Coğu ebeveyn sessiz, yaramazlık yapmayan, soz dinleyen, kurallara uyan, efendi mi efendi cocukları olsun ister. Ancak cocuktan bahsediyoruz bir robottan değil; yalnız bir robot verilen komutları istenildiği gibi yerine getirir. Adı ustunde COCUK! Yeri geldiğinde hırcınlaşacak, kendi isteğine gore davranacak, soz dinlemeyecek, kurallara uymayacak v.s. Bu gibi davranışlar ebeveynler tarafından kabul edilemeyen ve anormal olarak nitelendirilen davranışlardır. Bu davranışların anormal olarak kabul edilebilmesi icin davranışın sıklığını belirlemek onemlidir.
Cocuklar Neden İstenmeyen Davranışlar Sergilerler?
Cocukları olumsuz davranışa yonelten nedenlerin başında yanlış ebeveyn tutumları gelmektedir. SERBEST/PASİF EBEVEYN TUTUMU: Cocuğunuzun ağlamasına dayanamıyor, her isteğini alıyor, oyuncaklarını dağıttığında toplamasını istiyor ancak toplamadığında soylene soylene siz topluyorsanız, cocuğunuza ders calışması gerektiğini soyluyor ancak bilgisayar başından kaldıramıyorsanız SERBEST/PASİF ebeveyn tutumuna sahipsiniz demektir. Bu tarz tutumda cocuklar otoriteye saygı duymaz, umursamazlık ortaya cıkar ve olumlu davranış sergileyemezler. Unutmayın sınırların ve duzenin olmadığı alanlarda cocuklarda gelişim ve oğrenme gercekleşemez.
BASKICI/KONTROLCU EBEVEYN TUTUMU: Cocuğunuz oyuncaklarını paylaşmamak icin kayga ederken oyuncaklarını elinden alıp odasından dışarı cıkmama yasağı veriyorsanız, oyuncaklarına zarar verdiği ve etrafı dağıttığı icin oyuncaklarını saklıyor veya cope atıyorsanız, okul zamanı olduğu icin tum yıl boyunca bilgisayar kullanmasına izin vermiyorsanız, belli bir yaşa gelmesine rağmen ne yiyip ne iceceğine veya ne giyeceğine siz karar veriyorsanız BASKICI/KONTROLCU ebeveyn tutumuna sahipsiniz. Cocuk yetiştirmede tabi ki kurallar ve disiplin olmalı, ancak katı kurallar inatcı, icekapanık ve isyankar cocuklar yetişmesine neden olur. Ebeveynin baskıcı tutumları ofkeli ve saldırgan davranışları ortaya cıkarır.
TUTARSIZ EBEVEYN TUTUMU: Cocuğunuza televizyonu kapatıp dersinin başına oturmasını soyleyip cocuğunuz “biraz daha” diye ısrar ettiğinde izin veriyorsanız, kurallar koyup bir sure sonra cok zorlamamanız gerektiğini duşunup kuralları kaldırıyorsanız, bugun evet dediğiniz davranışa yarın hayır diyorsanız TUTARSIZ ebeveyn tutumuna sahipsiniz. Sınırların ve ozgurluk alanın belirsiz olması cocukların doğru davranışı oğrenmesini engeller. Tutarsız mesajlar cocuklarınızın iletişim kurma becerisini olumsuz etkileyecektir.
Cocuklarımızın istenmeyen davranışlar sergilemesinin tek nedeni ebeveyn tutumları değildir. Etki eden diğer nedenler aşağıdaki gibidir.
DİKKAT CEKMEK: Cocuk aile icerisinde sadece olumsuz davranışlar sergilerken dikkat cekiyor ve ilgi goruyorsa bu davranışları pekiştirilmiş olur ve tekrar etme olasılığı artar.
GUC ELDE ETME: Aile icinde kendini yetersiz ve gucsuz algılayan cocuk guc elde etmek icin olumsuz davranışlar sergiler.
OC ALMAK: Aile icinde kısıtlandığını, engellendiğini duşunen cocuk zalimce, asi ve kaba davranır.
Yetişkinler cocuğun davranışlarının amacını kendi duygularına, cocuğun davranışına verdikleri tepkilere ve cocuğun verdiği tepkilere bakarak anlayabilirler.
Ne Yapmalı?
Genelde anne ve babalar kotu davranışları cezalandırma yoluna giderler ve cezalandırdıkları davranışı sonlanacağını duşunurler. Fakat duşunulenin aksine ceza coğu zaman ters tepki yaratarak istenmeyen davranışı daha da kotuleştirir.
Onleyici Acıklamalar Yapmak: Tekrarlanmasını istemediğiniz davranışı acıkca belirterek hangi davranışı yapabileceği hangi davranışı neden yapamayacağı konusunda bilgi verebilirsiniz.
Gormezden Gelme: Ozellikle dikkat cekmeye yonelik davranışlarda etkili olmaktadır. Başınızı cevirin ve onunla goz temasından kacının. Tartışmaya girmeyin, azarlamayın veya konuşmayın. Başka bir işle uğraşıyormuş gibi yapın ve odadan cıkın. Eğer cocuğunuz olumsuz davranışı sergilediğinde tepki vermediğinizi gorurse bu davranışın işe yaramadığını varsayarak davranışı yapmaktan vazgecebilir.
Dikkatini Başka Yere Cekmek: Gormezden gelebileceğiniz davranışı gozardı edip, istediğiniz gibi davrandığında takdir edebilirsiniz. Boylece, olumsuz davranışına ilgi gostererek istemeden yapılan pekiştirme yontemini bırakmış olursunuz. İstenmeyen davranışı ortadan kalkınca bol bol ilgi gosterin.
Mola: Mola uygulamasında cocuk, istenmeyen davranışı yaptıktan hemen sonra yaklaşık 5 dakika gibi kısa bir sureliğine, bulunduğu ortamdan cıkartılarak yalnız bırakılır. Cocuğa neden dışarı cıkarıldığı soylenir ama başka bir acıklama yapılmaz. Bu yontemle cocuğun yaptığı davranışı sorgulama imkanı olur.
Davranışının Sonucunu Yaşamasını Sağlamak: Butun bu davranış değiştirme yaklaşımlarını defalarca denemenize rağmen cocuğun olumsuz davranışları devam ederse artık cocuğun davranışlarının sonuclarını yaşama vakti gelmiştir. Yani, iki cocuğunuz da tv kanalları konusunda sık sık kavga ediyorlar ve bunun olmaması icin bu davranışlarının yanlış olduğunu anlatıyorsunuz, neden bu şekilde oluyor diye duşunup farklı saatlerde izlemeleri icin destek oluyorsunuz, dikkatlerini başka bir yone cekiyorsunuz, tv izlemek dışında yapabilecek aktiviteler konusunda onerilerde bulunuyorsunuz vs. fakat onlar aynı saatlerde farklı kanalları izlemek konusunda surekli kavga etmeye devam ediyorlar. Boyle bir durumda o saatte tv’yi tamamen kapatırsanız davranışlarının sonuclarını yaşamalarını sağlamış olursunuz.
AİLELER İCİN;
Kararlı ve istikrarlı olun.
Kuralları cocuklarınızla beraber belirleyin.
Babalar, anneler ile işbirliği icine girin ve davranışlarınızda tutarlı olun.
Cocuğunuza asla boş tehditler savurmayın, yapamayacağınız şeyleri soylemeyin.
Cocuğunuza ne yapmasını anlatmak yerine gosterin, model olun.
Koşulsuz sevin ve kabul edin.

[h=2]Ankara Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]