BEYNİN YAPISI
Beyin yapısı ve fizyolojisi itibariyle oldukca karmaşık ve hassas olduğu icin vucudumuzun en iyi korunan organıdır. Oluşum acısından diğer memeli hayvanlarla benzerliklerimiz olmasına rağmen insan beyni insanı diğer butun canlılardan farklı kılar. Merkezde beyin olmak uzere butun vucudumuzu bir ağ gibi saran bu muhteşem sistem farklı gelişim basamakları ve donanıma ihtiyac duyar.
Bir memeli hayvan (orneğin inek yavrusu) doğumdan cok kısa sure sonra ayağa kalkıp annesini emmeye ve yurumeye başlamasına rağmen insan yavrusu sinir sistemi yeterince gelişmemiş olarak doğar ve ebeveynlerine bağımlıdır. Beynin ve sinir sisteminin ana işlevsel gelişimi doğum oncesi son iki ayda başlamak uzere en onemli gelişim aşamaları doğum sonrasında tamamlanır. Genetik yapı ve cevresel etmenlerin katkılarıyla beyindeki sinir hucreleri (noronlar) yeni deneyimlerle iletişimini kuvvetlendirir ve beyin giderek olgunlaşır.
BEYNİN FİZİKSEL OLARAK KORUNMASI
Beyinin sağlıklı gelişimini tamamlayabilmesi icin yapısal, fizyolojik ve fonksiyonel olarak korunmalı ve hem gercek hem mecazi anlamda iyi beslenmelidir.
Beyinin oluşumu ve gelişimi anne karnında başlar. Gebeliğin ilk ucuncu haftası sonunda oluşmaya başlayan beyin doğuma kadar gelişimini devam ettirir. Sağlıklı bir gebeliğin surdurulmesi ve zamanında tamamlanması butun vucut organlarının olduğu gibi beyinin de sağlam olması icin kacınılmazdır.
Zamanından cok erken doğum, annede catı uygunsuzluğu, bebeğin anne karnındaki yerleşim anormallikleri (orn. makat gelişi), kordon dolanması, annede hipertansiyon, diyabet gibi hastalıkların olması, coklu gebelikler, zor ve uzamış doğumlar, doğum travmaları yenidoğan bebeğin beyninde oksijensiz kalmaya neden olabilecek ve hasar yaratabilecek riskli durumlardır. Uygun yaşta gebelik, doktor kontrolunde gebelik takibi, annenin sağlıklı beslenmesi, gebelik suresinde annenin ilac, radyasyon, travma ve enfeksiyonlardan korunması fetus beyninin korunması icin alınacak başlıca onleyici tedbirlerdir. Gelişmiş bebek yoğun bakım unitelerinde uygulanan başın soğutulması (hipotermi) tedavisi sorunlu doğan ve beyin hasarı acısından risk altında ki bebekler icin beyni koruyucu en etkin tıbbi tedavidir.
Fiziki yapı kafatasının kompakt anatomisi sayesinde koruma altındadır. Ancak başta travmalar, bazı ilaclar, zehirler hasar verebilmektedir. Bu hasarları daha olmadan bazı basit tedbirler ve ongoru ile onleyebilmek mumkundur. Orneğin yeni hareketlenen bir cocuk icin evde eşyaları carpmaya karşı ayarlamak, ev kazalarına karşı tedbir almak, acılır cekmece, elektrik prizleri, pencere ve kapıları muhafaza etmek, duşebilecek dolapları ve ev eşyalarını duvara sabitlemek bunlardan bir kacıdır. Otomobilde bebeklerin bebek koltuğu olmadan, kucuk cocukların emniyet kemeri takabilecek yaşa gelmeden on koltukta seyahat etmemesi, bisiklet surerken kask kullanılması, cok soğuk ve cok guneşli yerlerde başına şapka takılması da dışarıda beyni fiziki korumak icin alınması gereken tedbirlere ornek oluşturur.
SAĞLIKLI COCUK YETİŞTİRME
Doğumdan sonra cocuğun buyume gelişmesini etkileyen en onemli faktor beslenmedir. Yeterli beslenmeyen, yanlış beslenen bebeklerin beyin gelişiminin durduğu bilimsel olarak gosterilmiştir. Anne sutu dışında beyni geliştiren ozel bir besin yoktur.
Daha cok yaşa uygun, vitamin ve minerallerden zengin, doğal ve dengeli bir beslenme onerilir. Bugun gelişmiş ulkelerde cocuklar daha iyi beslenmekte, daha iyi sağlığa uygun koşullarda buyumekte, hastalıklardan daha iyi korunabilmekte, daha iyi eğitim gormuş anne-babalar tarafından buyutulmektedir. Ulkemizde de zaman icinde bu carpıcı gelişme cocukların buyume ve gelişiminde onemli bir rol oynamakta, olanakların ve ebeveynlerin farkındalığının artması ile gecmiş yıllara gore vucut ve beyin acısından daha sağlıklı cocuklar yetiştirmekteyiz.
SOSYAL MEDYADAN BEYNİN KORUNMASI
Cocukların beyni ilk iki yaşta en hızlı olmak uzere keşfetmeye ve oğrenmeye odaklı yoğun bir yapılanma icindedir. Kendinin farkında olma, vucut parcalarının keşfi, etrafını tanıma, yabancı olanı ayırt etme, kendini ifade etmeye başlama, kaslarını kontrol etme-yonetme, hareketlenmeye başlama ve dunyayı keşfetme aşamalı olarak gelişir.
Butun bunlar algılarının artması, elde ettiklerini analiz edebilmesi ve tepki gosterebilmesiyle mumkun olur. Ozellikle bu donemde doğal olmayan aşırı uyaranlar sağlıklı duyusal gelişimi etkiler. Her yeni doğan bebek insanlığın bugune kadar olan birikimi ile karşılaşır. Televizyon, tablet, telefon vs. ekranları ve programlarının hızlı akışı bu donemdeki bir cocuğun algı ve analiz edebilme kapasitesinin cok uzerindedir.
Gorduğunu algılayabilmek ve anlama sırasında cok yoğun bir caba sarf eder ve geri kalan dunyaya algılarını ve duyularını kapatır. Aşırı odaklanma yaşar. Cocuğun boyle programlar karşısında sabitlendiğini goren ebeveynler (sağlıksız bir tercih ile) cocuğu sakinleştirmek ve yemek yedirmek icin bu programları (orn reklamlar) kullanırlar. Oysa cok fazla odaklanmaya calışmak beyni yorar ve beyin sağlıklı gelişimini kısıtlar. Sonucta devam eden bu durum cocukların ciddi iletişim ve dil problemlerine, sosyalleşme, oğrenme ve analiz yeteneklerinde sorunlara yol acabilir. Bu nedenlerle cocukların İlk iki yaştan once mobil cihazlarla ilişki kurması tavsiye edilmez.
BEYNİN SOSYAL ANLAMDA KORUNMASI ve AİLE
Gelişmekte ve dunyayı tanımakta olan cocuk beyni soysal ve psikolojik anlamda da korunmalıdır. Ailesinde şiddet olan, sozlu veya fiziksel şiddete maruz kalan ve sevgiden yoksun buyuyen cocuklarda beyin gelişiminin geri kaldığı bilimsel calışmalarla kanıtlanmıştır. Ote yandan cocuk yetiştirmede mutlu ve bilincli bir annenin cocuğa verebileceği katkılar cok fazla olur. Gunumuzun değişen şartları nedeniyle iş-guc, sosyal medya ve trafik cok fazla vakit harcamaya ve cocuklara ayrılması gereken zamanın azalmasına yol acmaktadır.
Her şeye rağmen ulkemizde geleneksel alışkanlıklar nedeniyle annelerin cocuklarıyla olabildiğince vakit gecirdiğini genelde toplumsal bir sorun olmadığını goruyoruz. Asıl bu konuda babalara cok iş duşmektedir. Cocuk yetiştirmede butun yuku anneye bırakmamalı babalar da sorumluluk almalıdır. Cocukların beyin gelişiminde annenin rolu cocuklar tarafından kanıksanmıştır. Fakat babaların cocuklarla zaman gecirmesi, oyun oynaması, rol model olması ve eğitimine katkıda bulunması cocukların beyin gelişimde onemli fark yaratır. Aile ici ve dışı iletişimin iyi olması cok onemlidir. Mutlu ebeveynler mutlu cocuklar yetiştirir.

[h=2]İstanbul Cocuk Doktorları uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]