Tarih boyunca barsak hareketleri hemen her kulturde onemli bir konu olmuş, duzenli barsak alışkanlığının iyi bir sağlık gostergesi olduğu kabul gormuştur. Buna karşın cocuklardaki kabızlıkla ilgili tarihsel bir bilgiye ulaşılamamıştır ve son yıllara kadar da kabızlığın tarifi değişkenlik gostermekte idi.
Cocuk sağlığı ve hastalıkları kliniklerini ziyaret eden cocukların %3-5 i kabızlık şikÂyeti ile başvurmaktadır. Bu oran cocuk gastroenteroloji kliniğini muracaat edenlerde %35 lere cıkmaktadır.
Hangi cocuklar kabız olarak değerlendirilir?
Pratik uygulamada seyrek kaka yapan, kaka yaparken canı yanan veya her ikisi birden olan cocuklar kabız olarak duşunulebilir. Amerikan gastroenteroloji topluluğu kabızlığı, cocuğun 2 hafta veya daha uzun suredir kakayı seyrek yapması veya zorlanarak yapması ve bu durumun aile icin rahatsızlık veren bir duruma ulaşmasını kabızlık olarak değerlendirmiştir. Avrupadaki topluluk ise 8 haftalık bir surecte, haftada 3 kereden az kaka yapma, haftada birden fazla kaka kacırma, tuvaleti tıkayacak kadar sert ve buyuk kaka yapma, karın veya rektum muayenesinde ele gelen kaka kutleleri, cocuğun kaka yapmak istememesi ve kakayı yaparken ağrı duyması gibi durumlardan en az 2 tanesinin olması durumu kabızlık olarak tariflemektedir.
Cocukta kabızlık nasıl gelişir?
Coğu cocukta altta yatan bir neden yoktur. Genelde ağrılı bir kaka yapma sonrası cocuk her kaka yapmada canının yanacağını duşunerek kaka yapmayı ertelemektedir. Her erteleme de kakanın toplandığı barsağın son kısmı (rektum) bu duruma uyum sağlayarak genişlemeye başlar ve kaka geldi hissi cocukta azalır. Bu hissin azalmaya başlaması ile birlikte yeni oluşan kakalar rektuma daha da fazla birikmeye başlr ve rektum giderek genişlemeye başlar. Kısır dongu halinde gelişen bu durum kabızlığın ileri safhalara gimesine neden olur ve zamanla kaka kacırma başlar.
Kabızlık hangi donemde sık gorulur?
Bebeklikte, anne sutunden mamaya geciş, diyete katı gıdaların eklenmeği ve mamadan inek sutune gecişin olduğu gıda değişikliği yapıldığı donem.
Cocuklarda genelde tuvalet eğitimi başladığı donemde sık gorulur. Bu donemde bebek bezinin yaptığı dermatit sonrası ağrı duymaları, susuz kalmaları sonrası sert kaka yaptıklarında ağrı duymaları veya anne baba ile zıtlaşma sonrası kabızlık gelişebilir.
Okul donemi ise cocukların okulda tuvalete gitmek istememesi sonrası kabızlık gelişebilir.
Kabız cocukların muayenesi nasıl yapılır?
Makatın şekli ve yerleşim yeri onem arzetmektedir, makat olması gereken yerin onunde veya arkasında olması kabızlığın nedeni olabilir. Catlak, fistul veya hemoroid varlığı araştırılmalıdır. Ayrıca makatın buzuşme şeklide sfinkter hakkında bilgi verecektir. Bu cocuklarda en onemli muayene rektumun parmakla muayenesidir. Normalde kucuk parmağın girişine musaade edecek olcude olmalıdır daha dar olması cocuklarda kabızlığa neden olur. Parmak rektuma ulaştığında rektum geniş ve bol miktarda kaka olabilir.
Sakrumda dimple (bel uzerinde gamze) gorulmesi sinir sisteminde anormalliğin gostergesi olabilir.
Kabızlıkda hangi tahlilleri yaptırmalı?
Cocukluk cağındaki kabızlık nedenleri oldukca değişkendir. Bu nedenlerin tek tek gozonunde tutulması ve şuphelenilen hastalıklara yonelik olarak tetkikler planlanmalıdır.
Pratik anlamda başkaca bir problemi olmaya cocuklarda kronik kabızlıkta başlıca duşunulen durumlar Hirschsprung Hastalığı (doğumsal megakolon) ve fonksiyonel kabızlıktır. Bazen bu iki durumu birbirinden ayırmak zor olmaktadır.
Karın grafisi: Barsakların ne kadar kaka ile dolu olduğu hakkında bilgi vermesi yanında omurgalar hakkında da bilgi verir. Ozellikle rektal muayeneyi yaptırmak istemeyen cocuklarda faydalı olabilir.
Kontrast grafiler (ilaclı film): Barsakların anatomisi hakkında ve Hirschsprung Hastalığı ayrımını yapmakta faydalıdır.
Anorektal manometri: Rektum ve sfikter basınclarını olcmeye yarayan bu test ile fonksiyonel kabızlık ve Hirschsprung Hastalığı ayrımı yapılabilir.
Rektal biyopsi: Fonksiyonel kabızlığın kesin olarak ekarte edildiği ve tedavi edilemeyen uzamış kabızlıkta rektumdan kucuk bir parca alınarak patolojik incelemesi yapılabilir. Bu yontemle sinir yapısı incelenerek Hirschsprung Hastalığı kesin olarak konulabilir.
Nasıl tedavi edilmelidir?
Altta yatan hastalıklar ve Hirschsprung Hastalığı olmayan, fonksiyonel kabızlık tanısı konulmuş cocularda tedavi başlıca 3 aşamada yapılmaktadır. Kalın barsakta birikmiş kakanın boşaltılması, kaka yaparken cocuğun ağrı duymasının onlenmesi ve duzenli barsak alışkanlığının cocuğa kazandırılmasıdır.
Kalın barsaklarda birikmiş sert kakanın boşaltılması tedavideki onemli adımlardan biridir. Bu ağız yoluyla alınan ilaclarla sağlanabildiği gibi rektal yolla yapılacak lavmanlarla da yapılabilir.
Kaka yaparken cocuğun ağrı duymaması tedavinin ikinci aşamasını teşkil eder. Kalın barsakta birikmiş sert kakalar boşaltıldıktan sonra, ilerleyen gunlerde cocuğun kaka yaparken yumuşak kaka yapması sağlanarak ağrılı kaka yapma seansları sonlandırılmalıdır. Bu amacla da ağız yoluyla kaka yumuşatıcı ilaclar kullanılabilir. Bazı durumlarda uzun sureli kaka yumuşatıcı ilacların kullanılması gerekebilir. Bu ilacların herhangi bir yan etkisi ve uzun donemde istenmeyen sonuclara yol acmadığı bilinmektedir.
Duzenli barsak hareketlerin sağlanması kabızlığın tedavisinde en can sıkıcı aşamadır. Genelde cocuklar tuvalete gitmek istememektedir, bu durum da aileleri zorlamaktadır. Sabah kahvaltıdan sonra ve akşam yemeğinden sonra cocuk tuvalete oturtulmaya korkutulmadan ikna edilmelidir. Duzenin sağlanmasının aylar sureceği gozden kacırılmamalıdır.
Diyette nelere dikkat edilmelidir?
Kepekli veya tam buğdaylı ekmek, liflerden zengin meyve ve sebze tuketilmesi yanında, erik, armut, elma gibi kompleks karbonhidrat ve emilmeyen şeker barındıran meyvelerin tukeltilmesi ve bol su icilmesi kakadaki su miktarını arttırarak yumuşak kaka yapmayı sağlayacaktır.
İnek sutunun en azından bir sureliğine diyetten cıkarılması uygun olacaktır.
Son yapılan calışmalar gostermiştir ki barsak florasının duzenlenmesi kabızlık tedavisinde onemli rol oynamaktadır. Bu nedenle prebiyotiklerin ve probiyotiklerin diyete eklenmesi kabızlık tedavisinde yardımcı olabilir.

[h=2]Muğla Cocuk Cerrahi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]