmak yararlı olacaktır.
Ø Cocuğunuzun goz hizasına inerek ve onunla goz teması kurarak, ellerini avucunuza alarak burnundan nefes alıp ağzından nefes vermesini sağlayın. . Bunu oncelikle kendiniz gosterin ve cocuğunuzla beraber sakinleşinceye kadar nefes egzersizine devam edin.
Ø Ofkelendiğinde cocuğunuzun bedeninde ne gibi değişiklikler olduğunu (hızlı kalp carpıntısı, terleme, kızarma) onun fark etmesini sağlayın.
Ø Ø Cocuğunuz biraz olsun sakinleştikten sonra, ofkelenip, sinirlenmenin doğal bir duygu olduğunu ancak kendine ve başkalarına zarar vermenin doğru bir davranış olmadığını vurgulayın. Neden ağladığını ve sinirlendiğini ona sorun.
Ø Duruma acıklık getirmeye calışan cocuğunuzun duygularını ona geri bildirim olarak sunun. Bu cocuğunuz da annem/babam beni anlıyor şeklinde bir duşunce geliştirecek ve yaşadıklarını daha iyi anlatmasını sağlayacaktır.
Ø Durum karşısındaki duygularınızı ‘ben dili’ kullanarak cocuğunuzun anlayabileceği bicimde ona izah edin. Daha basit bir anlatım icin duygu ifadelerini gosteren smileyleri kullanabilirsiniz.
Ø Probleme alternatif cozum yolları getirmeye calışın. Her iki taraf icinde uygun şartları taşımasına dikkat edin.
Ø Alınan kararları cocuğunuzla birlikte uygulayın ve doğru uygulama sonrası bu davranışını pekiştirin.
Ebeveynler cocuklarının ofke nobetlerini disiplin kurmak ve ceza ile gecirmek isterler. Peki disiplin ve ceza ne dereceye kadar doğrudur, nasıl olmalıdır?
Bu sorunun cevabı her şeyin kararında ve yerinde uygulandığında sonuca ulaştığıdır. Disiplin ‘cocuklar iyi hissederlerse iyi davranırlar’ şeklindeki bir fikre dayanır. Disiplin ortamında yetiştirilen cocuk sakin kalmayı, problem cozmeyi, duygularını kontrol altına almayı oğrenirler. Cocuklara disiplini oğretmek icin kullanılan aşırı boyuttaki ceza ise; cocukların davranışlarının guce ve korkuya alıştırılmasına, cocukların gerceği gizlemesine ve yalan soylemesine, yanlış tutumlar geliştirmesine neden olmaktadır. Disiplinin doğru uygulanabilmesi icin;
Ø Gercekci davranın ve cocuğunuzun bir yetişkin değil cocuk olduğunu unutmayın.
Ø Davranışları konusunda cocuğunuza nedenlerinin acıklandığı basit birkac kural geliştirin.
Ø Cocuklar soyleneni değil gorduğunu uygularlar. Bu acıdan cocuğunuzdan istediğiniz davranışları ona ornek olacak şekilde once siz yapın.
Ø Cocuğunuzun ofkesini kontrol etmesini sağlamak icin ona ipucları verin.(icinden sayı saymak, derin nefes almak gibi)
Ø Cocuğunuz yanlış bir şey yaptığında onu eleştirip yanlış davranışı hakkında konuşmak yerine olması gereken davranışı nedenleriyle acıklama yoluna gidin
Ø Cocuğunuza uyguladığınız odul-ceza yonteminde odulun cezadan buyuk olmasına olması kuralına dikkat edin. Bu durum cocuğu odul kazanması konusunda teşvik edecektir.
Cocuğunuzla mutlu gunler gecirmeniz dileğiyle.

[h=2]Muğla Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]