Cocuklarda durustlukDurust, ozunde ve sozunde doğruluktan şaşmayandır. Doğru ise, yalan olmayan gerceklik demektir. Durustluk, doğruluğun bir ifadesi ve gostergesidir.
Cocuklar neden durustlukten ayrılır?
Cocuklarda 6-7 yaşlarına kadar gorulen abartılı soylemler ve hayallerle ilgili ifadeler yalanla karıştırılmamalıdır. Cocuklar 6-7 yaş donemine kadar hayali arkadaşlarıyla aralarında gecen diyaloglardan soz edebilir veya izledikleri bir olayı kendi algıladıkları bicimde abartarak anlatabilirler. 7 yaşından itibaren muhakeme kavramı gelişmeye başlar. Cocuklar hayalini mi ifade ediyor yoksa yalana mı başvuruyor,bunu tespit edebilmek ebeveyn icin onemlidir. Cocuklar hic bir sebep yokken yalana başvurmazlar. Hic bir cocuk doğuştan yalana eğilimli değildir. Cocukları mutlaka yalan soylemeye iten ailesel, cevresel veya toplumsal faktorler vardır.
Aile icinde veya cevrede cok sık yalan soyleniyor olması cocuğun da yalan soyleme davranışını taklit etmesine ve yalan soyleyen kişileri model almasına neden olur. ''Cocuk yalan soylemeyi yetişkinlerden oğrenir. Telefona cevap vermeye giden cocuğuna, 'beni filanca sorarsa evde yok dersin' diyen bir baba veya telefonda arkadaşına evde olduğu halde işteyim diyen bir anne dolaylı yoldan cocuğa durust olmamayı oğretmektedir. Yine okul yıllarında nasıl kopya cektiğini, bulduğu yeni kopya cekme usulleriyle oğretmenini nasıl kandırdığını ovunerek anlatan bir aile buyuğu, cocuğunu kopya cekmeye ve kolay yoldan not almaya ozendirmektedir. Veya eve gelmek isteyen misafire anne ve babanın gerceği soyleme yerine “akşam başka bir yere davetliyiz’ tarzında konuşmalar cocuğun doğruyu soylememeyi normalize etmesine ve bu davranışı taklit etmesine yol acar.
Cocukları durust davranmamaya iten diğer faktorler ise şunlardır;
-Ailesi veya oğretmeni tarafından cezalandırılmamak icin cocuk, yapmadığı davranışları yapmış gibi ya da yaptığı davranışları yapmamış gibi ailesine aktarabilir.Orneğin cocuğun matematik sınavından 5 aldığını soylemesi gibi.
-Ailesi tarafından takdir gormek, onay almak, odullendirmek isteyen,- aşağılanmamak, eleştirilmemek, akranlarıyla veya kardeşleriyle kıyaslanmamak, sorumluluktan kacmak icin yalana başvurabilirler.
– Ozguveni duşuk olan cocuk arkadaşları tarafından kabul gormek ve dikkat cekmek icin bu davranışı gosterebilir.Orneğin gercekte sahip olmadığı halde yuzlerce arabası olduğunu, babasının cok zengin olduğunu soyleyen bir cocuk gibi.
– Korku ve endişe yaşamamak adına kendilerince yanlış onlemler alabilirler. Okuldan korktuğu icin karnının ağrıdığını soyleyen ve okula gidemeyen cocuk bu duruma ornek olarak gosterilebilir.
Cocuğun Durust Davranması icin ailenin tutumu ne olmalıdır?
-Aile cocuğuna karşı hoşgorulu ve anlayışlı davranmalıdır. Ana-baba- cocuk iletişiminin olumlu olması gerekir. Cocuk istek, sıkıntı, kaygı ve endişelerini ailesi ile paylaşabilmelidir. Cocuğunuzu dinlemek ve cozum yolu bulmasını sağlamak ona bu konuda yardımcı olabilir.
– Ailenin cocuğa karşı beklentisi cok yuksek ve ulaşılmaz olmamalıdır.
– Aşırı kuralcı ve baskıcı olmamak,cocuğa sınırlı duzeyde ozgurluk ve soz hakkı tanımak gerekir.
– Cocuk devamlı olarak sorgulanıp, yargılanmamalıdır.
-Yıkıcı ve aşağılayıcı eleştirilerde bulunmak yerine yapıcı ve cocuğu geliştiren eleştirilerde bulunmakta fayda vardır.
– Anne-baba cocuğuna karşı ilgili olmalı ve şefkatli davranmalıdır. Cocuğuna guven verip, sevildiğini hissettirmelidir.
– Cocuk, negatif davranışlarla ilgi almamalıdır. İyi yaptığı davranışlar odullendirilmeli ve pekiştirilmelidir. Orneğin ‘işimin bitmesini sabırla bekledin, seni tebrik ederim. Aferin benim oğluma veya kızıma demek cocuğun yaptığı olumlu davranışı pekiştirir.
– Cocuk, kardeşiyle ve arkadaşlarıyla karşılaştırılmamalıdır. Orneğin ‘diğer cocukların notlarının hepsi 5, senin ki 3 hic yakıştı mı sana demek veya ‘ neden ablan gibi uslu olamıyorsun’ gibi konuşmalar cocuğun olumsuz davranışlarını arttırır ve ozguvenin duşmesine neden olur.
– Cocuğa başarabileceği gorevler verin. Verilen gorevi yapıp yapmadığından emin olmak icin kontrol edin. Cocuğa "odevin bitti mi" diye sormak yerine "odevini gormek istiyorum" deyin. Bu davranış kontrol edileceği icin odevini duzgun yapmasını sağlar hem de sonucundan cekindiği icin durustlukten şaşmaz.
– Cocuğunuz zor bir durumda kaldığında bile durustlukten ayrılmadığı zamanlarda takdir edilmeli ve davranış sozel olarak olumlu pekiştirilmelidir. Orneğin ‘ kızacağımı bildiğin halde bana doğruyu soyledin bu davranışı tebrik ediyorum ’gibi.
-Cocuğun yanında durust davranışlar sergilemek onun bu davranışı model almasına ve oğrenmesine neden olacaktır.
Cocuğun durust davranmadığı anlaşıldığında ne yapılmalıdır?
-Cocuğun durust davranmadığı fark edildiği halde hicbir şey olmamış gibi davranılmamalıdır. Bu durumda ailenin cocuğa olan davranışı cok onemlidir. Aile şiddete veya cezaya başvurmadan,aşırı tepki gostermeden cocuğun nicin bu davranışı sergilediğini anlamaya calışmadır. Cocuğunu incitmeden ona yaklaşmalıdır.
-Durust davranmayan cocuğu suclamamak gerekir."Yalancı" etiketi yapıştırılmış olan bir cocuk, bu bahaneye sığınacaktır.
– Cocuğu sorgulamadan nicin bu yola başvurduğunu anlamak, onu dinlemek gerekir. Yargılamadan ilişki kurmaya calışmalı, kendi yanlışını kendisinin fark etmesine fırsat tanımalıyız. Orneğin: acaba bana anlatman gereken bir şeyler olabilir mi? Bu konuda biraz duşunmen daha rahat hatırlamanı sağlayacaktır’ gibi ifadeler kullanmaya calışmakta fayda vardır.
– Cocuğunuz durustlukten uzak davranışlar sergilediği halde onu korumanız cocuğunuz tarafından bu davranışı onayladığınız anlamına gelebilir.
-Doğru soylediğinde ve durust davrandığında memnuniyetinizi dile getirin.
-Ona durustluğu oğretme amacıyla durustluk hakkında hikayeler anlatmak cocuğun bu değerin anlamasına yardımcı olacaktır.
-Cocuğunuz size durust davranmadığında tolerans gostermeyeceğinizi ona ifade edin .
-Cocuğunuza "Doğru soylersen ceza vermeyeceğim" dedikten sonra, doğruyu soyleyen cocuğa aşırı tepki vermek, şiddet uygulamak ve ağır cezalar vermek cocukta yalanı pekiştirir.
-Cocuğunuzun yapmasını istemediğiniz bir davranışın aynısını sizin yapmamanız cok onemlidir.
-Cocuk durust davranmadığında onu suclamak yerine, anne-baba olarak bunun nedenini aramalıdırlar. Neden cocuğum yalan soylemeye başvuruyor diye duşunmelidirler. Sebebini buldukları zaman ise kendi davranışlarını gozden gecirmeleri gerekir.
Ne zaman uzmana başvurulmalıdır?
Durust olmayan davranışlar bazen cocuğun probleminin bir parcası olabilir. Problem olarak duşunebileceğimiz konular ise izinsiz alma, ofkesini kontrol edememe, tırnak yeme, aşırı endişeli olma hali, ice kapanıklık, arkadaş edinmede sorun, alt ıslatma, kekemelik, dikkat dağınıklığı, hareketlilik ve durtu kontrolunun olmamasıdır. Eğer cocuk doğru soylemediğinde pişman olmuyor ise, kabul gormek icin surekli yalana başvuruyorsa, kendini guvensiz ve değersiz olarak algılıyor ise, oğrenme gucluğu yaşıyor ve derslerde yaşadığı başarısızlığı gostermemek adına yalana başvuruyorsa mutlaka bir uzmandan destek alınması gerekmektedir.

[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]